Ağrısız doğum epidural anestezi

Epidural anestezi, özel iğneler ile omuriliği çevreleyen zarlar arasına girilerek, bu bölgeye ilaç verilmesidir. Verilen ilaç omurilikteki sinirsel iletimi geçici olarak durdurur. Bu olay hastanın ağrı duymasını engelleyerek, anestezinin uygulandığı bölgede rahat bir şekilde ameliyatın yapılabilmesini sağlar.
Epidural anestezi hem normal doğumda, hem de sezaryen ile doğumda başarıyla uygulanmaktadır. Normal doğumda uygulandığında ağrılı olan doğum kasılmalarını gidermede oldukça etkilidir ve daha konforlu bir normal doğum yapılmasını sağlar. Sezaryende uygulandığında ise genel anesteziye göre risklerinin belirgin bir şekilde az olması yanında anne adayının bebeğini ilk doğduğu dakikalarda görmesine ve emzirmesine olanak sağlar.
İşte bu hafta, epidural anestezi ile ilgili merak edilenleri Özel TOBB ETÜ Hastanesi doktorlarından Anestezi ve Reanimasyon Uzmanı Dr. Gülser Günaydın’a sordum, o da cevapladı.

* Hocam, bize gebelikte anesteziden bahseder misiniz?

Gebelik anestezisi (obstetrik anestezi), anestezinin en zevkli, en güzel ama oldukça da heyecanlı dallarından birisidir. Hayatın bu fizyolojik olayının neden olduğu ağrıya ve problemli vakalara tarih boyunca çözüm aranmıştır. Bugün ağrısız doğumda tek bir yöntem, tek bir ilaç diye bir şey yoktur. Gebenin doğum konusunda bilgilendirilmesi ve doğuma hazırlanması en önemli konudur. Sadece bu bilgilendirilme süreci bile anne ile kontrol ve işbirliğini arttırır, endişeyi, ağrıyı, ağrı kesici ilaç dozunu, çıkacak ilave sağlık sorunlarını ve bebekte sıkıntı halini azaltır.

NORMAL DOĞUM AZALIYOR SEZARYEN DOĞUM ARTIYOR

* Peki ağrısız doğum nedir?

Doğum ağrısı, genellikle çok şiddetli ve kadınların büyük çoğunluğu tarafından yaşamlarındaki en ağrılı deneyim olarak tanımlanıyor. Bu ağrı kendine has özellikleri olan çok yönlü bir ağrıdır, etkin bir şekilde giderilmesi için, doğumdaki ağrı mekanizmaları ve ağrı iletimi iyi bilinmelidir. Anestezi yöntemleri de, coğrafi bölgelerin ve kültürlerin farklılıklarıyla az çok değişiyor. Her ülkede değişik oranlarda olmak üzere normal doğumlarda azalma, sezaryenlerde artış var. Ülkemizde ise bölgelere göre çok değişik oranlar bulunmakla beraber, yıllar içinde (normal doğum ve sezaryende) rejyonel yada bölgesel diyebileceğimiz (epidural, spinal) anestezi uygulamalarında artış görülüyor. Biz bu durumu destekliyoruz. Bugün genel duruma baktığımızda rahatlıkla epidural anestezi, doğum sırasında ağrı gidermede en popüler ve etkin yöntemdir diyebiliriz.

* Normal doğumda epidural anestezi nedir?

Normal doğumda epidural anesteziyi, annenin doğum sırasında ıkınabilmesini engellemeden, ağrısını gidermek için kullanırız. Başka bir deyişle; epidural kateterden uygulanan uygun ilaç dozları ile annenin duyacağı ağrı çok azaltılır veya ortadan kaldırılır ama bebeğin doğabilmesi, yani doğum yolunda ilerleyebilmesi için annenin bacak ve karın kaslarını kullanarak yeterli kuvvette ıkınabilme yeteneği korunur.

* En çok merak edilen konulardan biri, bölgesel yani rejyonel anestezinin yan etkileri ve komplikasyonları nedir?

