Belleğin ütüsü: Uyku
Çoğumuz “uyku gerçeği”nin hâlâ yeteri kadar farkında değiliz ve uyku kaybının ne gibi sağlık sorunlarına yol açacağını bilmiyoruz. Neticede de uykuyu önemsemiyor, daha da kötüsü “uykudan çalmayı” iyi bir şey zannediyoruz. Oysa konu “sağlıklı bir hayat sürme ve iyi yaşlanma” olduğunda, uyku en az beslenme, düzenli aktivite ve stresi yönetme kadar önemli bir ayrıntı. Kısacası uykumuza sahip çıkmalı, ona tutkuyla sarılmalıyız. Nedenine gelince...
HAFIZAYA TAKLA
Daha iyi öğrenmek, öğrenilenleri daha güçlü ve kalıcı şekilde kaydetmek, o kaydın arkasından gelecek dinlendirici bir uykuyla birebir bağlantılıdır. Hafızanızı yenilemek, beyninizdeki toksik birikimleri temizlemek, belleğinizi kalite ve kapasite yönünden desteklemek istiyorsanız gingko biloba, omega 3, D vitamini, zerdeçal destekleri yanında hatta bunlardan çok önce iyi ve temiz bir uykuya odaklanın. Unutmayın: Uyku tek gecelik bir zaman aralığında bile “hafızanıza takla attırmaya yetenekli” en mühim ayrıntıdır. Unutkanlık probleminden kurtulmak, en azından yaşlanmaya bağlı unutkanlığa ‘dur’ demek için uyku şarttır.
UNUTMAK YETENEK
Sadece hatırlamak değil, unutmak da beynin önemli fonksiyonlarından biri. Hatırlamak yeteneği kadar, unutma kapasitesi de hepimiz için gerekli ve vazgeçilmez bir yetenek. Kötü anıları etkisiz kılmak, mevcut bir acıyı kesip atmak, hüznü fazla uzatmamak “unutma yeteneğimiz” ile bağlantılı. Unutmanın, unutmayı başarabilmenin sadece ihtiyaç duymadığımız depolanmış bilgiyi silmeye yaramadığını, işe yarar bilgilerin geri çağrılmasını da kolaylaştırdığını ve bu işin anahtarlarını da “iyi bir gece uykusu” gerektirdiğini bir kenara not edelim.
HAFIZA KASTA MI BEYİNDE Mİ
DOKTOR Matthew Walker’e göre “kas hafızası” terimi yanlış bir tanımlamadır, kasta hafıza falan olmaz, beyinle bağlantısı olmayan hiçbir kas beceri gerektiren hiçbir eylemi gerçekleştiremediği gibi, basit rutin işlerini bile tamamlayamaz. Kas hafızası denen şey aslında beyin hafızasıdır. Beyin hafızanız güçlüyse kaslarınızı daha kolay eğitir ve güçlendirirsiniz ve kaslarınıza yüklediğiniz bilgiler siz farkında olmadan beyninize depolanır. İşte bu nedenle kaslarınızın motor becerilerini geliştirmek istiyorsanız, uyku kalitesi ve uyku sürenize dikkat edin. Gece 8 saatten az, özellikle 6 saatten kısa uyuduğunuzda fiziksel bitkinliğinizin başlama süresinin hızla kısalacağından, aerobik randımanınızın ciddi ölçüde azalacağından ve sakatlanma riskinizin çoğalacağından kuşku duymayın.
YARATICILIK DA ONA MUHTAÇ
BEYNİNİZİ yalnızca bir bilgi depolama sistemi sanmayın. Onun sayfalara sığmayacak kadar önemli farklı yetenekleri var ve o yeteneklerden biri de “geçmişle geleceği birleştirip durumdan vazife çıkararak çözümler üretmek”, hatta bazen daha da ileri giderek “yeni ve yaratıcı fikirler” geliştirmektir. Uzmanlar, rutinin dışına çıkmak, hep aynı şeyi tekrarlayıp durmak yerine yeni ve farklı ufuklara açılmak ve yaratıcı bir akıl-zekâ ilişkisi oluşturmak için de iyi bir gece uykusunun altını çiziyor.
ALZHEİMER’IN YAKIN ARKADAŞI
UYKUSUZLUK ve unutkanlık arasında bir bağlantı olduğu hepimizin malumudur ama kalitesiz uykunun kalıcı bir depresyon, klinik bir depresyonun da uykusuzlukla neticelenebileceğini pek bilmeyiz. Ayrıca uykusuzluğun sadece sıradan unutkanlıklarla değil, demans ya da Alzheimer gibi kalıcı ve ağır bellek kayıplarıyla ilişkili olabileceğini de gözden kaçırırız. Beyni temizleyen “glenfatik sistem” derin uyku döneminde beyinden toksik atıkların tahliyesinde normalden 10 ile 20 kat daha güçlü çalışıyor. Bu sayede beyin omurilik sıvısı geceleri metabolik atıkları boşaltıyor, gündüzden gelen kirlilikleri temizleme fırsatı buluyor. Güzel bir uykuyla uyandığımız her sabah işte bu derin arınma sayesinde beyinlerimiz yenileniyor.
KISIRLIK DA YAPIYOR
Kaliteli bir uykunun erkeklerde sperm sayısı ve kalitesini de iyileştirdiği, kadınlarda ise yumurtlama fonksiyonlarına destek olduğunu gösteren yeni kayıtlar var. Tersi de doğru. Uykular bozulduğunda üreme sistemindeki arızalar sıklaşıyor. Kısacası neslimizin devamı için de “uyku gerçeği” dikkate alınmak zorunda.
BAĞIŞIKLIK DÜŞÜYOR
Daha az uyku, daha güçsüz bir bağışıklık sistemi, yani daha sık bronşit, nezle, grip, zatürre hatta kanser demek. Bağışıklığımızın anahtar hücreleri (doğal katil hücrelerimiz) yeteri kadar uyumadığımızda sayısal ve fonksiyonel kayba uğruyor. Güvenilir bir araştırma ise sadece 4 gece, 4 saat uykunun bile 8 saatlik uykuya kıyasla “doğal katil hücrelerin sayısında yüzde 70 azalma” olduğunu net ve açık olarak gösterdi.
