Bırakın hatalarından ders çıkarsın

∆ Çocukların hatalar konusunda kazanması gereken ilk farkındalık nedir?

Doç. Dr. Betül Meydan (Ege Üniversitesi öğretim üyesi): Her şeyden önce çocuklarımızın “Hatalarım beni ben yapar, hatalarımdan öğrenebilirim, hatalarım öğrenme fırsatıdır” diyebilmesi gerekir. Bunun için de anne ve babaların çocuklarının hatalarına şefkatle yaklaşması gerekir.


∆ Peki, anne ve babalar neden mükemmeliyetçi?

Bu yaklaşımın anne ve babaların kendi çocukluklarından geldiği söylenebilir. Anne ve babaların kendi çocukluklarında yaptıkları hatalara kendi anne ve babalarının nasıl tepkiler verdiği ve nasıl hissettirdiği belirleyici bir etki yaratır.

Çocukluğunda hataların ‘yapılmaması gereken şeyler’ olduğunu öğrenen anne ve babalar, kendi çocuklarının hatalarına da bu bakış açısıyla yaklaşabilir. Beklentileri yüksek, ‘doğru’ davranmayı talep eden, uygun olanla ilgili kalıpları esnek olmayan anne ve babalarla yetiştiyseniz, bu beklentilerle baş etmenin yolu o küçük çocuklar için ‘hata yapmamalıyım’ düşüncesi oluyor.

Benzer şekilde, eleştirel anne ve babalarla yetişen, hata yapması durumunda sevgiden, ilgiden, sıcaklıktan mahrum bırakılan, söz hakkı elinden alınan ve/veya “Oyun oynayamazsın şimdi ders çalışacaksın” denilen çocuk ‘hata yapmamalıyım’ inancına sahip oluyor.

∆ Hataları bir ‘öğrenme fırsatı’ olarak görmek için ne yapmak gerek?

Kendimize sormamız gereken bazı sorular var: “Hatanın yapılmaması gereken bir şey olduğuna inanan bir çocuk hatasını nasıl algılar? Ders çıkarması gereken bir durum olarak algılayabilir mi? Peki kendi hatasını kabul edemezse başkalarının hatalarını hoşgörüyle karşılayıp bir öğrenme fırsatı olarak görebilir mi?”

Bu soruların düşünmeye değer olduğu fikrindeyim. Anne ve baba olarak biz kendi hatalarımıza nasıl yaklaşıyoruz, anne ve babalarımızdan ne öğrendik, kendi çocuklarımıza talepkâr veya eleştirel mi bakıyor muyuz?

Kendi hatalarına şefkatle yaklaşan anne ve babaların çocuklarının hatalarına da şefkat gösterebileceğine inanıyorum. Böyle bir anne, baba, çocuk ilişkisi çocuğun hatalarını kabul edilebilir, düzeltilebilir ve birer öğrenme fırsatı olarak algılamalarının öncüsü olacak ve hatalarından ders çıkarabilen bireyler olarak yetişmelerine katkı sağlayacaktır.

∆ Hatalardan ders almayı öğrenmek için önerileriniz neler?

Dr. Fırat Hamidi (Çocuk ve Gençlik Psikiyatrı): İnsan doğası gereği hatalıdır, eksiktir, kusurludur. Hata yapmamaya, kusursuz olmaya, mükemmel olmaya yönelik çabalar hem doğamıza hem de gerçekliğe aykırıdır. Bu çabalar bize mutsuz, gergin, huzursuz, kaygılı bir hayat sunacaktır.

Hatalardan ders almak istiyorsak öncelikle insanın bu varoluşsal hatalı, noksan, kusurlu doğasının varlığını öğrenmekle işe başlamamız gerekir. Her yaşta, en iyi olduğumuz alanlarda bile hata ve yanlış yapma hakkımızın olduğu bilinmelidir.

Anne baba olarak hatalı davranışın kabul edilebilir olduğuna vurgu yapmak, hatalı davranışı düzeltmek için gösterilen çabayı fark edip takdir etmek çocuğun hem kaygısını yatıştıracak hem de çaba göstermeye yönelik düzeltici davranışlarını pekiştirecektir.

Bazen çocuklar hatalı davranışlardan dolayı yoğun suçluluk ve utanç hissi duyumsayabiliyorlar. Onlara şefkat duygusu ile yaklaşıp, hatalı davranışların değişim, dönüşüm için birer fırsat olduğuna vurgu yapmak rahatlatıcı olacaktır. Kendi hatalı davranışlarınız ve sonrasında çıkardığınız derslere ilişkin örnekler verebiliriz.