Son 69 ayın en yüksek bütçe açığı

Bu açık, son 69 aylık sürede, aylık bazda verilen en yüksek bütçe açığı oldu. Aylık bazda, bu büyüklükteki en son bütçe açığı Aralık 2002 ayında 10.4 milyar YTL idi.

EN YÜKSEK FAİZ DIŞI AÇIK

Eylül 2008’de, sadece en yüksek bütçe açığı değil, faiz dışı açık yönünden de 4.4 milyar YTL ile son 69 ayın en yüksek açığı verildi. Aylık bazda bu büyüklükte faiz dışı açık, yine Aralık 2002’de 5.4 milyar YTL olarak gerçekleşmişti.

Buna göre; 2008 yılının ilk sekiz ayında 4.6 milyar YTL olan bütçe fazlası, Eylül ayında 9.4 milyar YTL’lik bütçe açığının ortaya çıkması ile birlikte, ilk 9 ay itibariyle 4.8 milyar açığa dönüştü.

Ağustos sonu itibariyle 40.9 milyar YTL olan faiz dışı fazla, Eylül ayında 4.4 milyar YTL’lik faiz dışı açığıyla, ilk dokuz ay itibariyle 36.5 milyar YTL’ye geriledi.

AÇIĞIN NEDENİ

Maliye Bakanı’nın yaptığı açıklamada da belirttiği gibi, Eylül ayı bütçe açığının, bu kadar fazla olmasının nedeni, 26 Eylül’de başlayan ve 5 Ekim’de sona eren bayram tatili ile ilgili. Ancak tek nedeni bu değil...

1- Giderler Yönünden:

a) Faiz dışı harcamalar içerisinde özellikle personel giderlerinde, Ağustos ve Eylül denge tazminat farklarının Eylül’de verilmesi nedeniyle aylık olarak yaklaşık 1.3 milyar YTL artış oldu.

b) Hazine yardımlarındaki artış (sağlık, emeklilik ve yeşil kart ödemeleri nedeniyle yapılan cari transferlerde yaklaşık 3.6 milyar YTL artış oldu).

c) Mahalli idarelere gelirden ayrılan paylar, Eylül ayında önceki sekiz aylık ortalamanın yaklaşık 1 milyar YTL üzerine çıktı.

2- Gelirleri Yönünden:

a) 26 Eylül, KDV ve Gelir ve Kurumlar Vergisinde (stopaj), ödemenin son günüydü. Çoğunlukla bankalar üzerinden yapılan bu ödemelerde, bankalar son iki günde tahsil ettikleri vergileri, dokuz günlük bayram tatilinin 27 Eylül Cumartesi günü başlaması nedeniyle, Ekim ayında Maliye’nin hesaplarına aktarabildiler. Böyle olunca, eylül ayına ait yaklaşık 1.5-2 milyar YTL vergi geliri, ekim ayına sarktı.

b) Bütçe sonuçlarına bakıldığında göze çarpan bir başka husus da, ÖTV ile dahilde alınan KDV gelirlerinin yıllık hedefin çok gerisinde kalması. Dokuz aylık gerçekleşmeye göre dahilde alınan KDV gelirleri yüzde 1.5 (yıllık hedef yüzde 5.1 idi) ve ÖTV gelirleri yüzde 10.4 (yıllık hedef yüzde 14.3 idi) arttı. Ancak aynı dönemde yıllık TÜFE’nin yüzde 11.1, ÜFE’nin ise yüzde 12.5 olarak gerçekleştiği göz önüne alındığında, ÖTV ile dahilde alınan KDV gelirlerinin reel olarak gerilediği söylenebilir. Bunun temel nedeni, yurtiçi talepte yaşanan daralmanın iyiden iyiye vergi hasılatına yansıması.

GERÇEK AÇIK BU DEĞİL

İşin doğrusu, açıklanan bütçe açığı gerçeği yansıtmıyor.

İlk dokuz ayda bütçeye Türk Telekom’un halka arzından 2.1 milyar YTL, GAP projelerinin finansmanı için kullanılacak fon nakit fazlasından 5 milyar YTL, İşsizlik Sigortası Fonundan 1.3 milyar YTL gelir aktarıldı. Bir defalık gelir olarak ifade edebileceğimiz 8.4 milyar YTL’lik bu gelirlere, birde bütçeye gider kaydedilmeyen 2.8 milyar YTL’lik KEY ödemeleri eklenince, gerçek bütçe açığı yaklaşık 16 milyar YTL oluyor.

Bütçe açığının, ekim ayında da devam etmesi bekleniyor.