Anestezistler komplikasyonları önlemek için çeşitli önlemler alır, buna karşın nadiren de olsa yan etkiler görülebilir. Bunlar; tansiyon düşüklüğü, titreme, kaşıntı, solunum problemleri gibi kolay düzeltilebilecek sıkıntılardır. Annelerin en çok merak ettiği ve bizlere sorduğu yan etki ve komplikasyonlarla ilgili sorular ise bel ağrısı, baş ağrısı ve sinir hasarı konularıdır. İğnenin yerleştirilmesine bağlı yaklaşık bir gün süren lokalize bir bel ağrısı olabilir. Bunun dışında görülen bel ağrıları çoğunlukla epidurale bağlı değildir. Gebeliğin kendisinin vücutta yaptığı fizyolojik değişimler sonucunda, kas-iskelet ve bağ dokusuna bağlı yapılarda yükün artması, gevşeme ve yumuşamaya bağlı sırtta gerilme nedeniyle bel ağrısı sıklığının arttığı bilinmektedir. Annelerin yaklaşık yarısında özellikle sezaryenlerden sonra bel ağrısı şikayetleri görülmektedir. Bunların en önemli sebebi gebelik boyunca oluşan fizyolojik değişiklikler, ağrı merkezinin değişmesi, sırt kaslarını güçsüzlüğü, emzirme sırasında alınan yanlış pozisyonlar ve gebelik süresince egzersiz yapılamamasıdır. Gene de uzayan sırt ağrıları mutlaka değerlendirilmelidir.

BEBEK ÜZERİNDE OLUMSUZ ETKİSİ YOK

* Peki anestezinin bebeğe bir zararı var mı?

Hem genel, hem de lokal anestezi güvenlidir ve bebek üzerinde belirgin bir etkisi yoktur. Yine de havayolu komplikasyonlarını en aza indirdiği için mümkün olduğunca lokal anestezi tercih edilir. Uyku durumunu sağlamak ve idame ettirmek için kullanılan ilaçlar bebek için zararlı değildir ve bebekte minimal anestezik etkiye sahiptirler. Bunun nedeni anestezi için kullanılan ilaçların miktar ve cinsinin bebeğin beynine onu uyutmaya yetecek miktarlarda ulaşmamasıdır. Burada en önemli bariyer (ilaçların geçmesine engel olan yapı) plasentadır. Bu yüzden anneler her ne kadar uyuyorsa da, bebekler genellikle doğumda hareketlidirler ve ağlarlar. Bu sebeplerle genel anestezi bebeğe zarar vermez diyebiliriz.

* Sezaryende aç kalmak gerekli midir?

Uygulanacak anestezi yöntemi ne olursa olsun, tüm elektif cerrahilerden önce en az sekiz saat aç kalmak gerekir.

* Spinal ve epidural anestezi nasıl hissedilir?

Spinal anesteziyi pek çok kadın ayaklarda hemen başlayan (1-2 dakika), bacaklara ve gövdeye yayılan ısınma ve karıncalanma hissi olarak tarif eder. Daha sonra bacaklarda uyuşukluk ve ağırlık hissedilir. Göğüs alt seviyesinden ayaklara kadar vücutta uyuşukluk hissetmek normaldir. Epidural anestezide ise bu hisler biraz daha yavaş başlar (5-15 dakika), bacaklarda uyuşukluk, hissizlik ve hareket ettirememe durumu spinal anestezide olduğu kadar yoğun olmaz. Genellikle dokunma ve derin duyu hissi ise devam eder. Spinal veya epidural anesteziyle ameliyatta ağrı hissedilmez. Ancak, cerrah karın kaslarını ve dokuları ayırırken “çekme ve asılma” hissedilebilir.

* Peki ağrısız doğum için takılan epidural kateter sezaryende de kullanılabilir mi?

Tabii ki, eğer doğum normal vajinal doğum olarak başlayıp, acil ve acil olmayan yeni gelişmeler sonucunda sezeryana dönebilir. Eğer epidural kateter yerleştirilmiş ve çalışıyor ise anestezistler çoğu zaman kateterden ek ilaç vererek uyuşukluğu cerrahi için yeterli düzeye getirir.

* Son olarak kombine spinal epidural anestezinin avantajları nelerdir?

Kombine spinal epidural anestezi (KSE) her iki tekniğin de avantajlarını birleştirir. İlaçların etkisinin hızlı başlaması, ağrının çok kuvvetli baskılanabilmesi, daha az miktarda ilaç kullanarak vücudun diğer sistemlerine ve bebeğe ihmal edilir düzeyde az ilaç geçişi, annenin memnuniyetinin çok yüksek olması başlıca avantajlarıdır.

