Söz verirken dikkatli olun

Söz vermek neden önemli?

Simge Soydan (Çocuk Gelişimi Uzmanı): Aslında çocuklar, anne babanın ağzından çıkan her cümleyi ‘söz’ olarak kabul ediyor. Örneğin sohbet sırasında “Yaz gelsin de seni denize götüreyim” demek anne baba için ‘iyi dilek’ ama çocuğu beklentiye sokacak bir ‘söz’ niteliğinde. İlerleyen günlerde anne baba bu cümleyi unutsa da çocuk unutmaz ve “Haydi, ne zaman denize gideceğiz? Söz vermiştin!” der. Tabii bu gibi günlük konuşmaların dışında açıkça verilen sözler de en az bu kadar önemlidir.

Bayram Deleş (Ardahan Üniversitesi Çocuk Gelişimi Bölümü): Çocuklar ebeveynlerinin davranışlarını taklit ederek öğrenir. Herhangi bir konuda çocuğa verdiğimiz sözleri yerine getirdiğimizde onun ileride daha iyi bir eş, daha iyi bir işveren, daha iyi bir çalışan ve daha iyi bir arkadaş olmasına dolaylı yoldan katkı sağlamış oluruz. Çocuğumuzun hem bize hem de çevresine karşı güven duymasını istiyorsak verdiğimiz sözleri tutmalıyız.

Söz verirken nelere dikkat etmek gerek peki?

Simge Soydan: Verilen sözler mutlaka ‘tutulabilir sözler’ olmalı. Ayrıca, verilen sözün ne zaman gerçekleştirileceği de vurgulanmalı.

Bayram Deleş: Söz verirken bir kesinlikle bir koşul koyulmamalı. “Eğer kitap okursan seni parka götürürüm” veya “Eğer uslu durursan tabletle oynamana izin veririm” vb. cümleler son derece sakıncalı. Bu ödül-ceza sistemine dönüşür ki çocuk için ‘ödül’ aslında bir ‘rüşvet’ haline gelir. Bu yaklaşım özellikle uzun vadede çocukları olumsuz etkileyebilir. Bilgisayar oyunları, tablet veya telefon alma vb. maliyeti yüksek hediyeler alma sözü vermek uzun vadede çocuğun her davranışının ardından maddi getirisi yüksek hediyeler beklentisine girmesine ve zamanla doyumsuz bir birey olmasına neden olabilir.

Verilen sözlerin tutulmasının çocuğa yararları neler?

Bayram Deleş: Verilen sözleri tutmak, çocuğunuza size güvenebileceğini öğretir. Onun sizin için önemli ve değerli olduğunu hissetmesini sağlar. Ebeveyn ve çocuk arasındaki saygı ilişkisini inşa eder, iyi iletişim kurmanızı katkı sağlar.

Simge Soydan: Sözü yerine getirmemek güven kaybı yaratırken, verilen sözün tutulması güven inşa eder. Güven kaybı bir kerede oluşmaz. Zira ebeveyn-çocuk ilişkisi pamuk ipliğine bağlı değil. Ancak yerine getirilmeyen sözler arttığında çocuk, anne veya babasının yeterince dürüst olmadığına inanmaya başlar. Bu durumda çocuk, hayal kırıklığı ve kendini değersiz hissetme gibi duygularla baş etmeye çalışır. Ebeveynlerin verdikleri sözleri tutması ise çocukların sorumluluklarını bilen, dürüst ve mutlu bireyler olmasına büyük katkı sağlar.

Anne babalara bu konuda önerileriniz neler?

Bayram Deleş: Tutulabilir sözler vermek ve o sözleri yerine getirmek çok önemli. Verilen sözleri yerine getirmek için bir ‘zaman’ belirtin ve verdiğiniz zamana ilk önce siz uyun. Çocuğu geçiştirmek, oyalamak veya anı kurtarmak için söz vermeyin.

Simge Soydan: Eğer çocuk okul öncesi dönemdeyse, verilen sözü mutlaka somut bir şekilde ifade edin. Örneğin çocuğu kreşe bıraktınız, ilk günü ve biraz tedirgin. Ona “Söz veriyorum seni almaya geleceğim” demeniz onun tedirginliğini gidermeniz için yeterli olmaz. Onun yerine, “Sen öğle yemeğini yer yemez yanına geleceğim” demek daha rahatlatıcı olacaktır. Aksi halde çocuğun öğretmenine 10 dakikada bir “Annem/babam ne zaman gelecek, ama söz vermişti, gelecekti…” demesi kaçınılmazdır. Arada söz verip tutamadığımız zamanlar da tabii ki olabilir, insanlık hali… Böyle zamanlarda neden sözümüzü tutamadığınızı çocuğa uygun bir dille anlatılmalı ve bu durumdan ne kadar rahatsız ve mutsuz olduğunuzu açıklamalısınız. İleriye dönük sözlerin de “Senin için elimden gelenin en iyisini yapmaya çalışacağım” örneğinde olduğu gibi biraz daha yumuşatılarak söylenmesinde fayda var.