Gelecek Mardin’de!

Çok özetle sürdürülebilirliği; insan ihtiyaçlarını ve isteklerini karşılayabilme potansiyelinin hem günümüzde hem de gelecek için korunduğu, dengeli bir ortamda değişimin sağlanması olarak tanımlayabiliriz. Dünya kaynaklarını artan nüfus ve teknolojik gelişmelere karşı koruyabilmenin en önemli yollarından biri ise atıkların tekrar kazanımı.

Eti Bakır’ın davetlisi olarak ziyaret ettiğimiz Mardin Mazıdağı Metal Geri Kazanım ve Entegre Gübre Tesisi’nin büyüklüğü, modernliği ve bölge ekonomisine, ülke insanına katkısından çok etkilendiğimi belirtmem şart. Ancak beni asıl büyüleyen, Mardin’e ve Diyarbakır’a 45’er km uzaklıktaki bu devasa tesisin adeta sürdürülebilirliğin ete kemiğe bürünmüş hali olması oldu.

1.2 milyar dolarlık yatırımla hayata geçen tesiste, artık ürünlerden farklı metaller ekonomiye kazandırılıyor, hem gübre hem de enerji üretiliyor.

Eti Bakır çatısı altında kobalt üretimi gerçekleştirilen tesis, dünyada madencilik teknolojileri alanında literatüre girmiş tesislerden bir tanesi konumunda ve dünya kobalt üretiminin yüzde 2’sini gerçekleştiriyor.

Eti Bakır Mazıdağı Metal Geri Kazanım ve Entegre Gübre Tesisleri Genel Müdürü Emre Kayışoğlu pil, batarya ve katalizörlerin yanı sıra 21’inci yüzyılın kilit sektörleri teknoloji, petrokimya, elektrikli otomobil, uçak endüstrilerinde yoğun olarak kullanılan kobaltın dünyada katma değerli sanayi ürünlerinin en önemli elementlerinden biri olarak kabul edildiğine dikkat çekti.

Pirit konsantresinden kobaltı geri kazanan dünyanın ilk ve tek merkezi olan Mazıdağı Tesisi’nin, aynı zamanda yaklaşık 1.2 milyar dolarlık yatırım bedeliyle Doğu ve Güneydoğu Anadolu’nun en büyük özel sektör yatırımı olma unvanını taşıdığını belirten Kayışoğlu şu bilgileri paylaştı:

“Tesiste çalışan bin 500 kişinin yüzde 90’ını bölge insanı oluşturuyor. Dünyada bu kadar entegre bir tesis hem gübre tesisi hem metal geri kazanım tesisi bir arada yok. O yüzden yabancıların da çok ilgisini çekiyor buraya sürekli olarak dünyanın her yerinden insanlar tesisi görmek için geliyor. Eti Bakır tarafından Mardin Mazıdağı’nda bugüne kadar Türkiye’de hiç üretilmemiş olan kobalt üretimi gerçekleştirilerek, ülkemiz dünyanın sayılı üretici ülkeleri arasına girdi.”

Fabrika sayesinde yılda 350 milyon dolarlık gübre ithalatı ve 270 milyon dolarlık metal ithalatı ikame edilir hale gelmiş.

Ar-Ge Laboratuvarı kobalt ve çinkonun saflaştırılarak katma değerinin artırılmasını sağlamış. Nikel, manganez, lityum ve nadir toprak elementlerinin üretilmesi ve saflaştırılması için çalışmalar ise sürüyormuş.

Emre Kayışoğlu

DÜNYA ÇAPINDA PROSES BAŞARISI

EMRE Kayışoğlu Mardin Mazıdağı Metal Geri Kazanım ve Entegre Gübre Tesisi’nin atıl vaziyetteki otomobil, telefon ve bilgisayar bataryalarından çıkarılan kobalt, nikel, lityum ve manganezi de ekonomiye geri kazandırmayı amaçladığını söyledi: Kayışoğlu “Şu an için kobalt ve nikelde bu işlemi başarıyla uygulayabilen tesis, lityum ve manganez için de çalışmalarını sürdürüyor. Dünyada bu 4 elementi batarya tozundan ayrıştırabilen tesis sayısı çok sınırlı. Bu çalışmaların 1-2 yıl içerisinde tamamlanması ve dünyada bu alanda sayılı tesislerden biri olması hedefleniyor” dedi.

Eti Bakır’ın Küre işletmesinin artık ürünü olan pirit konsantresi, Mazıdağı’nda yılda 2 bin ton katot bakır, 2 bin 530 ton çinko karbonat (bin 250 ton metal karşılığı) ve 6 bin 740 ton kobalt karbonata (2 bin 500 ton metal karşılığı) dönüşüyor.

ELEKTRİĞİNİ KENDİ ÜRETİYOR

MAZIDAĞI geri kazanım tesisinde “artıklardan” kobaltı, çinkoyu, bakırı ve demiri ayrıştıran tesis, kullandığı elektriğin de yüzde 70’ini proses sırasında ortaya çıkan atık ısıdan sağlıyor. Bunun yanında tesis arazisinde kurulum çalışmaları tamamlanmak üzere olan 52 MW kurulu güce sahip güneş enerji santraliyle (GES) birlikte ise tesislerde kullanılan enerjinin tamamının yenilenebilir ve temiz enerjiden karşılanması amaçlanıyor.

GÜBREYE YERLİ HAMMADDE

ZİYARETİMİZ sırasında Emre Kayışoğlu Mazıdağı tesislerinin gübre üretimiyle ilgili de bilgiler paylaştı. Kayışoğlu, “Mazıdağı işletmesinde, yılda 400 bin tonluk DAP gübre üretim kapasitesi bulunuyor. Fosfatlı kompoze (NPK) gübre üretiminin de yapıldığı tesiste üretilen gübre, yüksek verimlilik ve yerli hammadde sayesinde piyasadan daha ucuz fiyata satılarak Türk çiftçisi destekleniyor. Türkiye’deki gübre üretiminin yüzde 15’i, Eti Bakır’ın Mardin ve Samsun’daki gübre fabrikalarından karşılanıyor” diye konuştu.