Okulda ‘akran zorbalığı’na ne yapılabilir

GÜÇSÜZÜ HEDEF ALMAK

“AKRAN zorbalığı, bir ya da birden çok öğrencinin kendilerinden daha güçsüz öğrencileri, özel gereksinimli öğrenciler ile engelli öğrencilere kasıtlı olarak ve sürekli olarak rahatsız etmesiyle sonuçlanan ve kurban olarak adlandıracağımız öğrencinin kendisini koruyamayacak durumda olduğu bir saldırganlık, zorbalık türüdür. Akran zorbalığını oluşturan eylemler özetle; tekme atma, tokat vurma, itme, çekme gibi fiziksel, sataşma, alay etme, dalga geçme, kızdırma, hoşa gitmeyen isim takma, küçük düşürücü sözler söyleme, dedikodu ve söylenti çıkarıp yayma, arkadaş grubundan dışlayarak yalnızlığa terk etme, eşyalarını zorla alma, almakla tehdit etme, eşyalarına zarar verme gibi ortaya çıkabilmektedir. Bu örneklere daha fazla eklenebilir. UNICEF tarafından 6 Eylül 2018’de yayımlanan bir rapora göre, dünyadaki çocukların yarısı okulda ve çevresinde akran zorbalığına maruz kalıyor.

SORUNUN DÖRT ÖZNESİ

Okullardaki zorbalık açısından dört ayrı öznenin varlığından söz etmek mümkün. Başlıca özne tabi ki mağdur yani zorbalığa maruz kalan çocuk. Okulda istihdam edilen, gözetim ve önleme yükümlülüğü olan her seviyedeki personel/çalışan bir başka özne, devletin yükümlülükleri açısından her seviyedeki personel kavramının içine okuldaki temizlik görevlisinden okul müdürüne dek, işyeri hiyerarşisinin her aşamasındaki personeli dahil etmek mümkün. Bir diğer özne sorunun kaynağı olan akran zorbalığının uygulayıcısı olan diğer çocuklar. En son özne ise aileler olabiliyor. Sorun, görüleceği üzere çok boyutlu. Psikoloji, psikiyatri, pedagoji, eğitim bilimleri gibi birçok disiplinin yanı sıra hukuk disiplininin de bir ölçüde dahil olduğu bir alandır.

MUTLAKA YASAL YOLLAR

Özellikle sorunun çözüm noktasında artık son yıllarda oldukça fazla hukukçudan avukattan destek istenmektedir ve akran zorbalıkları artık yargı boyutuna taşınmaktadır. Öyle ki, artan sayılar göz önüne alındığında ve bir çok okulun/idarecinin bu konuya çeşitli sebeplerle kayıtsız kaldığınızı görmekteyiz. Hal böyle olunca kanaatimce en hızlı ve en iyi sonuç alınacak yol olarak yasal yaptırımlar gündeme gelmektedir. Yasal yaptırımlar sayesinde bazı şeylerin önüne geçmek çok daha etkili ve uzun vadede sonuç sağlayan olmaktadır. Bu sebeple yasal yolların mutlaka kullanılması gerektiğine inanıyorum.

DİSİPLİN CEZASI GETİRİLDİ

Türkiye, Avrupa Konseyi haklar sisteminin bir parçası. Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi, Birleşmiş Milletler Çocuk Hakları Sözleşmesi ve Anayasa gereği öncelikle okuldaki akran zorbalığı açısından okul yönetimlerinin önlem alma zorunluluğu vardır. Akran zorbalığı konusunda, 15 Kasım 2022 tarihinde 32014 sayısı ile Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe gire Milli Eğitim Bakanlığı Ortaöğretim Kurumları Yönetmeliği’nde Değişiklik Yapılmasına Dair Yönetmelik ile okullarda yaşanan akran zorbalığı ve siber zorbalık disiplin maddeleri arasına alındı. Akran zorbalığı yapan öğrencilere disiplin işlemi uygulanıyor. İzinsiz kayıt alan ve paylaşan öğrencilere, bir başka öğrencinin sosyal veya duygusal gelişimini olumsuz yönde etkileyen öğrencilere uyarıdan okuldan uzaklaştırmaya kadar uzanan disiplin cezaları verilebiliyor.

