Depresyon tedavisi kilo aldırabilir

DEPRESYON ilaçlarına doktordan habersiz başlayanların çoğunun bunları boş yere kullandıkları belirtiliyor. "Hüzün mü, depresyon mu?" sorusuna bile yanıt vermeden hemen ilaçlara başlamamak, önce bir psikiyatri uzmanı ile konuşmak gerekiyor.

Depresyona çözüm aramak ve gerektiğinde antidepresan ilaçlar kullanmak, iyileşme yolunda önemli adımlardan biridir. Ancak tedavide, çoğu hastanın karşısına bir başka sorun çıkıyor: Kilo artışı!

Uzmanların bildirdiğine göre, antidepresan kullananların, özellikle de "SSRI" (seçici seretonin gerialım engelleyicileri) grubunda yer alan "fluoxetine HCl (Prozac), "escitalopram" (Cipralex), "paroxetine HCl" (Paxil), "sertraline HCl" (Lustral) kullanıcılarının yüzde 25’inde beden ağırlığında 5 kg veya daha fazla artış olmaktadır. Altı ayı geçen, uzun süreli kullanımlarda bu artışın daha da belirginleştiğini vurgulayan klinik çalışmalar vardır.

NEDEN KİLO ALDIRIR

Yalnızca SSRI grubu antidepresanlar kilo artışından sorumlu değildir; "amitriptiline" (Laroxyl), "imipramine HCl" (Tofranil) gibi trisliklik antidepresanlar, "tranylcypromine" (Parnate), "phenelzine" (Nardil) gibi MAO inhibitörleri de uzun ya da kısa süreli kullanımları sonucunda kilo artışına neden olabilirler. Kilo artışı, her kullanan kişide ortaya çıkacak diye bir koşul da yoktur.

Antidepresanların kilo aldırması ile ilgili birçok kuramsal yaklaşım olmakla birlikte, ortak görüş bu ilaçların hem iştahı hem de metabolizmayı birlikte etkiledikleridir. "Bir lokma fazla yemediğine yemin eden ama gene de kilosu artan" antidepresan kullanıcıları, metabolizmayı ilgilendiren bir etkiyi düşündürür. Buna karşılık, besin tüketiminde artış olmadığını, ama "karbonhidratlara karşı frenleyemedikleri bir aşırı istek duyduklarını" söyleyen kişiler de olmaktadır ki iştahın önemli bir rolü olduğunu vurgular.

FİZİKİ AKTİVİTELER

Antidepresanlar, yaşamın tüm zevklerinin ve elbette bunlara dahil olarak yiyeceklerin ve lezzetin de yeniden keşfedilmesinde yardımcı olurlar. Depresyon tedavisi sayesinde kendini çok daha iyi hissetmeye başlayan kişi, bazı şeylerden daha çok zevk almaya başlar ki, bunların başında da yiyecekler gelir.

Kilo kontrolü sırasında yardımcı olan dengeli ve nitelikli beslenmek, egzersiz yapmak gibi ilkelerin pek çoğunun antidepresan kullanımı sırasında kilo almamak için de geçerli olduğunu görmek hiç de şaşırtıcı değildir.

Yapılacak en doğru davranış, antidepresan tedaviye başlarken, kilo artışını beklemeden, dengeli, sağlıklı bir beslenme protokolünü günlük fizik aktivite programı ile destekleyen bir yaşam biçimine geçmektir. Fizik aktivitenin arttırılması tedaviyi de kolaylaştırıyor.

Eğer, zaten kilo almaya başlandıysa, sağlıklı bir beslenme programı, kalori kısıtlaması ve egzersiz ile çabalar daha anlamlı kılınabilir. "Hemen kilo verilemese bile aynı kiloda kalma başarısı gösterilebilir."

BAŞKA NE YAPILABİLİR

Antidepresan kullanırken kilo alımını engellemek için dengeli ve sağlıklı beslenmeye dikkat etmek ve egzersiz yapmak çok önemlidir. Ancak bir grup olgu için de kilo artışı, antidepresan tedavinin yalın ama önüne geçilemez bir yan etkisidir. Bu kişilerde, kalori kısıtlaması ve egzersiz ile telafi edilemeyecek şekilde ön planda olan kilo artışı, antidepresanın birinci planda yer almasından kaynaklanır. Bu durumda yapılacak olan ısrarcı davranmamak, önceliği depresyonun tedavisine vermektir.

DR. Evren Altınel ve Psikolog İlknur Yılmaz’a katkılara için teşekkürler. ( Dr. Louise Chang’ın 21.11.2007 tarihli makalesinden yararlanılarak hazırlanmıştır).

BİR ÖNERİ

İlaç değiştirmek yararlı olabilir

Antidepresanların kilo artışına yol açmaları konusunda uzmanlar kesin bir neden öne süremeseler de ilaç değişikliği yapmanın fark yaratabileceğini belirtiyorlar. Bazı ilaçların, örneğin "venlafaxine" (Effexor) ve "nefazodone"un (Serzone) kilo artışı yapma olasılığının çok düşük olduğu bilinmektedir, "bupropion" (Zyban) kilo kaybına yol açabilmektedir.

Bazen aynı gruptan başka bir ilaca geçmekle çok büyük değişiklik sağlanabilir. Bir araştırmada SSRI grubundan "Paxil"in en yüksek oranda kilo artışı yapan antidepressan olduğu, buna karşılık "sertraline HCl"in (Lustral) en masum, dolayısı ile değişim yapılabilir bir ilaç olduğu açıklanmıştır.

İlaç değişikliği yapmanın diğer yüzü ise her ilacın aynı etkiyi aynı etkinlikle yaratamamasıdır. Her ilaç, her bireyde, klinik belirtileri aynı etkinlikle kontrol edemez. Depresyonda oluşan biyokimyasal değişiklikler çok karmaşık olduğundan ve kişiden kişiye farklılık gösterdiğinden, ilaç değişikliği yapmak, belki kilo alımını durdurabilir, ama depresyona bağlı klinik tabloyu kontrol etmede yetersizlikler yaşanabilir.

BİR UYARI

Bugüne kadar hiçbir ilaç (kilo kaybı sağlayanlar dahil), psikiyatrik tedavi sonucu gelişen kilo artışının tedavisinde kullanılmak amacıyla onaylanmak üzere yeterince test edilememiştir. Depresyon tedavisi gören kişi, hekimine danışmadan, onun onayını almadan kesinlikle kilo vermeye yardımcı ilaçlar kullanmamalıdır.