Yeni Soğuk Savaş’ın şifreleri

- Son kriz, Rus istihbaratı için çalışırken İngiltere için de ajanlık yapmış olan 66 yaşındaki Sergey Skripal ve 33 yaşındaki kızı Yulia’nın 4 Mart’ta İngiltere’nin Salisbury kentinde bir AVM’nin önündeki bankta baygın halde bulunmasıyla başladı.

RUSYA SUÇLANDI

- İngiltere’ye göre esrarengiz olayın ardında Rusya’nın olduğuna dair güçlü kanıtlar vardı. Baba-kızı komalık eden zehirli saldırıda Novichok diye adlandırılan bir sinir gazı kullanılmıştı. Söz konusu sinir gazı da 1970-80’lerde Sovyet laboratuvarlarında geliştirilen bir kimyasaldı.

- Her ne kadar Rusya, iddiaları şiddetle reddetse bile pazartesi gününden bu yana Batı ülkeleri, İngiltere ile dayanışma çerçevesinde Rus diplomatların ajanlık yaptığı iddiasıyla Moskova’ya yönelik eş zamanlı sınır dışı kararı açıkladı.

- İngiltere’nin yanı sıra 18 AB üyesi, ABD’nin de aralarında yer aldığı 7 diğer ülke ile NATO, Rusya’ya karşı yaptırım kararı aldı. ABD, 60 diplomatı sınır dışı etme kararıyla Moskova’ya en sert tepkiyi gösteren ülke oldu.

- Türkiye, Avrupa’nın diplomat sınır dışı etme kararına katılmazken NATO’nun Rusya’ya karşı aldığı tedbirlere onay verdi. NATO, 7 Rus diplomatın akreditasyonunu iptal ettiğini açıklamıştı.

ÖNCEKİNDEN FARKLI

- Batı’nın diplomatik savaş ilanı, tam da Rusya’nın 67 kişinin öldüğü AVM yangını nedeniyle yas ilan ettiği bir döneme denk geldi. Rusya Dışişleri Bakanlığı, ‘Bizi suçladığınız kimyasalın numunelerini bize de verin. İddianızı kanıtlayın’ diye peş peşe sert açıklamalar yaparken, yas dönemi sonrasında Moskova’dan ilk misilleme hamlesi geldi. Rusya, ülkedeki 60 ABD’li diplomatı sınır dışı etme ve St. Petersburg’daki konsolosluğu kapatma kararı aldığını duyurdu.

- Sonuç itibariyle Demir Perde’nin 1989 yılında yıkılmasıyla bittiği varsayılan Soğuk Savaşı andıran tonda bir gerilim yaşanıyor. İkinci Dünya Savaşı (1945) sonrasında Dünya, ABD’nin başını çektiği Batı ile Sovyetler’in liderlik ettiği Doğu Bloku arasında kutuplaşma içinde birçok sıcak olaya sahne olmuştu.

- Ancak yeni kriz, hem eskiyi andırırken, hem de eskiden ayrışan unsurlar ihtiva ediyor. Her şeyden önce dünya eskiye oranla daha küresel bir ekonomiye sahip ve Vladimir Putin’in Rusyası da bunun bir parçası. Aynı durum Avrupa ülkeleri için de geçerli. Birçok Avrupa ülkesi, Ukrayna krizi, Kırım ilhakına rağmen enerji ihtiyacını Rusya’dan karşılamaya devam ediyor, yine ortak projeler söz konusu.

- Nitekim Rusya’ya karşı birleşik tavır konması konusunda Avrupa’nın bu nedenle bölünmüş olabileceğini söylemek mümkün. Almanya, Fransa, İtalya gibi büyük AB ülkeleri Rusya’ya tavır alırken yeni Başbakan Sebastian Kurz liderliğindeki Avusturya, sınır dışı furyasına katılmadığı gibi taraflar arasında arabulucu olabileceğini de açıkladı. Rusya ile iyi ilişkiler isteyen Kıbrıs Rum Kesimi de Moskova misillemesinde yer almadı. Keza Yunanistan.

DAHA FAZLA SİLAH

- Öte yanda Ukrayna ve Kırım hamlelerinden sonra Avrupa’da ciddi bir Rusya kaygısı olduğu sır değil. Özellikle Doğu Avrupa, Baltık ülkeleri bu tehdidi daha yakın algılayan ülkeler. Önceki gün AB’nin askeri araçları, tankları topluluk ülkeleri arasında daha rahat hareket ettirmek için açıkladığı ‘askeri Schengen’ hamlesi ve Polonya’nın ABD’den 4.8 milyar dolarlık Patriot füze savunma sistemi alacağını açıklaması hep Rusya endişesinden atılan adımlar...

- Batı ile Doğu eksenindeki son kriz her ne kadar eski Soğuk Savaş şiddetinde olmasa bile dünyanın Suriye, nükleer silahsızlanma gibi ciddi sorunları için çözüm üretilmesini öteleyebilir. Ve tansiyonun yükselmesi daha fazla çatışma riski, daha fazla silahlanma anlamına gelir. Krize bir de bu perspektiften bakmakta fayda var.