Lezzet yolculuğu başlasın

İpek Yolu sadece tüccarların değil, aynı zamanda doğudan batıya ve batıdan doğuya bilgelerin, orduların, fikirlerin, dinlerin ve kültürlerin de yolu olmuş. Doğu’nun ipeği ile baharatının kervanlarla batıya taşınması, Çin’den başlayıp Avrupa’ya ulaşan ticaret ve seyahat yollarını oluşturmuştur.

Baharat Yolu, eski çağlarda, Uzakdoğu’yu Batı’ya bağlayan ticaret yollarından biriydi. Baharat günümüzden binlerce yıl önce Doğu ülkelerinde kullanılıyordu. Orta Çağ Avrupası’nda soyluların sofralarına da girince çok önemli bir ticaret ürünü haline geldi, ama pahalı olması nedeniyle ancak varlıklı kimseler satın alabiliyordu.

Tarihteki ticaret ve lezzet yolları

Baharat Yolu Hindistan’dan Avrupa’ya uzanan bir ticaret yoludur. Baharat, Doğu’dan Avrupa’ya iki ayrı yoldan gelirdi. Bunlardan biri Orta Asya üzerinden geçen İpek Yolu’ydu. Ama İpek Yolu asıl olarak eski çağlarda Çin ipeğinin Roma’ya taşındığı yoldu; diğer yol ise, Hindistan ve Seylan’dan Basra Körfezi’ne gelen deniz yoluydu. Bu kıyılardaki limanlarda gemilerden boşaltılan baharat kara yoluyla Fenike ve Filistin kıyılarına, Mısır’da İskenderiye’ye oranan da Karadeniz’e ulaştırılırdı. Sonra yine deniz yoluyla Avrupa’ya taşınırdı.
Zamanla baharat üreten ülkelere doğrudan ulaşmanın yolları arandı. Sonunda Vasco da Gama 1498’de Ümit Burnu’nu dolaşarak Hindistan yolunu açtı. Kolomb ve Macellan Güney Amerika’yı dolaşarak Doğu Hint Adaları’na vardı. Böylece baharat üreten ülkelere yeni yollar açıldı. Bunun sonucunda baharat ticaretinde Venedik tekeli kırılırken, tarihsel ’Baharat Yolu’ da önemini yitirdi.

Şimdilerin otoyolları da bir çeşit ticaret ve seyahat yoludu aslında..

İstanbul ve İzmir arasındaki yaklaşık 450 km’lik otoyol da bunlardan en önemlisi. İstanbul’u Güney Marmara’ya ve Ege’ye bağlayan yol üzerindeki tesisler de birbirinden kıymetli lezzetleri müşterilerine sunan gastronomi adresleridir.

Köfte yolumuz var

Tekirdağ’dan başlayıp, İstanbul, İzmit, Bursa, Balıkesir, Manisa, İzmir, Ödemiş, Selçuk ve Muğla’ya kadar uzanan bir ‘Köfte yolu’ da var. Bu adreslerde şehirle anılan lezzetli köfteleri dillere destandır. İpek yolu ve baharat yolu belki kalmadı şimdilerde ama ‘köfte yolu’ hala var..
Tekirdağ köfte, Adapazarı’nın ıslama köftesi, Bursa’nın İnegöl köftesi, Balıkesir köftesi, Akhisar köftesi, İzmir’in Salçalı sulu köftesi, Ödemiş köftesi, Selçuk köftesi ve Muğla köftesi meşhurdur.

Tarihteki ilk seyahat yazarımız

Tarihte seyahat denilince Evliya Çelebi akla gelir.
Dört asır evvel, hayatını seyahate, öğrenmeye ve öğrendiklerini yazmaya adayan büyük Osmanlı seyyahı Evliya Çelebi peygamberimizi gördüğü bir rüyasında, “Şefaat ya Resulallah” diyeceği yerde, heyecandan dili sürçerek, “Seyahat ya Resulallah” deyiverir. Bunun üzerine Peygamberimiz, ona şefaati, seyahati ve ziyareti ona müjdeler ve böylece gezilerine başlar. Yedi iklim, on sekiz padişahlık yer gezer. Yetmiş yılı aşkın ömrünün elli bir yılını, bir diyardan başka bir diyara uzanan yollarda, muhtelif ülkelerde ve şehirlerde geçirir.

