Yanlış diyet kötü yaşlandırır

Konu “kilo verebilmek” yani “hafiflemek” olduğunda çoğumuz söylenen her şeyi yapmaya, önümüze konan her tavsiyeye (mantıksız ve uçuk bile olsa) hazırızdır. Konu kilo oldu mu en akıllımız, dikkatlimiz en seçici ve mantıklımız bile –özellikle kadınlar- her şeyi bir yana bırakıp önerinin üzerine balıklama atlarız.
Kilo verip hafifleyeceğimize ikna edilirsek, 3-5 hafta sadece “lahana çorbası” içip her gün “marul salatası” yemeye bile razı oluruz. Dahası bazılarımız değil bir haftalık, bir aylık “açlık kürleri”ne bile anında “evet” der. Peki, doğru mu yaparız? Kesinlikle hayır!
Problem yalnızca birkaç kilo yağdan acilen kurtulmaksa bu uçuk-kaçık önerilerden alınan ilk sonuçlar olumludur ve bu minik hatalar başlangıçta ciddi zararlar vermez. Önerilerin ve önericilerin haklı oldukları bile düşünülebilir.
Her canlı ihtiyacından daha az kalori kazanacak olursa önce yağlarını ama sonra da kaslarını eritir. Kıtlıklarda, harplerde, savaşlarda insanların adeta bir deri ve kemikten ibaret kalmaları bundandır.
Peki ya orta ve uzun vadeli sonuçlar? İşte orası biraz karışık. Hatta ciddi bir felaket: Bozulan psikolojiler, mahvolan metabolizmalar, altüst olan hormonal dengeler, uyku sorunları, saç dökülmeleri... Ve daha bir sürü sorun.
Özeti şu: Herhangi bir diyete başlamadan önce aman dikkatli olun ve yandaki kutuda yazılı 25 soruya yanıt arayın. Hızlı yaşlanmak ve “diyet gazisi” bir “kronik diyetçi” olmak istemiyorsanız bu sorulara yanıt bulmanız çok önemli.

Popüler diyet=Çakma diyet

Piyasada birbirleriyle çelişen çok sayıda diyet kitabı ve diyet gurusu bulunmasının nedeni işin “ekonomik” yönüdür. Genelde önerilenler de sürecin sadece “kilo ile ilgili” bölümüdür. Sağlıkla ilgili bölümü ise karanlık, çok kirli ve bol risklidir.
“Popüler diyetler” diye adlandırdığımız bu “çakma diyetler” aslında şuursuz, mantıksız, akıldan yoksun tavsiyelerdir. Hepsi de yağlar ile birlikte sağlığınızı da kaybetmenin garantisidir.
Bu diyetler genelde “markalı” tariflerdir. Arka planda “satışa hazır” ve “aynı markalı ürünler” tavsiye edilir. Üstelik bu diyetler işin uzmanları tarafından değil, ilgisiz kişiler (mankenler, güzellik uzmanları, aktivite danışmanları, sinema oyuncuları) tarafından üretilir. Arkasında ne bir beslenme uzmanı ne de bir metabolizma uzmanı doktor bulursunuz.
Netice ne mi olur?
Belki başlangıçta biraz kilo verebilirsiniz ama yağlarla birlikte bedeniniz de erir.
Mesela bu diyetler sayesinde kaslarınız azalır (sarkopeni). Metabolik hızınız bozulur. Enerji regülâsyonunuz altüst olur. Kemikleriniz boşalır. Çok daha mühimi orta ve uzun vadede gelişecek olan ruhsal travmalardır.
Bir kez daha hatırlayalım: Diyet yapmaya karar vermek de, güvenilir diyet önerisi bulmak da ciddi bir iştir ve en doğru diyet planı bile aktivite olmadan kocaman bir hiçtir.

