Atatürk’un şehri Samsun

Karadeniz Bölgesi’nin en kalabalık ve sanayisi en gelişmiş şehri olan Samsun, aynı zamanda Mustafa Kemal Atatürk’ün şehri olarak da anılır.

Samsun’un simgesi haline gelen şaha kalkmış at üzerindeki ünlü Atatürk heykeli ise Anadolu’da gördüğüm en etkileyici anıtlardan biridir. Çocukluğumda bu anıt önünde pek çok fotoğraf çektirmişliğim vardır.

Mühendis babamın 1962 yılında İmar ve Bayındırlık Müdürü olarak Samsun’a atanmasıyla beraber, güzel Samsun yıllarımız başlamıştı.

Biz çocuklar da babamın görevi dolayısıyla çevre ilçe, belde ve köylere giderdik ama deniz kenarındaki bir şehirde ilk defa uzun süreli yaşamanın keyfini de çıkarıyorduk. Çay bahçelerine gidip oturmak, sahilde dondurma yiyerek dolaşmak, bolca hamsi ve kalkan balığı yemek çok hoşuma giden etkinlikler arasındaydı.

AMAZON KADINLARI 

Bugün Atakum denilen kilometrelerce uzunluktaki muhteşem sahil şeridine biz bir zamanlar “matasyon” derdik. Yeni mezun, yakışıklı bir inşaat mühendisi olan Turgut amcam biz çocukların denize girmesinden, kumda oynamasından sorumluydu, gözünü bizden ayırmazdı. Sonra da bize en sevdiğimiz “Amazon Kadınları” hikayesini anlatırdı.

Yüzlerce yıl önce Samsun ve çevresinde Amazon denilen sırma saçlı, savaşçı kadınlar yaşarmış. Atın üzerinde ok atıp, mızrak fırlatmakta çok ustalarmış.

Üstelik yaşadıkları bölgelere erkek sokmaz, başka ülkelerden kaçırdıkları kız çocuklarını da kendileri gibi savaşçı yetiştirirlermiş. Günün birinde Karadeniz’den gemilerle gelen yabancı bir topluluk Amazonlar’dan gelip onları yenmiş. Savaştan kaçıp iç kısımlara doğru sığınan Amazon kadınları, tanınmamak ve hayatta kalmak için uzun gür saçlarını kesip toprağa gömmek zorunda kalmışlar.

Bir süre sonra bakmışlar ki saçlarının gömüldüğü yerlerden tütün filizleri çıkmaya başlamış. Aslında Osmanlı döneminden beri tütün yetiştiriciliği yapan Samsun’da bugün üretim çok azalmış olsa da tütünle ilgili pek çok rivayet vardır. Tarladan toplanan tütün, tel tel kıyılıp iplere asıldığında uzaktan bakanlar kumral-sarı renkli kadın saçına benzetirlermiş.

İşte bu tütün saçaklarının kadın saçını anımsatması pek çok hikayeye konu olmuştur.

Samsun, ülkemizin en uzun akarsuları olan Kızılırmak ve Yeşilırmak nehirlerinin arasında kalan verimli topraklar üzerine kurulmuştur. Bu verimli delta alanlarında soya fasulyesi, fındık, elma, şeker pancarı, mısır, lahana, fasulye, pirinç, tütün, arpa, buğday gibi pek çok tarım ürünü yetiştirilir.

Öte yandan Samsun, çok göç alan bir şehrimiz olduğu için birçok kültürü, gelenek ve göreneği de bir arada bulundurur. Samsun’un bu kültürel çeşitliliği aynı şekilde yemeklerine de yansımıştır. Mutfağı çok kompozittir. Bu yöresel mutfağın en meşhur yemekleri tirit ve keşkektir. Kaz eti veya ördek eti, bulgur pilavı ve etin suyuna batırılmış yufkalarla yapılan tiridin tadı muhteşemdir.

Aynı zamanda bir düğün yemeği olan keşkek, genelde tavuk eti ve buğdayla yapılır. Aileyi bir araya getiren çok özel bir ziyafet yemeği olan tirit de, günümüzde hindi ve tavuk etiyle yapılmaktadır. Ancak kış aylarında beslenip, iyice yağlanan kazın deri altı yağı bu yemeğin özel lezzetidir.

Çünkü Samsunlular tiritlik yufkaların bu yağda lezzet kazandığına inanır.

Samsun pidesi

KAHVALTILARIN VAZGEÇiLMEZi PiDE 

Samsun’da pazar kahvaltılarının vazgeçilmez lezzeti pidedir. Evde hazırlanıp tepsilere konulan içler, odun fırınına götürülür ve pide yaptırılır.

Bafra, Çarşamba ve Terme ilçelerinin kendilerine has pideleri vardır. Mısır çorbası, turşu kavurması, haluçka, kocakarı gerdanı, Bafra nokulu, Çarşamba kıvırtması benim favori lezzetlerimdir.

Ancak hamsisiz bir Samsun mutfağı düşünülemez. Tavası, pilavı, mısır unlu ekmeği en yaygın pişirme şeklidir. Karadeniz’in mezgiti de her ne kadar hamsinin gölgesinde kalsa da mezgit tava her daim sofraların gizli kahramanıdır.

Bir zamanlar kalkan balığının en güzel tavasını da hep Samsun’da yerdik. Bir şubat gününde, televizyon çekimi için gittiğimiz Samsun’da ne yazık ki ne hamsi ne de kalkan balığı bulabildik. Atakum’daki Pamuk Kardeşler’de yediğimiz mezgit ve levrek buğulamasıyla yetindik. Ancak her şey çok lezzetliydi.

Keşkek

Pırasalı mısır ekmeği