Potansiyel, oyunla ortaya çıkar

Bu kitabı yazma fikri nereden çıktı?

Her insan, hayatındaki anlam arayışı için karakterine, kabiliyetine, kalbine uygun bir kariyer için uğraş vermesi gerekiyor. Sadece kariyer de değil mesele. Bence içinde yaşadığımız çağa hâkim görünen anlam boşluğunu aşmanın yolu içimizdeki potansiyeli keşfetmek, keşfettikten sonra inşa etmek, böylece dışımızdaki dünyaya katkı sağlamaktan geçiyor.

Kitapta kendini geliştirmenin 5 katmanından söz ediyoruz, nedir bunlar?

İnsanın potansiyelini gerçekleştirmesi hiçbir formüle sığmaz, ancak elimizdeki verilerden yola çıkarak bir anlam ve fayda üretmemiz gerekir. Kendini gerçekleştirmenin katmanları da burada ortaya çıkıyor:

İlk katman doğal eğilimlerimiz. Doğal eğilimlerimizi erken yaşta keşfetmek bir avantaj. Profesyonel anlamda belli kritik pencereleri kapanmadan yakalamak önemli olabilir. Amaç anlamlı bir hayat sürdürmekse, çoğu zaman bu kapı hayat boyu kapanmaz.

İkinci katman içsel ve sürdürülebilir motivasyon. Sürdürülebilir mutluluk ve başarı, sabah yataktan heyecanla uyanmakla yakından ilişkili. İşini aşkla yapmak çok değerli.

Üçüncü katman verimli çaba. Potansiyeli keşfetmek, heyecanla uyanmak güzel ama yeterli değil. Keşfettikten sonra ortaya akıllı bir çaba koyarak onu inşa etmek gerekiyor. Bilinçli pratik, potansiyelini gerçekleştirenlerin izlediği yol.

Dördüncü katman destek mekanizmaları. Potansiyel belli bir ekosistemde yeşeriyor. Farklı aile yapıları farkı sonuçlar doğuruyor. Koçlar ve öğretmenler de önemli bir diğer boyut.

Beşinci katman ise karakter. Kaya gibi sağlam, bambu gibi esnek, akarsu gibi akışkan bir karakter nasıl olur? Kariyerli ve karakterli olmak konusunda neler söyleyebiliriz? Esnekliği arttıran yöntemleri evde, işyerinde, okulda nasıl uygulayabiliriz? Gelişime açık bir zihniyet nasıl desteklenebilir?

Peki, ya etik?

Etik öyle önemli ki! Bu sebeple kitapta etik boyuta da değindim. Eğiti dışarıda bırakan tüm tartışmalar kısır bir ‘teknik tartışma’ sığlığında kalacaktır. Yeteneğin neye hizmet ediyor? İyiliğe ve güzelliğe mi, kötülüğü ve yıkıma mı? Dünyanın en büyük ihtiyacı, yeteneğin vicdanla buluşması bence.

Peki, anne babalar çocuklarının potansiyelini nasıl keşfedecekler?

Ebeveynin ilk dönemdeki en büyük desteği, çocuğa verdiği zaman, dikkat ve başarma cesareti. Çocuğumuzun doğal eğilimini anlamaya çalışırken algılardan veya kendi isteklerimizden bağımsız olarak, objektif olarak gördüklerimizden hareket etmek sağlıklı. Potansiyelin keşfinde, erken dönemdeki oyun, keşif ve merak çok değerli. Çocuğun ilgi alanına ailenin destek vermesi, çocuğu o yönde motive etmesi, araştırma özgürlüğü tanıması, keşfetmenin güzelliğini aşılaması, çabayı ödüllendirmesi sürdürülebilir bir ilginin temelini atıyor. Çocuğunuzu küçük yaştan itibaren farklı faaliyetlerle buluşturarak hangi alanlara ilgisi ve eğilimi olduğunu gözlemleyebilirsiniz. Küçük çocuklar her şeye merak duyarlar, o yüzden ilgi alanlarını keşfetmek biraz zor olabilir. Asıl güzel olan da bu arayıştır. Onları yeni yerlere götürmek, kitaplar okumak, farklı deneyimler için yeterince alan ve zaman tanımak gerekir. Belki bir ay dinozorlar, bir başka ay robotlar ilgisini çekebilir. Zaman içinde bir yere doğru daha derin ilgi duyacaktır. Özellikle de yetişkin müdahalesi olmayan, serbest oyun, potansiyel keşfinde çok önemli. Serbest bırakıldığında ne yapıyor? Hangi oyuna ya da oyuncağa yöneliyor? Bir oyuncakla oynarken renklerine mi dikkat ediyor? Oyuncağı uçak gibi hayal edip onu uçuruyor mu? Nasıl çalıştığına mı bakıyor, parçalarına mı ayırıyor? Onunla diyaloğa mı giriyor? Hepsi ayrı bir eğilimin ön işareti olabilir. Mesela uçağı uçurmak yerine onu karşısına oturtup konuşan çocuk sosyal eğilimli olabilir. Uçağı parçalarına ayırıp inceleyen daha analitik bir zihne sahip olabilir. Özetle çocuğun sadece neyle oynadığı değil, nasıl oynadığı da önemli.