Eyliya Çelebi dahil her seyahat eden yolda yediklerini ve gördüklerini anlatır. Yola çıkarken bir çoğumuz nerede duracağını, ne yiyeceğini planlamaya bayılır. Yemek yenecek adresler itina ile seçilir. Yada bir çoğumuzun yaptığı gibi ilk acıkıldığında karşımıza çıkan tesiste mola verilerek, yemek yenilir. Yollarda nerede ne yenileceği konusu bugünün konusu hiç değildir. Yakın tarihteki Michelin Yıldızlı Restoranların hikayesi de ‘yollardan’ çıkmıştır.

 Michelin: Restoranların derecelendirilmesi

1889 yılında, Fransa’da, Andre ve Edouard Michelin kardeşler, Michelin Lastik Şirketi’ni kurarlar. 11 yıl sonra Fransız sürücüler için ücretsiz bir yol rehberi yayınlarlar. Michelin Rehberi’nde, haritalar, otel ve benzin istasyonu listeleri ile lastik onarımı için faydalı bilgilere yer verirler. O tarihte Fransa’da toplam 3 bin otomobil vardır. İleri görüşlü kardeşler, Fransız otomobil turizmine destek amacı ile hazırladıkları rehberin, lastik tüketimini artıracağını düşünmüşlerdi. 1920’lere gelindiğinde rehberde, kimliği gizli kişilerin beğeni ve eleştiri yorumları yer almaya başladı. Birkaç yıl sonra Michelin, bir ila üç yıldız arasında değişen derecelendirme sistemini kullanmaya ve restoranları sıralama başladı.

Michelin yıldızı, yemek deneyiminin diğer önemli unsurlarından (restoranın dekorasyonu, garson sayısı vb.) bağımsız olarak, sadece yemeğin kalitesi ile ilgili yargıyı belirtmek için kullanılmaktadır.
Bir yıldız: Kategorisinde çok iyi yemekler sunan restoran.
İki yıldız: Yolunuzu biraz değiştirmeye değecek iyi yemekler sunan restoran.
Üç yılız: Özel bir yolcuk sebebi olabilecek kadar olağanüstü yemekler sunan restoran.

“Kuver” olarak bilinen küçük çatal bıçak ikonu ise restoranın diğer unsurları olan, rahatlık, dekor ve resmilik düzeyini belirtmek amacı ile kullanılmaktadır. Siyah çatal bıçak ikonu basit, kırmızı olan ise daha üstün deneyim sağladığı anlamına gelmektedir.

Yol tesisleri lezzet adresleri
Yol üzerindeki tesislerin kalitesi, hijyeni önemli olduğu kadar menüleri, yöresel lezzetleri, gastronomi turizmine katkıları ve bulunduğu yöreye kattığı istihdam ve ekonomisi de önemlidir.
Bu yönüyle otoyollar ve otoyollardaki tesisler gastronomik bir yolculuğun adresidir. Yolculuk bu yönüyle yemek yemeği sevenler için bir yerden bir yere ulaşmaktan çok bir lezzet yolculuğudur aslında.
Hepimizin yollarda mola verdiği ritüele çevirip durduğu adresler vardır. Molalar her durduğumuzda maziyi hatırlatır, güzel günleri hatıralarını yaşarız.
Yollarda daha sık seyahat edenlerin tecrübelerine güvenir lezzet deneyimlerini önemseriz.
Yolculukların öğretici yönü de vardır. Bu lezzet yolculuklarımızda tattığımız her lezzetin bir hikayesi ve tarihi de olmalıdır. Bu lezzetlerin kimi 300 yıllık bir tarihe dayanır İskender kimliğiyle Bursa Döner Kebabı olur, kimi lezzetler türkülerden can bulur ‘Ezo Gelin’ gibi çorba kaselerinde şifa olur. Sizlerle lezzet yolculuğuna çıkalım mı? Ne dersiniz? Yeni lezzet rotalarını birlikte keşfedelim, lezzetlerin sırlarını gelecek haftalarda birlikte öğrenelim.