SpaceX'in Başarısı ve Özel Şirketlerin Uzaydaki Geleceği  

NASA 2011 yılından beri astronotlarını Rusya'nın Baykonur Uzay Üssünden ve Rus uzay araçlarıyla uzaya gönderiyor. Üstelik her bir yolculukta Rus Uzay Ajansına astronot başına 81 milyon dolar ödeniyor. Bu ücret, 2011 öncesinde uzay mekiği görevdeyken kişi başına 21 milyon dolardı.

2011'den beri günümüze kadar NASA'nın Rusya'ya ödediği ücretler 3 milyar doları aştı. Hem uzaya astronot gönderme bağımsızlıklarını yeniden kazanmak, hem de ABD'li şirketlerin bu pazardan pay almalarını sağlamak için SpaceX, Boeing, Lockheed Martin gibi şirketlere uzay aracı geliştirme çağrıları yapıldı.

Bir Özel Şirket Tarafından Uzaya Taşınan İlk Astronotlar

NASA ile SpaceX arasında imzalanan anlaşma gereği 5 yıldır geliştirilmekte olan Crew Dragon uzay aracı, 30 Mayıs 2020 günü başarıyla uzaya gönderildi.

İlk olarak 27 Mayıs 2020 günü yapılması planlanan fırlatma, hava koşulları nedeniyle ertelendi. 30 Mayıs 2020 Cumartesi günü de başlangıçta çok umut verici görünmeyen meteorolojik veriler, fırlatma saatine doğru değişti ve fırlatmaya elverişli bir hava yakalandı.

SpaceX'in 2010'dan beri geliştirdiği Falcon 9 roketi TSİ 22:22'de Florida'daki Kennedy Uzay Üssünden başarıyla kalktı. Yaklaşık 2.5 dakika sonra Falcon 9'un birinci kısmı ayrılarak Dünya'ya döndü. 2017'den beri yapılageldiği gibi Falcon 9'un birinci kısmı, geri geri gelerek kontrollü bir şekilde Atlantik Okyanusu'nda bekleyen gezici iniş rampasına dik olarak kondu. Böylece Falcon 9 roketi Crew Dragon uzay aracını atmosfer dışına taşıyarak, fırlatılıştan yaklaşık 7 dakika sonra Dünya'ya geri dönmüş oldu. Başından beri Elon Musk'un altını çizdiği "yeniden kullanılabilirlik", SpaceX operasyonlarındaki en önemli konulardan biri.

Bir dizi test ve ayardan sonra yemek yiyerek uykuya geçen astronotlar, fırlatılıştan yaklaşık 19 saat sonra Uluslararası Uzay İstasyonu ile buluştular. 31 Mayıs 2020 TSİ 17:16'da Crew Dragon uzay aracı istasyonla kenetlendi.

NASA ve Özel Şirketler Arasındaki Anlaşmalar

Her ne kadar SpaceX'in çalışmaları başarıyla sonuçlanmış olsa da, NASA'nın anlaştığı tek şirket SpaceX değil.

Boeing'in geliştirdiği Starliner'ın denemeleri devam ediyor. Starliner uzay aracı, tıpkı SpaceX'in Crew Dragon aracı gibi alçak Dünya yörüngesine (LEO) yapılacak insanlı uçuşlarda kullanılacak.

Crew Dragon'un ISS ile kenetlenmesinin ardından konuşan NASA Müdürü James Bridenstine, uzay çalışmalarında arzın ve talebin yalnızca devlet tarafından verildiği bir modelin artık geçerli olmadığı ve daha da önemlisi sürdürülebilir olmadığını söyledi.

Bridenstine'ın bu yorumu yapmasının ardında yatan temel gerçek, son 10 yıldır NASA bütçesinde meydana gelen kesintiler. Ay'ın yeniden ama çok daha kapsamlı bir şekilde keşfi ve sonrasında Mars'a yapılacak insanlı uzay uçuşları, NASA ile özel havacılık ve uzay şirketleri tarafından birlikte gerçekleştirilecek.

9 yıl aradan sonra ABD'li astronotların özel bir şirketle yeniden Kennedy Uzay Üssünden uzaya gönderilmesi halkın büyük ilgisini çekti. Yalnızca ABD'de değil tüm dünyada toplam 11 milyon kişi NASA ve SpaceX'in canlı yayınlarını takip etti.

Elbette tüm bu ilginin ve kamuoyunun NASA açısından olumlu bir sonucu da var. Şubat ayında, 2021 bütçesi için istenen 25.2 milyar dolar kongre tarafından onaylandı. Bu bütçe önceki yıla göre %12 oranında bir artış içeriyor ve Bridenstine'a göre son yıllarda NASA'nın aldığı en büyük bütçe.

