Kolesterolün faydalısı da var zararlısı da

Erkekler için 45 mg/dl, kadınlar için 50 mg/dl HDL kolesterolün alt sınırı olarak kabul edilebilir. Daha düşük seviyeler risklidir. 35 mg/dl'nin altındaki değerler ise damar sağlığınızı tehdit edicidir.

Düşük HDL kolesterol seviyelerinden genetik-ailesel mirasınız, fiziksel aktivite azlığınız ve sigara kullanımınız sorumlu olabilir. Fazla kilolarınızı verip ideal kilonuza inmeniz, fiziksel aktivitenizi arttırıp sigarayı bırakmanız ve günde 1-2 kadehle sınırlı orta düzeyde alkol kullanmanız HDL kolesterolünüzü yükseltecektir. Siz ne yapıp etmeli HDL kolesterol seviyenizi 55 mg/dl'nin, en iyisi 60 mg/dl'nin üzerine çıkarmalısınız.

BAŞLICA BELİRLEYİCİ BESLENME TARZINIZ

Düşük yoğunluklu bir lipoprotein olan LDL kolesterol ise ‘‘zararlı kolesterol’’ olarak tanımlanır. LDL kolesterolünüz ne kadar yüksekse damar yaşlanmanız o kadar hızlı, kalp ve beyin damarlarınız o denli tehdit altındadır. LDL kolesterol seviyelerinin koroner kalp hastalığı riski olanlarda 100 mg/dl, olmayanlarda ise 130 mg/dl'den düşük değerlerde tutulması arzu edilir.

Bazılarının ailelerinden intikal eden genetik miras nedeniyle karaciğerlerinde gereğinden fazla kolesterol imal etmeleri en önemli etkendir. Bununla birlikte, kolesterol seviyenizi belirleyen en önemli faktör besin seçimlerinizdir. Doymuş yağlardan ve kolesterolden fakir besinlere yönelik seçimler yaparsanız kan kolesterol seviyenizi daha kolay kontrol altında tutarsınız.

Hiçbir bitkisel ürün kolesterol ihtiva etmez. Öncelikle sebze ve meyvelere, tahıl ürünlerine, bakliyata ağırlık veren bir beslenme alışkanlığı değişmez seçiminiz olmalıdır. Hayvansal ürünlerle ilişkili tercihlerinizde öncelikle balığı, derisi alınmış hindi ve tavuğu kullanmalı, yağsız veya yağı iyice temizlenmiş kırmızı eti de ölçülü tüketmelisiniz. Sütü ve tüm süt ürünlerini (peynir, yoğurt, dondurma, ayran, kremalar) yarım yağlı ya da yağsız olarak kullanmaya özen göstermelisiniz. Kolesterol içeriği yüksek olan sakatatları salam ve sosis gibi mandıra ürünlerini, yumurtayı, krema ve mayonez gibi besin lezzetlendiricilerinin tüketimini kontrol altına almalısınız.

İLAÇ KULLANMANIZ GEREKEBİLİR

Eğer bütün diyetsel önlemlere rağmen, yüksek kolesterol seviyelerinizi düşürmeyi başaramadıysanız doktorunuz ilaç tedavisine başlama kararı alabilir. Kolesterol düşürücü ilaçlar hangi gruptan olursa olsunlar (statin grubu ilaçlar, fibratlar, nikotinik asit ürünleri ve safra asidini bağlayıcılar) sadece doktor önerisi ile kullanılmalıdır. Hangi ilacın ne dozda ve ne kadar süre ile kullanılacağına takibinizi yapan uzman hekim en doğru kararı verecektir. Eğer siz kolesterol seviyelerinizi kontrol altında tutmaya, genç ve sağlıklı damarlarla genç ve geç yaşlanmaya karar verirseniz; kolesterolünüzü dikkatle izlemeli, sigara içmemeli, alkol kullanımınızı iyice azaltmalı, fiziksel aktivitenizi arttırmalı, ideal kilonuzu korumalı, daha az kalori, daha az hayvansal yağ ve kolesterol tüketmeli, kan şekerinizi ve kan basıncınızı, homosistein seviyenizi, ürik asit düzeyinizi, pıhtılaşma eğiliminizi, ensülin miktarınızı özenle izlemelisiniz.

Bazı besinlerin kolesterol içerikleri çok yüksektir. Sağlıklı bir insanın günlük kolesterol tüketimi asla 200 mg'mı geçmemelidir. Eğer kolesterol yüksekliği sorununuz varsa, bu miktarın çok daha altına düşmenizde yarar var.

Bazen kan kolesterolünüzün yüksekliği genetik mirasınızla da beslenmenizle de ilişkisizdir. Pek çok sağlık sorunu kolesterol seviyesinde artışa yol açabilir. Yüksek kolesterol seviyeleri bu hastalıkların ilk belirtisi veya tanı koydurucu bir ipucu bile olabilir: İşte bazı örnekler;

Hipotiroidi: Tiroid bezi tembelliği

Nefrotik Sendrom: Böbreklerin protein süzme kusuru

Şeker hastalığı

Hipofiz bezi yetmezliği

Gut hastalığı

Safra yolları tıkanıklıkları


KOLESTEROL BOMBALARINDAN UZAK DURUN


Bir adet yumurta: 210-220 mg kolesterol

Üç köfte kadar karaciğer: 410 mg kolesterol

Üç köfte kadar beyin: 1750 mg kolesterol

Üç köfte kadar kızartılmış kalamar: 250 mg kolesterol


YÜKSEK KOLESTEROLÜNÜZÜN SEBEBİ BU İLAÇLAR OLABİLİR


Kortizon grubu ilaçlar

Retinoller n Siklosporin

Bazı idrar söktürücüler

Beta-reseptör baskılayıcı ilaçlar


LDL 200 altı, HDL 35 üstüyse ciddi problemleriniz yok demektir


Eğer koroner arter hastalığınız yoksa toplam kolesterolünüz 200 mg/dl'nin altında ve HDL kolesterolünüz 35 mg/dl'nin üzerinde ise sizin kan yağlarınızın ayarlanmasına ilişkin ciddi problemlerinizin olmadığı söylenebilir.

