Emeklilik fonları getiride fark attı

Lafı hiç dolandırmadan konuya gireyim. Son 10 yılda, emeklilik fonları, getiride diğer yatırım araçlarına yüzde 75 fark attı. Bu girişi okuyunca birileri, ‘yine, bireysel emeklilikte olmayan getiriden bahsedecek’ diye, tepki gösterecektir. Hemen tepki göstermeyin, hele bir okuyun.
Bu tespit bana değil, Türkiye Kurumsal Yatırımcı Yöneticileri Derneği’ne ait. Onlar da kim diye soracak olursanız, emeklilik fonlarını yöneten şirketlerin oluşturduğu dernek. Dernek, son 10 yılda emeklilik fonlarının getirisi ile ilgili kapsamlı bir çalışma yapmış. Bunu benimle de paylaştılar. Ben de sizlerle paylaşayım.
Önce bir tespitte bulunayım. Bugün bireysel emekliliğe girenlerin sayısı 5 milyon kişiyi geçti. Bireysel emeklilik, kişilerin birikimlerini, kendi seçtikleri fonlar üzerinden, kendilerinin yönettiği bir sistem. Bu 5 milyonun içinde fondan, hisseden anlayıp, birikimini yönetecekler olduğu gibi; hiç anlamayan ‘ben yatırım uzmanı mıyım, nereden bileyim?’ diyen, tasarruf için sisteme girenler de var ki, bana göre bu kişilerin sayısı diğerlerine oranla çok daha fazla. Bu kişiler de başlarını ağrıtmayacak, risksiz yatırım fonlarını tercih ediyorlar ve bu tercihlerini de değiştirmiyorlar. Haksız da değiller çünkü bilmiyorlar, anlamıyorlar.

YATIRIM ÇELİŞKİSİ

Bu tespitten sonra gelelim, Derneğin araştırmasına. Anlaşılması için basitleştirerek ve madde madde anlatacağım.
- Merkez Bankası’nın, hane halkı tasarruf araştırmasına göre vatandaş, tasarruf ederken yatırım aracı olarak ilk sırada mevduatı tercih ediyor. İkinci sırada döviz geliyor. Bu ikisinin vatandaşın tasarrufundaki payı neredeyse yüzde 80. Yatırımları içinde özel sektör tahvillerinin payı yüzde 2, hisse senedinin yüzde 6, devlet tahvilinin payı ise sadece yüzde 1.
- Bireysel emekliliğe girenlerin birikimlerini değerlendirmek için tercih ettikleri fonlar içinde ilk sırayı, yüzde 53 ile tahvil, bono fonları alıyor. Yani riski düşük, getirisi sabit; adına da sabit getirili menkul kıymetler denen fonlar tercih ediliyor. Emeklilik fonları içinde hisse senedinin payı ise yüzde 13. Çelişkinin farkında mısınız? Vatandaş kendi tasarruf ederken tahvili neredeyse hiç tercih etmezken, emekliliğe gelince büyük payı tahvil ve bono alıyor.

NEREDE HATA YAPILIYOR?

2004-2014 arasında hane halkının seçtiği yatırım araçlarının 10 yıllık getirisi yüzde 206 olurken, emeklilik fonlarının getirisi yüzde 280 olmuş. Başta belirttiğim yüzde 75 fark buradan geliyor. Yani, vatandaş, 10 yıl önce mevduata yatırdığı bin liraya, bugün 2 bin 60 lira getiri elde ederken; bireysel emekliliğe yatırdığı bin liraya 2 bin 800 lira getiri elde etmiş.
Çok da fazla kafa karıştırmayayım. Konu yatırım olunca iş, tekniğe kaçıyor ve biraz anlamak, biraz da bilmek gerekiyor. Yani, dönüp dolaşıp aynı noktaya, ‘yatırım uzmanı mıyım kardeşim’ noktasına gelip, dayanıyor. Bireysel emekliliğe girenlerin sayısı 5 milyonu geçti ve bu sayı her geçen gün daha da artacak. Bu kişileri sistemde tutabilmenin tek yolu, birikimlerine tatmin edici getiriler sağlamak. Siz istediğiniz kadar kesinti oranlarını düşürecek, sistemden çıkışları ucuzlatacak düzenlemeler yapın, asıl önemlisi fonların getirisi ve bunu da anlatabilmek.
Açıkçası, burada görev, hem emeklilik şirketlerine hem de fon yönetim şirketlerine düşüyor. Fon yönetim şirketleri piyasalardaki dalgalanmalara göre emeklilik şirketlerindeki yatırım danışmanlarını eğitip, bilgilendirecek; danışmanlarda, sistemdeki katılımcıları. Katılımcılar da fonlarını turşuya yatırmayıp, akıbetinin peşinde koşacak ve asıl önemlisi, bireysel emekliliğin sigorta sistemi değil, fon yönetimi olduğunun artık bilincine varacak.

BES, yatırımcısı nasıl zarar etti?

PEKİ, kimi katılımcıların, ‘getiriyi bırakın sisteme yatırdıklarımı bile geri alamadım?’ söyleminde hiç mi gerçeklik payı yok? Elbette var. Katılımcıların kaybettiği yıllar da var. Mesela, 2011. 2011’de hane halkının tasarruf ettiği yatırım araçları yüzde 8.6 getiri elde ederken, bireysel emeklilik katılımcısı bırakın getiriyi, yüzde 0.6 kaybetmiş. Çünkü o yıl, Avrupa’da kriz yaşandı. 2013’te de hane halkı yüzde 7.1 getiri alırken, BES katılımcıları yüzde 0.2 zarar etti. O yıl da borsa düştü, faiz yükseldi. 2014’te ise vatandaş, tasarrufuna yüzde 8.7 getiri sağlarken, BES katılımcısının getirisi yüzde 14.7 oldu. Reel getiriye bakacak olursak, vatandaş yüzde 0.5 getiri aldı ama BES fonları yüzde 6 getiri sağladı. Çünkü borsa yükseldi, faizler düştü. Peki, bu ne anlama geliyor? Birincisi, emeklilik fonlarının getirisi piyasalardaki dalgalanmalar ile doğrudan ilişkili. Piyasalar aşağı giderken birikimlere yüksek getiri elde etmek de mümkün değil. İkincisi, bahsettiğim bu yıllardan birinde, yani emeklilik fonlarının eksiye düştüğü dönemlerde, sistemden çıkmışsanız; birikiminiz eridi ve kaybettiniz. Ama 11 yıla bakacak olursak, 8 yılda BES yatırım fonları, hane halkı tasarruflarının üzerinde getiri sağladı.