2024'te Ay'a Geri Dönüş

ABD'nin 45. Başkanı olan Donald Trump, biraz da efsane başkan John F. Kennedy'ye öykünerek, 2024'te Amerikanın yeniden Ay'a gideceğini duyurdu. NASA bu görevi gerçekleştirmek için Artemis programını hayata geçirdi.

Böylece geçmiş yıllardaki bütçe kesintileri Trump'ın 2024 Ay hedefi ile sona ermiş, NASA kongrenin ve dolayısıyla vergi verenlerin yeniden desteğini kazanmış görünüyor. Artemis programı, Apollo programından beri doğrudan fonlanan ilk proje.

Artemis programı kapsamında Ay'a iniş yapacak uzay araçlarının geliştirilmesi işi Blue Origin, Dynetics ve SpaceX şirketlerine verildi. Bu üç şirkete 2020'de ödenen meblağ yaklaşık 1 milyar dolar.

Amazon'un sahibi Jeff Bezos tarafından kurulan Blue Origin şirketi 579 milyon dolar, Dynetics 253 milyon dolar ve SpaceX ise 135 milyon dolar ödenek aldı. Bu ödemeler yalnızca Ay'a iniş yapacak araçların geliştirilmesi için.

2024 Artemis programı ile Ay'a yapılacak insanlı uçuşlar ise deneyimli havacılık ve uzay şirketi olan Lockheed Martin'in ellerine teslim edilmiş durumda. Şirket Orion adı verilen uzay aracını geliştirmeye devam ediyor. SpaceX'in başarılı Crew Dragon fırlatılışı ile aynı gün ABD Başkanı Trump ve ekibi, yeni nesil Ay yolculuklarında kullanılacak olan Orion'un son durumu hakkında bilgi aldılar.

NASA'nın Orion uzay aracı ve onu taşıyacak "Space Launch System" (SLS) sistemi için Lockheed Martin'in başını çektiği konsorsiyuma 2020 bütçesinden ödediği meblağ 3,6 milyar dolar.

Özel Şirketler Arasındaki Rekabet Artıyor

Sıraladığımız tüm bu gelişmeler her şeyin uyum içinde olduğunu düşündürmesin. Uzun yıllardır NASA'ya iş yapan ve çeşitli uzay araçlarının ve uzay istasyonunun parçalarını geliştiren Lockheed Martin ve Boeing şirketleri güçlerini birleştirerek ULA adındaki bir ortaklık kurdular.

NASA'nın Jüpiter çevresindeki Truva adı verilen asteroid ailesini araştırmak için yaptığı çağrıya, ULA ve SpaceX şirketleri katıldı. SpaceX daha düşük fiyat vermesine rağmen, NASA bu görevi 150 milyon dolarla ULA'ya verdi. Lucy adı verilen bu uzay aracının Ekim 2021'de fırlatılması gerekiyor. Planlanan zamanda Jüpiter'in yörüngesine ulaşması için 21 Ekim 2021'den itibaren 21 günlük bir zaman aralığı içinde Dünya'dan fırlatılması gerekiyor. SpaceX ve Elon Musk da bu durumu tartışmaya açıyor ve eğer ULA Lucy'yi zamanında yetiştiremezse, bir sonraki uygun aralık için onyıllar beklenmesi gerekecek. Üretimi devam eden Lucy, planlandığı gibi 2021'de fırlatılırsa toplamda 12 yıllık bir görev süresine sahip.

Lucy projesini alamayarak hayalkırıklığına uğrayan SpaceX, enerjsini Starship adını verdiği yeni uzun mesafe uzay aracına odakladı. Başarılı olursa, Starship şimdiye kadar geliştirilmiş en büyük roket ve en büyük hacimli uzay aracı olacak. SpaceX, 2022'den önce Starship'i kargo yüküyle Ay'a göndermeyi hedefliyor. Burada elde edeceği başarıyla da, NASA'nın Artemis programından önemli bir pay almayı umuyorlar.

Crew Dragon fırlatılışı sonrasında düzenlenen basın toplantısında bu konuda gelen soruya, oldukça duraklayarak yanıt veren Elon Musk, Starship'in 2-4 yıl içinde Ay'a gitmesini beklediklerini ama 4 yıl sürmesini ummadıklarını söyledi. SpaceX'in Starship projesine 2020'de yaptığı yatırımın büyüklüğü 1.3 milyar dolar.

SpaceX'in Falcon 9 roketlerinin başarısı, yeniden kullanılabilirlikle kazanılan verim, Crew Dragon'un astronotları ISS'ye başarıyla götürmesi, özel şirketlerin uzay araştırmalarında giderek daha çok yer alacaklarını gösteriyor. Önümüzdeki süreçte, en az NASA kadar SpaceX, Boeing, Lockheed Martin ve daha birçok özel havacılık ve uzay şirketinin adını sıkça duyacağız. NASA'nın son yıllarda yaptığı ihaleler ve yaptığı anlaşmalar da zaten bu durumu kanıtlıyor.