Diyetler için 25 mühim soru

Diyelim ki kilo sorununuz var. Size herhangi bir diyet önerildiğinde o önerinin “içinde ne var ne yok?” dikkatle bir araştırın. Gaza, dolduruşa gelmeyin. Ani kararlar vermeyin. Sürece “diyet” gibi değil, “kilo fazlalığı sorununu yönetmek” şeklinde bakın. Ve o diyete şu soruları mutlaka sorun:
1. Diyet düşük kalorili olsa da yeteri kadar besleyici mi?
2. Protein, yağ, karbonhidrat oranları ne?
3. Kalorilerin en az yüzde 25’i yağlardan, yüzde 20-25’i proteinlerden geliyor mu?
4. Diyet tekli doymamış yağların (zeytinyağı) tüketimini teşvik ediyor mu?
5. Posa yönünden güçlü mü, minimum günde 25 gram lif içeriyor mu?
6. Gereği kadar sebze ve bakliyat zenginliği var mı?
7. Haftada en az 3 defa balık öneriyor mu?
8. Glüten tüketimini kısıtlayabiliyor mu?
9. Şeker tüketimini kontrollü yönetiyor mu?
10. Özellikle früktoz kısıtlamasında yeteri kadar dikkatli mi?
11. Haftada en az 3-4 kez, 25-30 gram kuruyemiş öneriyor mu?
12. Hangi ekmeği öneriyor ve ne miktarda ekmek tüketimi tavsiye ediyor?
13. Yeteri kadar vitamin ve mineral ihtiva ediyor mu?
14. Uzun vadeli kilo denetimini teşvik ediyor mu?
15. Uygulaması kolay mı, ekonomik mi?
16. Size özel çözümler ihtiva ediyor mu?
17. Su tüketimini teşvik ediyor mu?
18. Tuz tüketimini sınırlıyor mu?
19. Ara öğün önerirken insülin seviyelerinizi dikkate alıyor mu?
20. Hipoglisemi riski oluşturuyor mu?
21. Uzun süre çiğnemenizi öneriyor mu?
22. Protein desteğini önemsiyor mu?
23. Egzersizle birlikte yürütmeyi tavsiye ediyor mu?
24. İçecek desteği olarak neler öneriyor?
25. Ara öğün önerileri mantıklı mı?

Ne kadar yağ?

Bir çay kaşığı yağda 4,5 gram yağ, 40 kalori var. Bir yemek kaşığı yağda ise 14 gram yağ ve 120 kalori mevcut. Yağın cinsi önemli değil. Her yağın enerji/kalori değeri aynı. Bir gram yağ=9 kalori.
Yağı kısıtlanmış, yağ içeriği azaltılmış diyetler (low fat) artık neredeyse terk edilmiş durumda. Yağların fazla kalori içerdikleri doğru. Ne var ki doyurucu oldukları, tok tuttukları, yeniden acıkmayı, özellikle erken acıkmayı geciktirdikleri de doğru. Bu nedenle diyet yaparken yağları aşırı sınırlamak büyük bir hata.
Günlük kalori alımının en az yüzde 20-25’inin yağlardan gelmesi lazım. Tabii ki önceliği sağlıklı yağlara yani zeytinyağı ve tereyağına vermek daha doğru.

Yerfıstığında neler var

1 Enerji içeriği yüksek bir besin. 100 gramında 600 kalori var. Bu nedenle günde 20-25 adet yerfıstığı ile yetinilmeli.
2 Antioksidan gücü çok yüksek. Üzerindeki kırmızı ince zar resveratrol yönünden çok zengin. Resveratrol ise beyin ve damar dostu.
3 Çok güçlü bir P-kumarik asit kaynağı. Ayrıca diğer polifenolik antioksidanlardan da zengin. Kumarik asit mide kanseri riskini azaltan bir madde.
4 Güçlü bir E vitamini kaynağı ve ciddi bir B kompleks deposu. Özellikle niasinden çok zengin. Bu da beyne ve kalbe yönelik faydalarını güçlendiriyor.
5 Mineral yapısı da çok iyi. Potasyum, demir, kalsiyum, magnezyum, çinko ve selenyum içeriği oldukça önemli.