Kimler prim iadesi alabilir?

Koronavirüsün etkisinden midir bilinmez, bir süredir okuyuculardan, sigorta primlerinin iadesi ile ilgili çokça soru alıyorum. Kimileri, ‘emekliliğim uzayacak, primlerimi toplu geri alabilir miyim?’ diye soruyor; kimileri de, ‘emeklilik yaşım geçti ama daha uzun süre çalışmam gerekiyor, ödediğim primleri geri verirler mi?’ diye merak ediyor. Kimileri de salgın nedeniyle nisan ayından bu yana çalışmadığını, salgının daha da uzun sürmesi halinde Sosyal Güvenlik Kurumu’ndan (SGK) ödediği primleri alıp alamayacağını soruyor. Çalışanların prim iadesi hakkı bulunuyor ama maalesef, bu konu kamuoyunda yanlış biliniyor. Sanılıyor ki, isteyen isteği zaman ödediği primleri alabilir. Hem konuya açıklık getireyim hem de okuyuculardan gelen sorulara cevap vermiş olayım.

KADINLAR 58 YAŞINI BEKLEYECEK

Emeklilik yaşını dolduran, hatta geçen çalışanlar, eğer emeklilik için gerekli prim gün sayısını ve çalışma yılını doldurmayıp, emekli maaşı almaya hak kazanamıyorlarsa; ödedikleri primleri SGK’dan toplu olarak alabiliyor. Şöyle ki; işçi statüsünde kadın çalışan (4/A’lı), 7000 prim gün sayısını doldurup, 58 yaşında emekli olabiliyor. Aynı zamanda 15 yıl çalışıp, 3600 prim gün sayısı olup 58 yaşında da yaş nedeniyle emekli olabiliyor. Ancak bu çalışanın yaşı 58 olmasına rağmen ödediği primler toplamı 3000 gün ise ve çalışma yılı da 10 yıl ise emekli olup, maaş almaya hak kazanamadığından SGK’ya müracaat edip, o güne kadar ödediği primleri iade alabilir. Bir başka deyişle toplu ödeme alabilir.

SİGORTALI OLMAMANIZ GEREKİYOR

Peki, bu primler ne zaman iade alınır? Dikkat ettim, okuyuculardan gelen sorular arasında, çalışma hayatına başlayalı daha 10 sene olmuş, 30 ya da 40 yaşında çalışanlar bile, ‘primlerimi iade alabilir miyim?’ diye soruyor. Ya da yaşı 45 ama hepi topu iki yıl çalışılmış prim iade hakkı olup olmadığını merak ediyor. Hemen belirteyim, prim iadesi hakkından yararlanabilmek için emeklilik yaşını doldurmak gerekiyor; bu da kadınlar için 58, erkekler için 60. Yani, 30 yaşında, 40 yaşında prim iadesi alamazsınız; kadın çalışansanız 58 yaşında, erkek çalışansanız da 60 yaşında prim iadesi için SGK’ya başvurabilirsiniz. Sadece bu da yeterli değil, prim iadesi alabilmeniz için; bir işyerinde sigortalı olarak çalışmıyor olmak, Bağ-Kur’lu olup da kendi işinde çalışmıyor olmak da gerekiyor.

EŞ VE ÇOCUK YARARLANIR

Saydığım tüm bu şartları yerine getiriyorsanız SGK’ya, primlerinizin iade edilmesi için müracaat edebilirsiniz. Aynı şartlar geçerli olmak üzere prim iadesinden vefat eden sigortalının eşi ve çocukları da yararlanabilir. İşçi statüsünde çalışan ya da kendi adına Bağ-Kurlu olarak çalışanın vefatı durumunda, emeklilik hakkını elde edememişse, eşine ve çocuklarına dul ve yetim aylığı bağlanamadığından; eş ve çocuklar SGK’ya prim iadesi için başvurup, toplu ödeme alabilirler.

22 BİN LİRANIN ÜSTÜNÜ İADE ALABİLİRSİNİZ

Prim iadesinde istisnai bir durum var; o da, aynı anda, birden fazla işyerinde çalışanlar da iade hakkından yararlanabiliyor. Aynı anda birden fazla işte çalışan bir kişi, ödediği primler toplamı prime esas kazancın üst sınırını –ki, bugün için bu rakam 22.072 lira- aşarsa, aşan kısmı sigortalıya iade edilir. Yani, primler toplamı 22.072 lirayı aşarsa aşan tutarın işçi payı, çalışana SGK tarafından iade edilir; işveren payı ise iade edilmez.

PRİMİN TAMAMI ÖDENMEZ

Yine kamuoyunda prim iadesi konusunda yanlış bilinenlerden biri de primlerin tamamının iade alınabiliyor olması. Malum, SGK’ya ödenen primlerde işçi payı, işveren payı ve İşsizlik Sigortası Fonu için ödenen pay var. Bunların içinden sadece çalışandan kesilen primler iade edilir; işveren payı ve İşsizlik Sigortası Fonu için kesilen iade konusu olmaz. Kendi adına çalışanlar, yani Bağ-Kurlular ise ödedikleri yaşlılık, ölüm ve malullük primlerini iade alabilir. Bu kapsamda SGK, geçmiş yıllara ait primleri, güncelleme katsayısı ile hesaplayıp, öder.