COVID-19 ve interferon

Halen tüm dünyada bilim insanları bunun nedenini çözümlemeye çalışıyor. Etkenlerden biri alınan virüs yüküydü, diğeri ek olarak başka bir önemli kronik hastalığın bulunmasıydı ama ayrıca buna neden olabilecek genetik bir özellik olup olmadığı da çok ilgi çeken bir konuydu. Yakın zamanda bazı araştırmacılar, hastalığı ağır geçiren hastalarda interferon (virüslere karşı etki gösteren biyolojik molekül) eksikliği tespit ettiler. Bu yeni ve ilgi çekici konuyla alakalı Gazi Üniversitesi Tıp Fakültesi İmmünoloji Anabilim Dalı Başkanı Prof. Dr. Ayşegül Atak Yücel, şu bilgileri paylaştı:



BAĞIŞIKLIK SİSTEMİNİ UYARIR

İnterferonlar, bağışıklık sistemi içerisinde asıl olarak virüslerle ve tümörlerle savaş ile bağışıklık cevabının düzenlenmesinde görev alan ve 3 ana sınıftan oluşan biyolojik moleküllerdir. Bunlar içinde özellikle tip 1 interferonlar virüslerle savaşta çok önemlidir, bağışıklık sistemi hücrelerini bu yönde çalışmaları için uyarırlar. Dünya çapında 50 önemli genetik merkezde yürütülen COVID İnsan Genetiği Konsorsiyumu çalışmasında, virüsü alan kişilerde eğer tip 1 interferonları kodlayan genler eksikse veya düzgün çalışmıyorsa, yani yeterli ve fonksiyonel tip 1 interferon üretimi yoksa başka bir kronik hastalığı olmayan kişilerin de COVID-19 enfeksiyonunu çok ağır geçirdiği, çok ağır zatürre geliştiği, hatta hayatlarını kaybettiği görüldü.

TÜRKİYE’DEN DE BİR EKİP VAR

Bu çalışmaya katılan ekiplerden bir tanesi de ülkemizden. Toplam 650 hasta üzerinde yapılan genetik çalışmalar tip 1 ve tip 3 interferon genlerinde bozukluk olan kişlerde hastalığın çok ağır seyrettiğini gösterdi, bundan yola çıkılarak zatürre gelişen ve yoğun bakıma alınan hastalarda durum ağırlaşma yoluna girince ki bu genelde 3. günde ortaya çıkıyor eksik olan tip 1 interferonların, özellikle interferon betanın verilmesinin durumu düzeltebileceğini düşündürüyor ve çok önemli bir umut vadediyor.

HER HASTAYA VERİLMEMELİ

Ancak herkeste interferon açısından genetik çalışma yapılması çok yüksek maliyet getirir, bu nedene yoğun bakım ihtiyacı başlayan hastalarda yapılabilir veya doğrudan tip 1 interferon verilebilir. Peki normalde ‘neden semptomatik her COVID-19 hastasına interferon veremeyiz’ diye bir soru akla geliyorsa bu biyolojik ajanların çok ağır yan etkileri vardır, bu nedenle her PCR pozitif hastaya verilmesi uygun değildir ancak zaten yoğun bakıma alınmış olunan hasta bu yan etkiler görülse de bunlara müdahale edilebilecek koşullardadır ve kâr-zarar oranına bakıldığında olası zararlarda ölüm yan etkilere baskın gelmektedir. Öte yandan bir grup araştırmacı ise daha önce kronik ilerleyen hepatit vakalarında kullanmaya alışık olduğumuz interferon alfanın COVID-19 hastalarında erken dönemde başlanmasının daha uygun olduğunu öne sürmektedir.

GEREKSİZ KULLANILMAMALI

Anlaşılan o ki tip 1 interferonlardaki genetik bozukluk hastalığın ağırlaşmasında önemli unsurlardan bir tanesi (ancak tek neden olmaması büyük olasılık) fakat bunun için kullanılacak interferonun türü, zamanlaması ve dozu hakkında henüz kesin bilgiye sahip değiliz. Bu nedenle halkımızı asla bir şekilde tip 1 interferon preparatlarına ulaşıp kullanmaması yönünde özellikle uyarmak istiyorum, gereksiz, önlemsiz ve bilgisizce kullanım ölümcül sonuçlara yol açabilir.

6 ÇALIŞMA YÜRÜTÜYORUZ

Biz de Gazi Üniverstesi Tıp Fakültesi İmmünoloji Anabilim Dalı olarak fakültemiz Klinik Mikrobiyoloji ve Enfeksiyon Hastalıkları Anabilim Dalı ile birlikte COVID-19 konusunda 6 çalışma yürütmekteyiz. Neden bazı hastaların ağır bazılarının hafif geçirdiği bizim de ilgimizi çok çeken bir konu olduğu için projelerimizden bir tanesi de bu konuda ve henüz yayınlanmamış olan çalışmamızda benzer şekilde ağır zatürre geçiren hastalarda beta interferon seviyelerinin çok düşük olduğunu gözlemledik. Bu konudaki ilk çalışmalar en saygın bilimsel dergilerden Science’ta iki makalede yayınlandı.