"İRA'yla 10 yıl gizli görüştük"

Doğup büyüdüğü Dundalk, 30 bin civarında nüfuslu bir sınır kasabası. Dundalk, İrlanda Cumhuriyeti ile Kuzey İrlanda arasında. Bu küçük, yeşil ve güzel kasaba, İRA(İrlanda Cumhuriyet Ordusu)'nın en etkili eylemlerini yaptığı yerlerin başında geliyor. Dermot Ahern, İRA'nın silahları gömmesini sağlayan ünlü "Hayırlı Cuma Anlaşması"(1998)nı hazırlayıp sonuçlandıran heyetin etkili isimlerinden.

Demokratik Gelişme Enstitüsü'nün haftasonu Ankara'da düzenlediği "Süreci yeniden rayına oturtmak" başlıklı yuvarlak masa toplantısının konuğu Dermot Ahern'di. Dermot Ahern'le, geçtiğimiz Mayıs ayında, doğup büyüdüğü ve halen yaşadığı Dundalk'ta buluşmuş, deneyimlerinin bir bölümünü izleme imkanına kavuşmuştuk.

Şiddet bitsin diye

Ankara'dayız. Ahern'in ilginç hayat hikayesini de toplantı aralarında bölüm bölüm konuştuk. Gülerek şunları anlattı:

"Siz 68'lisiniz. Eylem içinde geçmiş yaşamınız. Benim hiç öyle bir deneyimim olmadı. Ben futbol düşkünü bir gençtim. Kasabamızın oldukça etkili bir futbol takımı var. İrlanda liginde yarışıyor. O takımda oynardım. Futbol ve kadın, gençliğimin asıl eğlencesini oluştururdu. Siyasete de futbol yüzünden karıştım. Dundalk takımının sosyal faaliyetleri sırasında siyasete girme teklifiyle karşılaştım. Onu da bir sosyal faaliyet olarak benimsedim. Çünkü yaşadığım kasaba iki ülkenin sınırında olması nedeniyle İRA'nın eylemleri nedeniyle acı çekiyordu. Şiddet bitsin bir çözüm bulunsun diyerek siyaset önerisini kabul ettim."

Dermot Ahern, siyasete girmiş ve uzun yıllar bakanlık yapmıştı(14 yıl). Başından ilginç hikayeler geçen Ahern, şeytanlaştırdığı İRA yetkilileriyle görüşmeye nasıl razı olabildiğini, nasıl tereddütler geçirdiğini içtenlikle anlattı. Görüşmeler sürerken, patlamalar ve cinayetlerin de sürdüğünden bahsetti.

Bobby Sands'in yeğeni

Dundalk kasabasında, o yıllardaki komşularından biri, İRA'nın efsanevi ismi, 1981 yılında cezaevindeki ölüm orucunda yaşamını yitiren Bobby Sands'ın kızkardeşiymiş. Yakın komşu oldukları için kız çocukları arkadaşmış. Çocukların birbirlerinin evlerine gidip gelmesi, onlarda bir tereddüt yaratmış. Acaba kızımızın başına bir şey gelir mi diye, uzun uzun düşünmüşler. Görüşmeyi kesip kesmemeyi eşiyle aralarında konuşmuşlar. Sonunda, çocukların ne günahı var diyerek, kötü düşünceleri kafalarından atmışlar.

İrlanda'daki çözüm sürecine ilişkin, siyasi gelişmeleri değerlendiren Ahern'in şu değerlendirmesi dikkat çekiciydi: "Tabii ki çatışma çözümlerini konuşurken her ülkenin farklı tarihsel, sosyal, siyasi ve kültürel bir arka planı var. Çatışmaların nedenleri de farklılıklar taşır. Ancak sorunun teknik olarak nasıl çözüleceğinin yolları aşağı yukarı aynıdır. Aslında çözüm prensipleri aynıdır.

“Görüşmeler sızsa biterdik..."

Ahern, 1980'li yılların başında Başbakan'ın önerisiyle İRA ile ilk gizli görüşmelere başlamış. Kamuoyundan gizli yürütülen görüşmeler tam 10 yıl sürmüş. "Eğer bizim bu görüşmelerimiz dışarıya sızmış olsaydı, benim siyasi hayatım biterdi. Hükümet yıkılırdı. Bu görüşmeleri yürütürken herhangi bir güvencemiz de yoktu. Ben bu çatışmanın en çok acıya yol açtığı yörenin siyasetçisiydim. İRA yöneticilerinin yüzüne bile bakmak istemeyenlerin başında geliyordum. Hala da onlardan pek hoşlandığım söylenemez. Bu görüşmelerin sonuca ulaşması tam 20 yılımızı aldı. Biz Gerry Adams'la görüşmeye giderken İRA, 8 İngiliz askerini öldürdü. Bu durumda bir ikilem yaşadık, gidelim mi gitmeyelim mi diye."

Gerry Adams'la yumruklaşmak

Görüşmeler zaman zaman çok gergin sahnelere de neden olmuş. "Gerry Adams'la benim aramdaki bir tartışma yumruklaşma noktasına kadar geldi." Sinn Fein'in lideri Garry Adams da bana, "Ben ölümleri engellemeye çalışıyorum" diyordu.

Dermot Ahern, İRA örgütü ile, yasal bir parti olan Sinn Fein arasındaki ilişkiye ait bazı ilginç ipuçları da verdi. "Bizim görüştüğümüz Sinn Fein liderleri, Gerry Adams ve Martin McGuinness, İRA'nın da liderleriydi. Fakat bunu hiç bir zaman kabul etmediler. Tartışmanın bir yerinde 'örgüte soralım' diye giderlerdi ve dolambaçlı yollardan gelip görüştüklerini söylerlerdi. Biz de bilirdik ki, bu bir oyundan ibaretti. Sonunda McGuinness, lider olduğunu kabul etti. Gerry Adams ise hiç bir zaman ben İRA'nın da lideriyim demedi."

Anlaşmadan tam 9 yıl sonra

Tarafların uzlaşmak ve çatışmayı bitirmek isteyen temsilcilerinin uzun gayretleriyle, özellikle ABD'deki Clinton, Kennedy gibi İrlanda kökenli siyasetçilerinin de desteğiyle bir çözüme ulaşılmış, "Hayırlı Cuma Antlaşması"nın imzalanmasının ardından yaşanan değişik gerilimler de aşılarak tam dokuz yıl sonra, 2007'de silahlar gömülebilmişti.

Dermot Ahern, sorunun çözümünün ardından siyasetten çekildi. Elinde bir fotoğraf makinesi, sırtında sırt çantasıyla dünyayı dolaşıyor, fotoğraflar çekiyor. Dünyanın neresinde olursa olsun Dundalk futbol takımının maçlarını heyecanla takip etmeye devam ediyor.

Son olarak söyledikleri şunlar: "Siyaset ve şiddet bir arada yürütülmesi mümkün olmayan bir zıtlıktır. Umarım siz de şiddetin üstesinden gelirsiniz ve siyaset üstünlüğünü kabul ettirir."