Telif yasası çıkarsa Google masaya oturur

Karar elbette basın kuruluşları ve biz gazeteciler için çok önemli. Ama aynı zamanda haberciliğin sürdürülebilirliği açısından okurlar için de büyük önem taşıyor.

Haberin dijitalleşmesinden önce yayıncılar, yatırımlarının karşılığını, gazete ve dergi gibi basılı materyallerin satışı ve reklam geliri üzerinden alıyordu. Dijitalleşmeyle birlikte yayıncılar hem içerik üzerindeki kontrollerinin önemli bölümünü kaybettiler hem de gelirlerinin.

GOOGLE HABERİ NASIL ALIYOR

Avrupa’da yapılan araştırmalar, haber almak için okuyucuların yüzde 50’den fazlasının Google Haberler (Google News) gibi kaynaklardan sadece başlık ve özete bakmakla yetindiğini ortaya koyuyordu. (news.google.com’da tüm haberlerin özetleri yer alıyor)

Google, Yandex, Twitter, Facebook, YouTube vb. birçok platformda gazete ve internet haberlerinin özet kısmı herhangi bir telife konu olmadan paylaşılıyordu. Tüm bunlar Avrupa’daki medya kuruluşları ile çoğunluğu ABD merkezli teknoloji şirketleri arasında anlaşmazlığa yol açtı. Özellikle İspanya ve Fransa gibi ülkeler bu konuda çok katıydı. Sonuç olarak 2019 yılında Avrupa Birliği (AB), telif haklarıyla ilgili 2019/790 sayılı Dijital Tek Pazar (DSM) Yönergesini kabul ederek yürürlüğe koydu.

Avrupa Komisyonu’nun, geçtiğimiz haziran ayında yayınladığı basın açıklamasında, telif haklarına ilişkin yeni kurallarla hem ifade özgürlüğünün korunduğu hem de içerik oluşturucuların adil bir şekilde ücretlendirilebildiğini de belirtti.

AB DÜZENLEMESİ NELERİ KAPSIYOR

Düzenleme, eser sahiplerinin haklarının dijital platformlarda da korunmasıyla ilgili birçok madde içeriyordu. Ancak, 2 madde vardı ki (11. ve 13. madde) günlük hayata etkisi bakımından da oldukça kritikti.

11. Madde: Google, Yahoo ve Yandex gibi arama motorlarının gazeteci, yazar ve müzisyen gibi yayıncıların ürettiği içerikleri kullanarak yarattıkları servisler için lisans anlaşması imzalaması gerekecek.

Buradaki servis detayı önemli. Örneğin, bu servislerden en bilineni ve en çok kullanılanı Google Haberler’e (Google News) bugün bile baktığınızda Hürriyet, Posta, Milliyet ve daha birçok kuruluşun haberlerinin başlık, küçük fotoğraf ve kısa özet şeklinde yer aldığını aynı zamanda linkle sitelere yönlendirme yapıldığını görebiliyorsunuz.

AB, bu düzenlemeyle amacının, kendi birliğinin kültürel mirasını korumak ve yayıncılar ile sanatçıların haklarını adil şekilde almalarını sağlamak olduğunu savundu.

13. Madde: Sosyal medya platformlarında telif hakkı olan veya olabilecek hiçbir paylaşımın yapılmasına müsaade etmeyen filtreler oluşturulacak. Yani, eser sahibinin izni olmadan Twitter, Facebook, Youtube gibi platformlarda bir şarkıdan alıntı, film sahnesi, içerik vb. konulamayacak. Bu madde, Avrupa’da “ifade özgürlüğü” ve “sansür” açısından birçok tartışmaya da neden olmuştu.

NASIL UYGULANDI

AB’nin yeni telif düzenlemesini yürürlüğe sokmasının ardından üye ülkelerin bu düzenlemeyi kendi içlerinde onaylayıp kabul etmesi gerekiyor. Bu arada yasa çıkar çıkmaz kabul eden devletler oldu mu? Evet, oldu ve gerçekten de teknoloji devleri bu yaptırımlar karşısında ciddi bir kaynak ayırmak zorunda kaldı. Fransa, yeni hakları yürürlüğe koyan ülkelerdendi.

GOOGLE ÖNCE KIRPTI

Ancak Google, bu ülkede telif bedeli ödememek için “istisnadan” yararlanarak sadece link vermekle yetindi. İçeriklerinden kırpıntılar yapmaya başladı. Benzer taktiği Almanya’da da izledi. Fransız medya kuruluşlarının şikayetleri üzerine, 2020’de Google’ın izlediği taktik rekabet ihlali sayıldı ve Google’ı müzakereye mecbur bıraktı.

SONRA BÜTÇE AYIRDI

Ardından Google, globalde basın yayıncılarını Google News Showcase üzerinden desteklemek amacıyla 1 milyar Euro bütçe ayırdı. Avrupa Basın sektörü bu adımı olumlu bulmakla birlikte yeni/bağlantılı haklarından vazgeçmeyeceklerini bildirdi. Son olarak, Google’ın haber ve yayın ortaklarından sorumlu direktörü Sulina Connal, geçtiğimiz hafta yaptığı açıklamada, “Şu ana kadar Almanya, Macaristan, Fransa, Avusturya, Hollanda ve İrlanda’da 300’den fazla yerel, lokal ve sektörel medya kuruluşuyla anlaşma imzaladık” dedi. Kısacası AB’nin adımı ve medya kuruluşlarının duruşu Google’a geri adım attırdı.

TÜRKİYE DE YARARLANABİLİR

Tüm bu gelişmeler Türkiye açısından da kritik önemde. Eğer daha önce gündeme gelen telif yasası ile ilgili gerekli düzenlemeler yapılırsa Google ile masaya oturma durumumuz olacak. Telif hakları gibi kapsamlı bir konuda çalışma yapılması sadece Google ile yapılacak anlaşmayı değil benzer durumdaki tüm platformlar veya yayınlar için de bağlayıcı olacak.

FRANSA’DA İHLALE 500 MİLYON EURO CEZA

Google, 300 Avrupalı yayıncıyla imzaladığı lisans anlaşmasının ekonomik içeriğine dair bir açıklama yapmadı. Şirket geçtiğimiz yıl, bazı büyük Alman yayınevleri ve bir grup Fransız haber yayıncısıyla da telif anlaşmaları imzalamıştı.

Google, 1 milyar euro fon ayırarak oluşturduğu ‘Google News Showcase’ adındaki lisanslama programıyla, Avrupa genelinde 750’den fazla yayıncıyla çalıştığını duyurdu. Program ise ilk olarak 2020’de açıklanmıştı.

Geçtiğimiz yıl Google’a, Fransa’da haberlerin telif haklarına dair yapılan anlaşmayı ihlal etmesi nedeniyle 500 milyon euro para cezası verilmişti. Google’ın içerik için haber kuruluşlarına ödeme yapmadığı için Avustralya’da da bir takım sorunlar yaşadığı belirtilmişti. Avustralya, Google’ı bir anlaşma yapılmaması halinde engellemekle tehdit etti ve Google da aynı şekilde Avustralya’dan çekileceği tehdidinde bulundu. Sonunda Google, ülkede bulut altyapısını genişletmek ve ek kaynaklar getirmek için beş yıl içinde 736 miyon dolarlık yatırım yapmayı kabul etti.