AİLELERE ÖNERİLER

- Okulla iletişime geçin: Çocuğu akran zorbalığına maruz kalan aile, öncelikle okul idaresi ile iletişime geçmeli ve konu hakkında uyarıyı yaparak ilgili önlemlerin alınmasını talep etmeli. Dilekçenizi okul idaresine verirken mutlaka bir evrak kayıt numarası almalısınız. Zira bu sizin delilinizdir. Eşzamanlı CİMER üzerinden de şikâyetlerinizi gerçekleştirin.

- Noterden ihtar çekin: Bir hafta arayla hem sözlü hem yazılı taleplerinize okul idaresi kayıtsız kaldı ise, daha fazla beklemenize gerek yok. Bu süre zarfında herhangi bir aksiyon alınmaması durumunda okul idaresine, okul rehberlik hizmetlerine yazılı olarak noter kanalı ile ihtar çekebilirsiniz. İhtarda gerekli önlem/tedbirlerin alınmaması halinde tüm yasal haklarınız ile dava hakkınızı kullanacağınızı mutlaka bildirin.

- Şikâyet edin: İlgili personel hakkında kurum içi disiplin süreçlerinin işletilmesi için eğitim kurumu ve eşzamanlı milli eğitim müdürlükleri nezdinde idari şikâyette bulunun.

- Savcılığa verin: İhtar ve şikâyetlere rağmen okul idaresinin, rehberlik hizmetlerinin yine seyirci kalması, hiçbir önlem almaması durumunda artık ortada bir suç unsurundan bahsedebiliriz. Ceza soruşturması başlatılması için kolluğa (polis ya da jandarma) ve savcılığa gidin. Mülki amirliklere (valilik, kaymakamlık) şikâyet süreçlerini başlatın.

- Tazminat davası açın: Bir başka yol ebeveynlerin ilgili eğitim veya bakım kurumlarına tazminat davası açmalarıdır. Okul dışında başka bir mecrada, sokakta, sürekli gittiğiniz parkta istikrarlı bir şekilde devam eden bir akran zorbalığından söz ediliyor ise, bu kez ebeveynler akran zorbalığında bulunan çocuğun velilerine (anne-baba) karşı tazminat davası açabilirler. Ancak unutmamak gerekir ki, açılacak dava her somut olayın kendi iç özelliklerine, olayın o dönemin dinamiklerine göre değişmektedir. Bu nedenle bir hukukçudan, avukattan destek almanızda fayda vardır.

- KDK ve THÄ°K’e baÅŸvurun:ÂKamu DenetçiliÄŸi Kurumu (KDK) ile Türkiye Ä°nsan Hakları ve EÅŸitlik Kurumu’na (TÄ°HEK) baÅŸvuru da diÄŸer seçeneklerdir. Elektronik yolla da baÅŸvuru alan KDK’nın web sitesinde okulda sorun yaÅŸayan çocukların aileleri baÅŸvuruya davet edilmektedir. TÄ°HEK’e ise her türlü ayrımcılık yasağı kapsamında baÅŸvuruları incelemekte ve üç ay gibi çok kısa sürede baÅŸvuruları sonuçlandırmaktadır. Bu yola baÅŸvuru dava açma sürenizi de durdurmaktadır. Kurumun verdiÄŸi karar akabinde kurumdan olumsuz bir karar çıkması halinde, 60 günlük idari dava açma süreniz baÅŸlamaktadır. BaÅŸvurularınızı kurumun internet sitesinden online olarak yapabilirsiniz. Ankara’daysanız direk kuruma elden gönderebilirsiniz. Kurumun web sitesinden detaylı bilgilere ulaÅŸabilirsiniz.

İŞTE ÖRNEK YARGI KARARI

- Akran zorbalığına ilişkin örnek yargı kararları var. Buna göre; İstanbul Maltepe’de özel bir okulda yüzde 80 burslu okuyan üstün zekâlı 11 yaşındaki T.N.B.’nin velisi B.B., kızının okulda akranları tarafından zorbalığa uğradığını söyleyerek, okul aleyhine tazminat davası açtı. Davacı veli B.B., kızının okulda arkadaşları tarafından dışlandığını, aşağılandığını, akran şiddetine uğradığını gerekçe göstererek davalı okuldan 74 bin TL maddi -manevi tazminat talep etti. İstanbul Anadolu 1. Tüketici Mahkemesi, 3 Mayıs 2018’de davalı okulun, davacı öğrencinin velisine 16 bin 976 TL’yi 2012 yılından itibaren işleyecek yasal faiziyle ödemesine karar verdi. Bu kararlardan bir tanesi sadece...