Irak ve Suriye saldırıları arasındaki 10 fark

1) HAZIRLIK SÜRESİ

Öncelikle hazırlık süreleri farklı. IŞİD 10 Haziran’da Musul’u aldıktan sonra Amerikalılar Irak’ta keşif ve istihbarat uçuşlarına bir hafta içinde başladı. 8 Ağustos’ta da vurdu. Aşağı yukarı yedi hafta demek bu. Suriye’nin üzerinde yoğun olarak keşif faaliyetine başlamaları ise 10 Eylül’de Başkan Obama’nın Beyaz Saray’dan yaptığı halka hitap konuşmasından sonra oldu. Suriye’yi 23 Eylül’de vurduklarını düşünecek olursanız, Suriye'deki kapsamlı hazırlık iki haftadan az sürdü demektir.

2) YASAL BOYUT

Irak’ı, Bağdat Hükümeti’nin davetiyle vurdular. Suriye’dekinde ise yasal bir boşluk var. Evet Şam Yönetimi için daha iyisi Şam’da kayısı. Şam’ın hasmı Amerika, diğer bir düşman IŞİD’i vuruyor. Ama Amerika Şam Yönetimi’ni meşru saymadığından Esad Rejimi de Amerikalıları gelip operasyon düzenlesinler diye elbette resmen davet etmiyor. Kabaca herkesin sessizce mutabakat sağladığı bir hukuksuzluk bu. Washington Yönetimi, yasal boşluğu ise vurulan hedeflerin ABD'ye yönelik bir tehdit oluşturduğu savına dayandırıyor. Zira Birleşmiş Milletler Antlaşması'nın 51. Maddesi, bir ülke yönetiminin kendi topraklarında başka bir ülkenin ulusal güvenliğine tehdit oluşturan bir durumu önlememesi halinde tehdit altındaki ülkeye müdahale hakkı tanıyor. Türkiye'nin geçmişte Kuzey Irak'taki PKK unsurlarına yönelik düzenlediği sınır ötesi operasyonlar da bu maddeye dayanıyor.

3) KATILANLAR

Amerikalılar Irak’ı tek başlarına vurdular. Haftalar sonra da yanlarına Fransızlar katıldı. Ama Suriye operasyonunda Ürdün, Suudi Arabistan, Birleşik Arap Emirlikleri, Katar ve Bahreyn de var. Beş Arap ülkesinin operasyona hangi ölçüde destek verdiği, hangi ülkelerin savaş uçağı, hangi ülkelerin üs sağladığı belirtilmedi. Ama ön cephedeler.

4) KAPSAM

Amerikalılar Irak’ta hep azar azar vuruyor. Örneğin operasyonlardan sorumlu olan ABD’nin bölgedeki ordusu CENTCOM, Suriye’yi vururken aynı gece IŞİD’e yönelik Irak’ta devam eden harekâta dair de bir güncelleme geçti. Ve Irak’ta dört yeni IŞİD hedefinin de imha edildiğini açıkladı. Kerkük’ün güneybatısında IŞİD’e ait iki Humvee araç, bir zırhlı araç ve bir cephe. Böylece başından beri Irak’ta IŞİD’e yönelik gerçekleşen hava saldırıları 194’e ulaştı. 8 Ağustos’tan bugüne kadar günde ortalama 4.2 hava saldırısı demek bu. Ama Suriye’de bir gecede 22 saldırı düzenlendi. Ayrıca Irak’taki saldırıları yürüten savaş uçakları ve insansız hava araçları dışında Suriye’de akıllı bomba Tomahawk’lar da başroldeydi. Kızıldeniz ve Basra Körfezi’nin kuzeyindeki uluslararası sularda konuşlu Amerikan savaş gemileri USS Arleigh Burke ve USS Philippine Sea’den 47 Tomahawk fırlatıldı.

5) HEDEF

Irak’ta sadece IŞİD’i vuruyorlar. Suriye'de ise 22 saldırının 14’ü IŞİD’e yönelik iken 8’i Horasan içindi. Suriye’ye Afganistan’dan gönderilen ve El Kaide’nin Suriye uzantısı El Nusra’nın altında faaliyet gösteren gizli bir grup bu. Öyle ki, iki hafta öncesine kadar Washington Yönetimi, grubun adını da gizliyordu. İsimleri duyulduğunda adam toplamak için bunu bir kaldıraç olarak kullanmasınlar diye. Amerikan istihbaratı, spesifik olarak ABD ve Batı hedeflerine yönelik bir saldırı planlamak için kurulan örgütün Amerika için doğrudan ve acil bir tehdit olduğunu önce Kongre üyelerine bildirdi. Grubun ismi de dışarıya Amerikan Kongresi’nden sızdı. Suriye'deki saldırının uluslararası hukuki zemini konusunda ise Amerika'ya yönelik acil bir tehdit olarak görülen Horasan Grubu temel yasal dayanak oldu.