Bir çocuğun zorluklar ve engeller karşısında toparlanabilme becerisi kazanması için neler gerekir?

Kitapta “kaya gibi sağlam, bambu gibi esnek, akarsu gibi akışkan” karakter inşa etmekle ilgili bir bölüm var. Bir hikâyeyle başlıyor: Kız, aşçı olan babasına yakınmış. “Hayat berbat baba, sürekli mücadele etmekten yoruldum. Sorunun biri bitse öbürü başlıyor.” Bunun üzerine babası, “Gel kızım” diyerek onu mutfağa götürmüş. Mutfak dolabından üç tencere çıkarmış. Hepsini suyla doldurmuş. Tencereleri ocağa koymuş. Sular kaynayınca bir tencereye patates, birine yumurta, birine de kahve çekirdekleri atmış. Baba-kız hiç konuşmadan malzemelerin kaynamasını izlemişler. Kız homurdanmaya başlamış, babasının yaptığına anlam verememiş. Yirmi dakika sonra babası ocağı söndürmüş. Patatesi, yumurtayı ve kahveyi çıkarıp bir kaba koymuş. Kızına sormuş: “Ne görüyorsun kızım?” Kız, “Ne göreceğim; patates, yumurta, kahve görüyorum,” demiş. “Daha yakından bak. Patatese dokun.” Kız dokunmuş. “Bu yumuşamış iyice.” “Yumurtayı al ve kır.” Kız kabuğu kırmış. Yumurta sertmiş. Sonra kahveyi yudumlamış. Zengin aroması onu gülümsetmiş. “Baba, bunun anlamı ne şimdi?” diye sormuş. Sabırlı baba anlatmış: “Patates, yumurta ve kahve aynı koşullarda kaynadı. Aynı zorlukla karşılaştı. Ancak her biri farklı tepki verdi. Patates başta sertti, sağlamdı. Su ısınınca kendini bıraktı, zayıfladı, yumuşadı. Yumurta başta kırılgandı ama kaynayınca içi sertleşti. Kahve ise suyu değiştirip yepyeni bir şey yarattı. Söyle kızım, sen hangisisin? Zorluklar kapıyı çalınca nasıl cevap vereceksin? Patates gibi mi, yumurta gibi mi, kahve gibi mi?” Yani kendini gerçekleştirme yolculuğunda hangi karakterde olduğumuz kabiliyetimiz kadar önemlidir. Hatta bazen daha önemli. Keşfedilmeni sağlayan potansiyelin olabilir ama potansiyelini performansa taşıyacak olan karakterin. Bu bölümde bu konuyu ele aldım.

Özellikle pandemi döneminde çocuklardan beklentileri yüksek olan anne babalara önerileriniz neler?

Bu dönem beklentiyi değil morali yüksek tutmaya çalışmamız gereken bir dönem. Kırılmadan esnemeyi öğrenmek şu anda daha değerli. Aileler şu anda ne kendilerinden ne çocuklarından mükemmellik beklemeli. Şu anda yeterince iyi olmak, yeterince iyi...

Senin Yolun Hangisi? Dr. Bahar Eriş, Alfa Yayınevi, 312 sayfa, 29 lira

HAFTANIN KİTABI

“İstanbul’un Şarkısı” sıcacık öyküsü ve etkileyici resimleriyle çocukları İstanbul turuna çıkarıyor.

Yayınevi: Redhouse Kidz
Yazar-çizer: Anna Pellicioli - Merve Atılgan
Tür: Hikâye
Yaş: 3-7
Sayfa: 40
Fiyatı: 28 lira