Krize dalgakıran büyümeye motor

KÜRESELLEŞMENİN baş döndürücü cazibesinin ardından gelen dünya ekonomi krizinden sonra ABD ve AB yeniden yapılanıyor. Krizi en az hasarla atlatan sanayi ve finans kuruluşlarının özellikle Avrupa’da üretici kooperatiflerinin kurdukları sanayi kuruluşları ve kooperatif bankalarının olduğu dikkat çekiyor. Finlandiya’da, Hollanda’da, İngiltere’de böyle çok örnek var.
Yeni dünya düzeni kurulurken Türkiye de kendine bir yer bulacak. Artık kaynakların Türkiye değil, ABD ve AB gibi gelişmiş ülkelere kayacağı bir döneme girdik. Dışarıdan kaynak girişi azalacağı için, sanayide ve tarımda büyümenin yolu üreticilerin güçlerini birleştirmelerinden geçecek. Türkiye’nin özellikle de İzmir’in hiç yabancı olmadığı kooperatifler buna bir örnek.
Tariş Zeytin ve Zeytinyağı Birliği Başkanı Cahit Çetin’le sohbet ederken, Türkiye’de kooperatiflerin 100 yıldan beri ekonomiye kaynak yaratıp krizlere karşı dalga kıran olduğunu söyledi. 2001 krizinden sonra adeta küllerinden yeniden doğan 20 bin üreticinin örgütü Tariş bugün klasik ve modern tasarımlı ürünleri, mağazalarıyla iç pazarın yüzde 25’ini elinde tutuyor. Birliğe bağlı olarak kurulan şirketlere atanan profesyonel yöneticiler siyasi müdahaleden uzak çalışmalarını sürdürüyor.

Tariş’e ‘İstiklal Madalyası’ takılmalı

TÜRKİYE’de kooperatiflerin ve birliklerin ülkenin gözünde kötü gösterilip devletin nimetlerini yiyor algısı yaratıldığını söyleyen Cahit Çetin buna karşı çıkarak şunları söylüyor:
“Birliklere kara delik denilince üzülüyorum. Birinci Dünya Savaşı, Kurtuluş Savaşı, 1929 Dünya Buhranı, İkinci Dünya Savaşı dönemlerinde birlikler hem insanların, hem de ordunun ihtiyaçlarını karşılamada çok ciddi görevler üstlendi. Pamuk, zeytinyağı, fındık, fıstık, üzüm, incir ve ayçiçeği gibi birlikler ulusal ekonomiyi kısmen de olsa dinamize ederken, Tariş Pamuk Birliği ordunun mensucat ihtiyacını, Üzüm Birliği hoşafıyla askerin temel gıdası haline gelmiş şeker ihtiyacını, Zeytinyağı Birliği de gıda ihtiyacını karşılamış. Bu birliklere kara delik demeye ne hakları var? İstiklal mücadelesinde fiilen yer almış bu birlikler aslında ‘İstiklal Madalyası’nı hak ediyor. Bunlara kara delik diyenler özür dilemeli. Biz birlikler olarak devletten özür istiyoruz.”

Kara delik Ankara’daydı

TARİŞ’in Osmanlı’nın son döneminde, 1913’te kapitülasyonlara başkaldırı amacıyla kurulduğunu söyleyen Cahit Çetin, “Önce incir üreticilerini tefecilerden koruyup finansman ihtiyaçlarını karşılamak için yerli girişimciler Milli Aydın Bankası’nı kurdu. Daha sonra incir üreticisinin ürününü pazarlamak için 1915’te Tariş Satış Kooperatifi kuruldu. Ne zaman siyasetçiler birliklere bulaştı o zaman zararlar başladı. Benim göreve geldiğim 1984’te Tariş’te 13 bin kişi çalışıyordu. Buna ne para, ne pul yeter. Ankara’da bakanlıkta çalışıp bizde bordrolu görünen, yüzünü görmediğimiz, maaşlarını bizim gönderdiğimiz 800 kişi vardı. Hem memur istihdam ettirip, hem bize zarar ettiriyorlardı. Bu dönemler siyasetin müdahale edip birlikleri bozdukları dönemlerdi” diyerek esas kara deliklerin Ankara’da olduğunu hatırlatıyor.