Sadece birinci aşama kolesterol diyeti uygulamanız ve her beş yılda bir kolesterol düzeylerinizi ölçtürmeniz yeterlidir. Toplam kolesterol değeriniz 200-240 mg/dl, HDL kolesterolünüz 35 mg/dl veya daha yüksekse, hipertansiyon, şeker hastalığı, sigara kullanımı, ailesel eğilim gibi pozitif risk faktörleriniz yoksa yine birinci aşama diyetini uygulamalı, ancak kontrollerinizi 1-2 yılda bir yaptırmalısınız. Eğer risk faktörü sayınız ikiden fazla ise, koroner arter hastalığına ilişkin daha doğru bir değerlendirme için trigliseridinizin ve LDL kolesterolünüzün de belirlenmesi yararlıdır.

LDL kolesterol seviyeniz 130 mg/dl'nin altında ise diyet önerileri ve risk faktörlerinizin azaltılması yeterlidir. LDL kolesterolünüz 130-160 mg/dl arasındaysa diyetle birlikte fiziksel aktivitenizi de arttırmanız gerekmektedir. LDL kolesterol düzeyinin 160 mg/dl'nin üzerinde olması ciddi tıbbi tedavi ve takibi gerektirir.


KOLESTEROL SAVAŞINDA DİYET AŞAMALARI


BİRİNCİ AŞAMA


Günlük kalori tüketiminizin en fazla yüzde 30'unu yağdan sağlayan bu diyetle, yüzde 8-10 doymuş yağ (tereyağı, iç yağı, kuyruk yağı ve margarinler), yüzde 15'ten daha az tekli doymamış yağ (zeytinyağı, kanola yağı) ve en fazla yüzde 10 çoklu doymamış yağ (ayçiçek yağı, pamuk yağı, mısır özü yağı) ihtiva eden diyetlerdir.


ÖRNEK DİYET


SABAH Açık çay

1 ince dilim az yağlı az tuzlu beyaz peynir

1 ince dilim kepekli ekmek

3-4 adet tuzsuz zeytin veya 2 adet ceviz

Domates, salatalık

2 tatlı kaşığı bal/reçel veya pekmez

ARA 1 porsiyon meyve (1 küçük boy elma)

ÖĞLEN 1 kase çorba (kremalı ve unlu çorbalar haricinde)

3 köfte kadar et (ızgara tavuk, balık veya hindi eti)

4 yemek kaşığı zeytinyağlı, susuz sebze yemeği

1 kase az yağlı yoğurt

1 ince dilim kepekli ekmek

Salata (az yağlı, bol limonlu)

ARA 1 porsiyon meyve (1 küçük boy armut)

AKŞAM 4 yemek kaşığı susuz zeytinyağlı sebze yemeği

2 yemek kaşığı pilav veya makarna

1 kase az yağlı yoğurt

1 ince dilim kepekli ekmek

Salata (az yağlı, bol limonlu)

GECE 1 su bardağı az yağlı süt

1 porsiyon meyve (1 orta boy şeftali)


NOT: Haftada 3 gün, peynir hakkınızın yerine 1 adet haşlanmış yumurta tüketebilirsiniz.


İKİNCİ AŞAMA


Daha sıkı kolesterol kontrolünün amaçlandığı beslenme planıdır. Günlük kolesterol alımının 200 mg'ın altına düşürüldüğü ve toplam kalori tüketiminin en fazla yüzde 7'sinin doymuş yağlardan sağlandığı bu diyetler daha kısıtlı beslenme planlarına dayanır.


ÖRNEK DİYET


SABAH Açık çay

1 ince dilim az yağlı az tulu beyaz peynir

1 ince dilim kepekli ekmek

Domates, salatalık

2 tatlı kaşığı bal/reçel veya pekmez

ARA 1 porsiyon meyve (1 küçük boy elma)

ÖĞLEN 1 kase çorba (kremalı ve unlu çorbalar haricinde)

3 köfte kadar et (ızgara tavuk, balık veya hindi eti)

4 yemek kaşığı zeytinyağlı, susuz sebze yemeği

1/2 kase az yağlı yoğurt

1 ince dilim kepekli ekmek

Salata (az yağlı, bol limonlu)

ARA 1 porsiyon meyve (1 küçük boy armut)

AKŞAM 4 yemek kaşığı susuz zeytinyağlı sebze yemeği

2 yemek kaşığı pilav veya makarna

1/2 kase az yağlı yoğurt

1 ince dilim kepekli ekmek

Salata (az yağlı, bol limonlu)

GECE 1 su bardağı az yağlı süt

1 porsiyon meyve (1 orta boy şeftali)


NOT: Haftada 1 gün, peynir hakkınızın yerine 1 adet haşlanmış yumurta tüketebilirsiniz.