YÖK Başkanı Özvar tartışılan sistemi anlattı: A’dan z’ye artı 34 kadın kontenjanı

YÜKSEKÖĞRETİM Kurumları Sınavı (YKS) yerleştirme sonuçları açıklandıktan sonra bu yıl en çok tartışılan konulardan biri de üniversiteye daha önce gitmemiş 34 yaş üstü kadınlar için ayrılan kontenjanlar oldu. Bu kontenjandan yararlanarak birçok üniversiteye düşük puanla girme şansı yakalayan adaylara sosyal medyadan tepki yağdı. Tepkilerin odağındaki kişilerden biri de 34 yaş üstü kadın kontenjanından yararlanarak 166 puanla Boğaziçi Üniversitesi Fizik bölümüne giren aday oldu. İşte bu yıl getirilen bu ek kontenjan ve sınav sonuçları ile ilgili konuları Yükseköğretim Kurulu Başkanı Prof. Dr. Erol Özvar’a sordum. Özvar ile sohbetimizin özeti şöyle:

Bu yıl 34 yaş üstü kadınlar, depremzedeler ve şehit gazi yakınları için kontenjanlar ayrıldı. Bu sistemi açıklar mısınız?

Belirlenen özel koşullar dışında, YKS’ye giren adaylarımızın büyük çoğunluğu, genel kontenjanı baz alarak tercihlerini yapıyor ve yerleşiyor. Uzun yıllardır uygulamada olduğu için hemen herkesin aşina olduğu okul birincileri için de ayrı bir kontenjan var. Okul birincisi bir aday, gerek genel kontenjandan gerekse okul birincilerine ayrılan kontenjandan faydalanarak tercihleri doğrultusunda yerleşebiliyor.

‘HİÇBİR ADAYIN HAKKI YENMEDİ’

Kontenjanların diğer adayların haklarını engellediği tartışmaları var.

Buradan bir kez daha belirtmek isterim ki, genel kontenjan ve özel kontenjan şartlarına göre tercih yapan ve yerleşen adaylar, kendi kategorileri içerisinde ayrı sıralamalara tabi oluyor. Böylece adaylar arasında herhangi bir hak kaybı veya eşitsizlik söz konusu değil. Aksine bu kontenjanlar, fırsat eşitliğini genişletmek ve yükseköğretime adil erişimi artırma hedefiyle tasarlanıp uygulamaya geçirildi. 34 yaş üstü kadınların geçmişte gerek toplumsal gerek siyasal alanın güçlükleriyle yükseköğretime erişememiş olmaları önemli bir problemdi. Bu dezavantajlı gruplara telafi imkânı sunulması ve her ferdin eşit fırsatlara sahip olması sosyal devletin gereğidir. YÖK olarak daha adil bir erişimi sağlamak asli görevimiz. Dünyada da dezavantajlı grupların erişiminin artması için uygulanan pek çok politika söz konusu.

Temel amaç ne?

Bu kontenjanları, 34 yaş üstü kadın adayların üniversite eğitimine daha rahat bir şekilde erişmelerini amaçlayarak ve farklı meslek alanlarında yeteneklerini geliştirmelerine yardımcı olmayı hedefleyerek oluşturduk. Bazı kadınlar, daha önce veya ailevi, iş ve diğer sorumluluklar nedeniyle üniversiteye gidememiş olabilir. Eğitiminde zorluk yaşamış veya geçmişte yükseköğretim imkânlarından yeterince yararlanamamış kadınlara yeni bir fırsat sunuyoruz. Bu uygulama, 34 yaş üstü kadınların kariyerlerine ve bireysel gelişimlerine muazzam bir katkıda bulunacak.

‘17.665 KADIN FAYDALANDI’

Bu kontenjanla üniversitelere kaç kadın yerleşti?

