İŞKUR açıkladı, işte işgücü piyasasının yapısal sorunu

Oysa İŞKUR’un araştırmasında önemli bir detay var ki, hem dikkate değer hem de işsizliğin temel gerekçesini ortaya koyuyor. Bu da eleman temininde güçlük çekilen meslekler. İŞKUR’un araştırmasında bu konuya detaylı yer verilmiş, hatta eleman temininde güçlük çekilen mesleklerin Türkiye işgücü piyasasının önemli yapısal sorununu ortaya koyduğuna da dikkat çekilmiş.

Araştırmayı detaylı inceledim, önemli bulduğum hususları sizlerle de paylaşayım. Yıllardır ara ara yazılarımda, bir taraftan işsizlik olduğuna diğer taraftan işverenin çalışacak eleman bulamadığına, ara elaman konusunun istihdam piyasasının en önemli sorunu olduğuna değiniyorum. İŞKUR’un raporu yazdıklarımı teyit eder nitelikti. 

560 BİN ELEMAN BULUNAMADI

İşgücü Piyasası Araştırması, temininde güçlük çekilen meslekler ile işverenlerin çalışan bulmakta zorlandığı meslekleri ortaya koyuyor. Araştırma kapsamındaki tüm işyerlerinden alınan bilgiler doğrultusunda 2023 yılında 204 binden fazla işyeri 560 binden fazla iş pozisyonuna eleman bulamamış. İşin kötü tarafı, 2022 yılında 131 bin işyeri, 379 bin pozisyon için eleman bulmakta zorlanırken, 2023 yılında eleman bulmakta zorlanan işletme sayısı yüzde 55 artmış. Bu da şunu gösteriyor, her yıl temininde güçlük çekilen kişilerin sayısı da, eleman arayan işverenlerin sayısı da artıyor.

Araştırmada, eleman temininde güçlük çekilen sektörlere de yer veriliyor. Bunların başında imalat, toptan ve perakende ticaret ile inşaat sektörleri geliyor. 2023 yılında bu üç sektördeki temininde güçlük çekilen kişi sayısı, toplam temininde güçlük çekilen kişilerin yüzde 70’ini oluşturmuş. Temininde güçlük çekilen kişiler ise, en çok sanatkârlar ve beceri gerektiren meslekler.

TEMİNİNDE GÜÇLÜK ÇEKİLEN MESLEKLER

Araştırma sonucunda 2023 yılında temininde güçlük çekilen mesleklere bakıldığında; en fazla dikiş işinde çalışacak makineci, servis elamanı (garson), ahşap mobilya imalat ustası, gaz altı kaynakçısı, inşaat işçisi, satış danışmanı, tır-çekici şoförü, yük taşıma şoförü, akaryakıt satış elemanı ve çelik kaynakçısı mesleklerinde temininde güçlük çekildiği görülmüş. Bir önceki yılla mukayese edildiğinde işverenlerin eleman bulmakta zorlandığı işler de sıralama hemen hemen aynı; makineci, servis elamanı, mobilya ustası.

İşin aslı son 5 yıla bakıldığında hep aynı mesleklerde çalışacak eleman bulunamıyor; sadece yıllara göre eleman bulmakta zorlanılan ilk 10 meslek arasındaki sıraları değişiyor. Ara ara da bu mesleklere temizlik görevlisi, konfeksiyon işçisi, yazılım mühendisliği gibi meslekler ekleniyor. Ama son 5 yıldaki işverenlerin eleman temininde güçlük çektiği mesleklere bakıldığında ilk sırayı dikiş işinde çalışacak makineci ile servis elamanının aldığı görülüyor.

NEDEN ELEMAN BULUNAMIYOR?

Peki, işverenler neden çalışacak eleman bulmakta zorlanıyor? İşgücü Piyasası Araştırması’nda nedenlerine de detaylı değinilmiş. İlk sırayı, bu mesleklere başvuru yapılmaması ve gerekli mesleki beceriye, iş tecrübesine sahip eleman bulunamaması alıyor. Çünkü bu mesleklerin bir kısmı tecrübe gerektirdiği için çalışacak eleman bulunamıyor, bir kısmı da mesela garsonluk, temizlik işçisi gibi; ya maaşından ya da işin yoruculuğundan kişiler bu işlerde çalışmak istemiyor. Yine araştırma sonuçlarına göre bu işlerde çalışacakların talep ettikleri ücretlerin işverenler tarafından yüksek bulunması, çalışma ortamı ve şartlarının beğenilmemesi, vardiyalı çalışma olması da eleman temininde güçlük çekilmesinin nedenleri arasında yer alıyor.

Araştırmada, bu durum hakkında, eleman temininde güçlük çekilme nedenlerinde her yıl mesleki nitelik ve iş tecrübesi nedenlerinin yüksek oranlarda ortaya çıkmasının Türkiye işgücü piyasasının önemli bir yapısal sorununu ortaya koyduğuna vurgu yapılıyor. Tespit çok doğru. Bu konu yılların sorunu ve İŞKUR’un raporu, sorunun boyutunun büyüdüğünü gösteriyor. Üniversite mezunu iyi şartlarda işe başlamak istiyor, fakat deneyimi işverenin ihtiyacını karşılamaya yetmiyor. Sonuçta, gençler iş, işveren de çalıştıracak eleman bulamıyor. Sorunun çözümü ise mesleki eğitimin yaygınlaşmasından geçiyor.