Beynimiz biz yaşlandıkça küçülür mü?

Süreç genelde “Ne yiyelim, içelim?” muhabbetiyle başlar, ardından kişisel sorular devreye girer. Geçen akşam da öyle oldu. Önce “Chia mı, keten tohumu mu?” gibi sorular konuşuldu. Sonra da geçen hafta beyin MR’ı yaptıran arkadaşımız inceleme sonrasında doktorların “beyninin küçüldüğünü” söylediklerini anlattı. Şaşırmış, üzülmüş, doktorlara “Neticede ne olur?” diye sorduğunda “Belleğiniz zayıflar” yanıtını almıştı. Sanırım daha iyi bir haber almak umuduyla bana şu soruyu yöneltti: “Osman hocam, yaşlandıkça beynimiz küçülür mü?” Bakın ona neler anlattım.

BEYİN DE KENDİNİ YENİLEYEBİLİYOR

30-40 yıl öncesine kadar beynimizin sadece çocukluk/gençlik döneminde yeni beyin hücresi üretebildiği, rakamın bir süre sonra sabitlenip yaşlılık virajına girdikten sonra da azalmaya başladığı kabul ediliyordu. Dolayısıyla da “öğrenme, düşünme ve hatırlama” kapasitemizin yaşlandıkça düşeceği ve bunun normal kabul edilmesi gerektiğinin altı çiziliyordu. Klasik görüş budur, aşağı yukarı da doğrudur. Ama yeni bazı bulgular bu görüşün en azından yüzde yüz geçerli olmadığını gösteriyor. Beyin de az ya da çok ama bir şekilde kendini yenileyebiliyor. Beynimiz yaşlılık döneminde bile az da olsa nöron üretebilme kapasitesinde. Bu onun da bir miktar plastiklik/plastiside yeteneği olduğunun işareti.

BELLEK KAYBI KADER DEĞİLDİR

Tamam beynimizin de bir plastiside yeteneği var, o da yaşlansa bile az çok yeni beyin hücresi (nöron) üretme kapasitesine sahip ve bu iyi bir haber. Ne var ki yaşlandıkça ürettiğimizden çok daha fazla beyin hücresi kaybettiğimiz de kesin. Beynimizin yaşlandıkça bir miktar küçüldüğü de doğru. Ama yine de bilelim ki beyindeki hacimsel azalma, yani küçülme sadece beyin hücresi kaybından kaynaklanmıyor. Mevcut nöronlarda da yapısal değişiklikler meydana geliyor: Örneğin aralarındaki bağlantılar (sinapslar) azalıyor. Nöron dalları (dendrit) yavaş yavaş kayboluyor. Nöronlardan çıkan iletişim hatlarını (akson) saran miyelin kılıfları bozuluyor. Beyindeki küçülmede bunların da payı var. Bana sorarsanız bu bilgilerin hiçbiri bizi telaşlandırmasın. Bellek kaybı yaşlanmanın değiştirilemez, en azından hafifletilemez bir sonucudur diye düşündürmesin. Sağlıklı birinde yaşlılığa bağlı beyinsel küçülmenin boyutları son derece sınırlıdır. Ve beynimiz sadece Alzheimer hastalığı gibi ağır bellek bozan hastalıkların varlığında ciddi bir yıkım yaşar.

RAKAMLARLA HAYATIMIZ (*)

NEYE NE KADAR ZAMAN HARCIYORUZ?

“Hayat doğumla ölüm arasında geçen sürede ürettiklerimiz, tükettiklerimiz ve yaptıklarımızın toplamıdır. İlk nefesle başlar, son nefesle biter.” Peki, ilk nefesle son nefes arasında kalan o sürede neler üretip tüketir, ne harcarız? İşte o bilgilerden bazılarını Medikal Akademi internet sitesindeki “sayılarla yaşamın istatistiği” başlıklı bir yazıda buldum. Rakamların sizi de şaşırtacağını tahmin ettiğimden paylaşmak istedim.

NEYİ, NE KADAR TÜKETİYORUZ?

- Yılda ortalama 50 ton civarında gıda tüketiyoruz.

- 45 bin litre kadar da sıvı içecek içiyoruz ve bu miktar yaklaşık 10 tonluk 4.5 su tankerini doldurabilecek miktara karşılık geliyor.

- İçtiklerimizin 10 tona yakınını su oluşturuyor.

- Temizlik, duş vb ihtiyaçlarımız için 1.5 milyon litreye yakın su harcıyoruz.

- Nefes alıp verirken de 300 bin litreden biraz daha fazla “hava” tüketiyoruz.

NEYİ, NE KADAR ÜRETİYORUZ?

- Hayatı boyunca kadınlar ortalama 400 yumurta, erkekler ise 400 milyar sperm üretiyor.

- Sağlıklı biri atmosfere ortalama 550 bin kez metan gazı bırakıyor.

- Kişi başına 44 tona yakın çöp üretiyoruz.

- Toplam dışkı üretimimiz ise 5 tonu buluyor.

- Ter bezlerimiz erkeklerde 14, kadınlarda 12 bin litre ter üretiyor ve bu da yaklaşık 1.5 su tankeri dolusu miktara denk geliyor.

- 40 ton civarında idrar üretiyoruz.

- Tükürük üretimimiz 5500 litreyi buluyor.

- Gözyaşı ve göz sıvısı üretimimiz ise 5 bin litreye yaklaşıyor.

NEYİ, NE KADAR YAPIYORUZ?

50 MİLYON ADIM

- Hayatımız boyunca toplam 50 milyon adım atıyoruz.

- Bu yaklaşık 40 bin kilometre yürüdüğümüz anlamına geliyor.

- Düzenli egzersiz yapanlarda adım sayısı 150 milyonu, kat edilen mesafe 150 bin kilometreyi buluyor.

- 100 binin üzerinde rüya görüyoruz.

- 4 bin civarında seks yapıyoruz.

- Kalbimiz 3 milyar kez atıyor, toplamda 240 milyon litre kan pompalıyor.

- Her bir saat için yaklaşık bir milyon yeni hücre üretiyoruz.

- Ömür boyu hiç kesmezsek saçlarımız 9.5 metre, tırnaklarımız 28 metre uzunluğa ulaşabiliyor.

(*) www.medikalakademi.com.tr sayfasından alınmıştır.