2023 YKS yerleştirme döneminde, 34 yaş üstü kadın adaylar için devlet üniversitelerinde önlisans düzeyinde 8 bin, lisans düzeyinde ise 13 bin olmak üzere toplamda 21 bine yakın ek kontenjan ayrıldı. Tercih döneminde, 34 yaş üstü kadın adaylardan yaklaşık 79 bin kişi tercih yaptı ve bu adaylardan 17 bin 665’i bir yükseköğretim programına yerleşme başarısı gösterdi. Yerleşen adayların sayısının yüksek olması, 34 yaş üstü kadınların üniversite eğitimine duyduğu yoğun ilgiyi ve talebi yansıtıyor. 

Yüksek puanlı yerlere yerleştirilmeleri çok eleştirildi.

Malumunuz bu yıl kontenjanlara şehit-gazi yakınları, 34 yaş üstü kadınlar ve depremzede aday kontenjanlarını da ekledik. Yerleştirme sisteminin işleyişine bir örnek vermek gerekirse, 34 yaşını tamamlamış ve daha önce bir lisans programından mezun olmamış kadın adaylar, kendilerine tanımlanan kontenjan içinde kendi aralarında rekabet ederek tercihleri doğrultusunda en yüksek puanlıdan en düşük puanlıya doğru sıralanıp, yerleştiriliyor. Eğer bu adaylar daha önce bir önlisans programından mezun oldular ise yalnızca lisans programları için ayrılan kontenjanları tercih edebilirler. Bu nedenle, daha önce üniversite eğitimi almış olanların bu kontenjanlara yerleşmesi mümkün değil. Eğer ayrılan kontenjanlar merkezi ilk yerleştirmede boş kalırsa, bu kontenjanlar ek yerleştirmede kullanılır. Dolayısıyla, hem merkezi ilk yerleştirmede hem de ek yerleştirmede boş kalan kontenjanlar genel kontenjana aktarılmamaktadır.

Bu kontenjanlar diğer adaylara haksızlık olmuyor mu?

Bir kez daha özel kontenjanı tercih eden adayların, genel kontenjandan tercih yapan adaylarla rekabet etmediğinin altını çizmek isterim. Ayrıca, bu kontenjanlara, başarı sıralaması şartı aranan programlar dahil değil. Örneğin; Tıp, Diş Hekimliği, Eczacılık, Mühendislik, Mimarlık, Hukuk, Öğretmenlik, Havacılık Elektrik ve Elektroniği, Havacılık Yönetimi, Denizcilik İşletmeleri Yönetimi, Uçak Bakım ve Onarım, Uçak Elektrik ve Elektroniği, Uçak Gövde ve Motor Bakımı, Pilotaj programlarında bu özel kontenjan tanımlaması söz konusu değil. Gerek 34 yaş üzeri kadın gerekse şehit-gazi yakını ve depremzede adaylarımız, kendilerine tanımlanan özel kontenjanlar için tercih yapabilir. Ancak her kontenjan türüne yerleştirmelerde tercih yapan ve gerekli şartları taşıyan adaylar kendi aralarında sıralanıyor. Özetle, özel kontenjanlar içinden tercih yapma hakkına sahip adaylar da kendi içerisinde puan üstünlüğüne göre sıralanarak merkezi yerleştirme sistemiyle yerleşiyor.

YERLEŞEN ADAY SAYISI 47 BİN ARTTI

- Yükseköğretime, geçmişle mukayese edilemeyecek düzeyde oluşan büyük talep, öğrencilerimizin ülkemizin geleceğine umutla yürüdüğünü gösteriyor. Üniversite giriş sınavına başvurular yıllardır artıyor. Başvuran sayıları 2000’li yılların başlarında 1.5 milyon, geçen yıl 3 milyon 243 bin civarında idi. Bu yıl başvuran sayısı 3 milyon 527 bin oldu. Yükseköğretime muazzam ve artan bir talep var. Artan başvuru sayılarını dengelemek için kontenjanlarda da belirli ölçüde bir artış oldu. Açıköğretim hariç toplam kontenjan 2022 yılında 867 bin iken 2023 yılında 923 bine yükseldi. Açıköğretim hariç toplam yerleşen sayısı geçen yıl 851 bin iken bu sayı bu yıl 47 bin kişilik artışla 898 bin olarak gerçekleşti. Genel kontenjanlarda doluluk oranımız yüzde 99.8 oldu.