10 yılda 170 milyar dolarlık iş jeti satılacak

Eylül 2008’de Lehman Brothers’ın batmasıyla başlayan ekonomik kriz, havacılıkta en çok iş jetlerini vurdu. Siparişler ya iptal oldu ya da teslimatlar ileri tarihlere kaydırıldı. Finansman sorunları yaşayan şirketler, uçaklarını değerlerinin çok altında satışa çıkarttı.
Krizden en çok fiyatları 4-24 milyon dolar arasında değişen küçük ve orta gövdedeki uçaklar etkilendi. Sipariş iptalleriyle birlikte daralma yüzde 42.8’i buldu. İmalatçılar binlerce işçi çıkartmak zorunda kaldı. Yeni uçak projeleri piyasanın toparlanmasına kadar durduruldu.
Fiyatları 25 milyon dolar ve üzerindeki geniş gövdeli, uzun menzilli uçaklardaysa kırılma beklenenden küçüktü. Finansal durumları daha iyi olan uluslararası şirketlerin sipariş iptalleri sadece yüzde 4’te kaldı. Bu pazarda ikinci ele çıkan Gulfstream G550, Global Express, Falcon 7X gibi uçaklar hemen gerçek fiyatları üzerinden alıcı bulabildi.

KRİZ PERVANELİLERİ VURMADI

Jetlere göre satış miktarları daha düşük olan pervaneli uçaklara kriz nedeniyle ilgi büyüktü. Kısa mesafelere uçan, jetlerin yüksek giderlerinden kaçan şirketler, turboprop motorlu King Air, Piaggio P180, Cessna Caravan gibi uçaklara yöneldi. Satışlar yüzde 10 oranında arttı.
Yapılan araştırmalar, kötü günlerin geride kaldığını ortaya koyuyor. 2012’den itibaren satışlar pazarın altın yılları olarak adlandırılan 2006-2008 seviyelerine ulaşacak. Yani yılda ortalama 1300 yeni uçak sahiplerine teslim edilecek. 2014’ten itibaren rakamın yılda 2 bin uçağı zorlaması bekleniyor.
Önümüzdeki 10 yılda 170 milyar dolar değerinde toplam 11 bin 933 adet uçak satılacak. En fazla talep çok hafif iş jetlerine. Bu pazarda Cessna Mustang, Embraer Phenom 100, Honda Jet modellerinin toplam satışı 2 bin 929 adeti bulacak. Orta sınıfta yer alan Challenger 300, 605, Embraer Legacy 600/650, Falcon 2000, 900, Citation X, Gulfstream G250 gibi orta ve biraz daha büyük gövdede ise satışlar 2 bin 184 adete ulaşacak.

YOLCUDAN İŞ JETİNE

Geçmişte eski yolcu uçaklarından konvert edilen ve iş jeti haline getirilen pazardaysa bir kıpırdanma söz konusu. Boeing 787 ve Airbus A350 gibi yeni uçaklar, havayollarında hizmete girer girmez iş jeti modelleri de müşterilerine teslim edilmeye başlanacak. Kalabalık seyahat eden, büyük alanlara ihtiyaç duyan başta Arap ve Rus iş adamları bu uçakların en büyük müşterileri arasında. Daha küçük gövdede ise Brezilyalı Embraer’in Legacy 600, Lineage 1000 gibi orijinali bölgesel uçak olan iş jetleri de var.
Ayrıca pazarda havayollarının ucuza sattıkları Avro’nun RJ ve ATR serisi uçaklar 3-4 milyon dolara alınıp az bir maliyetle iş jeti haline getiriliyor. Bu pazar, büyük uçaklara az maliyetle sahip olmak isteyen işadamları tarafından yakından takip ediliyor.

İmalatçılar EBACE’de kapıştı

Özel uçak ve helikopter imalatçıları, geçen iki yıla oranla yeniden hareketlenen Avrupa İş Havacılığı Kongre ve Fuarı’nda (EBACE) satışlarda kıran kırana vuruştu. Cenevre’de 10’uncusu gerçekleştirilen fuara 486 şirket ve 74 uçak katıldı.

TÜRKİYE’NİN YENİ UÇAKLARI

İmalatçıların Türkiye temsilcileri tam kadro EBACE’deydi. İki Türk şirketi Gözen Grubu ve Arkas Havacılık da katılımcılar arasındaydı. Yöneticileri arasında Ekim Alptekin’in de bulunduğu Eclipse şirketi, finansal sorunlarını geride bırakıp yeniden üretime başladı. Adı Eclipse Aerospace olarak değişen imalatçı, parça üretimi konusunda Türk şirketlerle ortaklık yapmayı hedefliyor.
Önümüzdeki aylarda teslim edilecek yeni uçaklarla Türk pazarı hareketleniyor.
Gulfstream G550: Hava Kuvvetleri Komutanlığı, komuta kontrol uçağı olarak ikinci G550’sini önümüzdeki günlerde teslim alıyor. Ciner Grubu’nun G550’si Aralık’ta, Döysa’nın ise 2012’de geliyor.
Global Express XRS: Bölgesel seferlere başlayan Borajet filosuna Ağustos’ta bir adet Global Express XRS katıyor.
Falcon 7X: Palmali Grubu, Falcon 900EX’ten sonra Türkiye’nin ilk Falcon 7X uçağını haziranda teslim alıyor.
Challenger 850: Intercity’nin patronu Vural Ak, önümüzdeki eylül ayında Kanadalı imalatçı Bombardier’in 14 koltuklu Challenger 850 tipi iş jetiyle havacılığa giriyor. Uçağın işletmesi Genel Havacılık şirketi tarafından yapılacak.
Challenger 300: Türkmen Havacılık, elindeki Learjet 60’ı kasım ayında daha geniş gövdeye sahip Bombardier imalatı Challenger 300 ile değiştiriyor.
Phenom 300: Havacılığa King Air ile giren Hayat Holding, 2012’de Brezilyalı imalatçı Embraer’in Phenom 300 tipi uçağını teslim alıyor.
Cessna Mustang: THY Uçuş Akademisi tarafından pilot adayı öğrencilerin çift motor eğitimlerinde kullanmak üzere sipariş verdiği iki Cessna Mustang ABD’de teslim edildi. Mustang’in bir diğer kullanıcısı da iş adamı Deniz Ağırbaş olacak. Uzun yıllar Cessna 172 ile uçan Ağırbaş, Mustang’i Haziran’da teslim alacak.