6) COĞRAFİ ALAN

Amerikalıkar Irak’ta tek gün içinde en fazla iki lokasyon vuruyorlar. Örneğin Erbil ve Sincar. Ya da Musul Barajı ve Emirli gibi. Ama bu sefer harekâtın IŞİD ayağı, örgütün Mayıs 2013’te ele geçirdiği ve sonra merkez haline getirdiği Rakka, kuzeydoğuda Türkiye sınırına yakın Hasaka, Hasaka’nın güneyindeki Deyrazor ve tam Irak sınırında bulunan Deyrazor’un altındaki Ebu Kemal’de gerçekleşti. Dört farklı yerdeki IŞİD’e ait karargâh, eğitim alanları, depolar, komuta tesisleri, finans merkezleri, kamyonlar ve zırhlı araçlara yönelik. CENTCOM, Horasan Grubu için de örgütün Batı Halep’teki eğitim kampları, patlayıcı ve cephanelik üretim tesisleri, bir iletişim binası ve komuta merkezinin imha edildiğini duyurdu. Suriye’nin kuzeybatısından kuzeydoğusuna çok geniş bir coğrafya demek bu. Ancak işin başka bir çarpıcı boyutu güney sessiz. Operasyon bölgesi hep Türkiye sınırına yakın yerler.

7) İNSANİ BOYUT

Irak’taki Amerikan saldırılarını tetikleyen en önemli etkenlerden biri Sincar’da IŞİD kuşatması altında kalan Yezidilerin yaşadığı soykırıma uğrama riskiydi. IŞİD, son bir hafta içindeki saldırılarıyla aynı durumu Suriye’nin kuzeyindeki Kobani’de de yarattı. 20 köyü ele geçrirken bölgeden kaçan yaklaşık 200 bin Kürt Türkiye’ye sığındı. Ama Amerikalılar dün gece Kobani’yi vurmadı. Bir Amerikan Dışişileri yetkilisine sordum. Henüz yanıt yok. ABD’nin terörist saydığı iki örgüt çatışıyor burada: PKK ve IŞİD. Ve Obama Yönetimi’nin Türkiye’nin de çekinceleri nedeniyle Kobani’de IŞİD’i vurup fiilen PKK’ya yardım etmiş olmamak için uzak durmuş olması en kuvvetli ihtimal.

8) KOALİSYON ŞERHİ

Irak’taki IŞİD harekâtında, IŞİD’e yönelik çabalara ortak olan ülkelerin yürütülen harekâtın içeriği konusunda bilinen bir şerhi yok. Ancak CENTCOM, Arap ülkelerinin Horasan Grubu’na yönelik saldırıya katılmadığının altını özellikle çizdi. Ve Horasan Grubu harekâtında sadece ABD’ye ait unsurların kullanıldığı açıklandı. Horasan’ın bağlı olduğu El Nusra ile başta Suudi Arabistan, Körfez ülkereinin temasta olduğu biliniyor. Hatta eski Büyükelçi Frank Ricciardone, Türkiye’nin bile bir dönem El Nusra ile çalıştığını açık açık söyledi. Araplar IŞİD’i vurdular. Ama Horasan’ı vurmadılar.

9) İNCİRLİK’İN ROLÜ

Irak’taki harekâtta Amerikalılar İncirlik Üssü’nün rolü ile ilgili hep muğlak ifadeler kullandılar. Özellikle İncirlik’in Irak’taki keşif uçuşlarında bir rolü olup olmadığına ilişkin soruları hiçbir zaman reddetmediler. Ancak silahlı insansız hava araçları dışında hem Amerikan Hava Kuvvetleri hem de Amerikan Donanması ve Amerikan Deniz Komandoları’na ait savaş uçaklarının rol aldığı Suriye operasyonunda CENTOM, bütün uçakların CENTCOM bölgesinde konuşlu olduklarını duyurdu. Böylece ABD’nin Avrupa Ordusu EUCOM’un bölgesinde kalan İncirlik Üssü’nün harekâtta rol oynamadığını açıkça teyit etti.

10) YENİ CEPHE

Amerikalılar için Irak’ı vurmak, yeni bir cephe açmak anlamına gelmiyor. Evet Irak Savaşı’nı resmen sona erdirdi Obama. Ama sınırlı sayıda da olsa, Irak Amerikan askerlerinin halen görev yaptığı bir coğrafyaydı. Suriye ise Amerika için tamamen yeni bir cephe demek. ABD, Suriye hedeflerine en son 1983’te bir askeri operasyon düzenlemişti. Son saldırıyla birlikte, Başkan Obama, göreve geldiği 2009’dan beri Pakistan, Afganistan, Yemen, Somali, Libya ve Irak’tan sonra yedinci bir ülke daha bombalamış oldu. Hâlâ bu operasyona bir isim vermiyorlar. Çünkü Amerikan halkının Irak’ta başlayan ve şimdi Suriye’ye de sıçrayan askeri harekâtın Irak ve Afganistan’daki gibi yeni bir savaş olduğunu düşünmesini istemiyorlar. Ama savaştalar. Yere postal değmese de, dün akşam Suriye’de yeni bir savaşa giriştiler.