OKUYUCUDAN DOKTORA

* Ben 24 yaşındayım... İki yıl önce doğum yaptım. Doğumum normal doğum ve epidural anesteziyle gerçekleşti ve çok rahat bir doğum oldu. Ancak son 1 yıldır epidural yapılan bölgede zaman zaman bel ağrılarım oluyor gittiğim doktorlar bel fıtığı başlangıcı olduğunu söylediler. Acaba bu ağrıların veya bel fıtığının epidural enesteziyle bir ilgisi olabilir mi?
Elif E.

Normal doğum ve sezaryen ameliyatlarından sonra epidural kateter takılsın takılmasın bel ağrısı şikayeti yaygındır. Bu ağrıların çok az bir kısmının epidural kateterle ilgisi vardır ve uzayan şikayetlerde başka problemler de aranmalıdır. Gebelik öncesi omurga ve bel kaslarının zayıflığı, gebelik sürecince ağırlık merkezinin değişmesi ve kas-iskelet sisteminin gevşemesi, hafif egzersizlerin yapılamaması, özellikle emzirme dönemindeki yanlış oturma pozisyonları bel ağrılarına neden olabilir. Ayrıca öncesinden omurga ile ilgili bir problem varsa bel fıtığı şikayetlerinin artmasına neden olabilir.

* 34 haftalık gebeyim ve doğuma çok az bir zaman kalmasına rağmen epidural anesteziyle ilgili hala karar veremedim, çok korkuyorum ve sakat kalma gibi çekincelerim var. Bu konuyla ilgili beni bilgilendirebilirmisiniz ?Acaba gerçekten korkularım yersiz mi?
Aysun K.

Eğer normal doğum düşünüyorsanız mutlaka kadın doğum ve anestezi doktorunuzla konuşmalı, bilgilendirilmeli ve varsa bir riskiniz öğrenmelisiniz. Normal doğumun epidural kateter yardımıyla ağrısız doğum olarak planlanması annenin konforunu çok arttırır. Riskinizi arttıracak özel sağlık problemlerinizin olmaması durumunda (kan hastalıkları, omurga problemleri gibi) işlemden korkmanıza gerek yoktur. Eğer sezaryen olacaksanız genel anestezi ile kıyaslayınca epidural enesteziyi öncelikle tavsiye etmekteyiz. Önemli olan doktorlarınızın sizi iyi takip etmesi, varsa risklerinizi azaltmaya çalışması ve çıkan problemlerde yanınızda olmasıdır.

KISACA GÜLSER GÜNAYDIN

1970 yılında Sürmene’de doğdu. İlk, orta ve lise eğitimini Rize’de tamamladı.Üniversite eğitimini Gazi Üniversitesi Tıp Fakültesi, uzmanlığını ise Ankara Üniversitesi Tıp Fakültesi’nde yaptı. Anestezi ve Reanimasyon Uzmanı olarak Özel TOBB ETÜ Hastanesi’nde çalışmaktadır.

SİZ SORUN, UZMANLAR YANITLASIN

Önümüzdeki hafta konumuz, fizik tedavi ve rehabilitasyon alanında pratik ve etkili bir uygulama olan ‘kinezyolojik bantlama...’
İlk olarak Japonya’da uygulanmış ve son yıllarda ülkemizde de oldukça yaygınlaşmış bir yöntem olan kinezyolojik bantlama, temel olarak sinir, kas-iskelet ve dolaşım sistemi üzerine etki eder ve yapıştırıldığı andan itibaren cilt ve kas üzerinde kaldırma etkisi yaparak bu bölgelerdeki ağrı reseptörlerini rahatlatır. ‘Bantlama tedavisinin etki mekanizması nedir,’ ‘kimlere hangi durumlarda uygulanır’, ‘bu uygulamayı kimler yapabilir’ gibi kinezyolojik bantlama ile ilgili tüm merak edilenleri fizyoterapist Nurgül Karagül’e soracağım. Sizler de merak ettiklerinizi hafta boyunca jineklinik@senolkalyoncu.com adresinden bana ulaştırabilirsiniz.