NATO mu S-400 mü

Hafta başında Türkiye’ye F-35 savaş uçaklarıyla ilgili sevkıyatın askıya alınmasını, ABD’li yetkililerin Türkiye’ye yönelik açıklamaları izledi. En sert ifadeleri ise ABD Başkan Yardımcısı Mike Pence kullandı.

Washington’da NATO’nun 70’inci yılı kutlamaları çerçevesinde Pence’in yaptığı konuşmada eleştirdiği iki ülke Almanya ve Türkiye oldu. Almanya, Moskova ile planladığı Kuzey Akım 2 doğalgaz boru hattından ötürü hedefteydi; Türkiye ise Rusya’dan S-400 füze savunma sistemi aldığı için. Pence, “Türkiye seçim yapmalı. Tarihteki en başarılı askeri ittifakın kritik bir ortağı olmaya devam etmek mi istiyor, yoksa ittifakımızı zedeleyecek umursamaz kararlar ile ortaklığın güvenliğini tehlikeye atmak mı istiyor” diyecek kadar ileri gitti.

NE ANLAMA GELİYOR

PENCE’in bu sözleri NATO kutlamaları için Washington’da bulunan Dışişleri Bakanı Mevlüt Çavuşoğlu’nun “S-400 bitmiş bir anlaşmadır” açıklaması sonrasında geldi.

2003 yılında TBMM’nin ABD’ye Irak’a askeri geçiş izni verecek tezkereyi reddetmesinden bu yana karşılıklı güven bunalımı, öyle veya böyle perde arkasında varlığını sürdürüyor. ABD’nin başta Türkiye’ye Patriot füzesi satılmasına sıcak bakmaması, Suriye’de terör örgütü PKK’nın uzantısı olan YPG ile işbirliği yapılması, Türkiye’nin 15 Temmuz darbe girişiminde Washington’ın rol oynadığına dair şüpheleri, Türkiye’de Amerikalıların tutuklanması gibi güvensizliği arttıran faktörler...

Ancak Pence’in “Türkiye seçim yapmalı” vurgusu dikkat çekici. Türkiye’den nasıl bir seçim isteniyor? NATO ile S-400 arasında bir seçim mi? Ankara’nın Rusya’dan S-400 füze savunma sistemi satın alma kararı, Türkiye’yi NATO’dan ayrılmaya zorlayacak bir sürece mi dönüştürülmek isteniyor?

TÜRKİYE ÖNEMLİ ORTAK

TÜRKİYE, Kore Savaşı sonrasında girdiği NATO’ya önemli destek ve katkı sağlayan bir müttefik. Suriye savaşı nedeniyle NATO’dan hava savunma desteği isteyen Türkiye’ye ortakları geçici olarak Patriot savunma sistemi konuşlandırmış, ancak sonrasında risk kalmadığı gerekçesiyle bunları geri çekmişti. Türkiye haklı olarak hava sahasını kendi füze sistemiyle koruma altına almak istiyor.

Türkiye, anlaşılan fiyat ve teknoloji devri anlamında cazip bulduğu için Rusya’nın teklifini kabul etti. ABD askeri kanadı, baştan beri Rus teknolojisi ürünü olan S-400’leri Batı teknolojisine sahip olan Türk ordusu ile uyumlu olmayacağı görüşünü gündeme getirdi, uyardı. Ayrıca ABD, S-400’lerin ABD liderliğinde geliştirilen Türkiye’nin de ortak olduğu F-35 savaş uçaklarına yönelik de bir tehdit olacağını savunuyor. Türkiye’ye S-400’lerin konuşlandırılması halinde Rusya’nın F-35 uçaklarıyla ilgili casusluk yapabileceğini belirtiyor.

TERCİHE ZORLAMAK

ABD, şu anki tutumuyla Türkiye’yi ‘Ya F-35 ve Patriot, ya da S-400’ gibi kesin bir tercih yapmaya zorluyor ve üçüncü bir olasılığa ise şimdilik pek şans tanınmıyor. Çavuşoğlu’nun kritik Washington temaslarının ardından Cumhurbaşkanı Tayyip Erdoğan, pazartesi günü Moskova’da Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin ile görüşecek. NATO müttefiki ABD, Suriye’de müttefikinin terörist kabul ettiği bir örgütle, DEAŞ’a karşı mücadele ederken Türkiye, Rusya ile kurduğu diplomatik ilişkiler sayesinde Zeytindalı ve Fırat Kalkanı gibi harekâtları gerçekleştirebildi. ABD ise S-400’lere tepkili olduğu gibi Rusya ile yakınlaşmaya da sıcak bakmadı.

Mike Pence, Rusya’nın politikalarını NATO’ya yönelik en ciddi tehditlerden biri olarak formule ederken, aslında Türkiye’nin bir seçime zorlanması ve ikna edici bir alternatifin de sunulmaması Moskova’ya doğru daha fazla itilmek anlamına gelmez mi?

Öte yandan ‘NATO üyesi’ sıfatının Türkiye’nin Moskova ile ilişkilerinde dengeleyici bir unsur olduğunu hatırlamakta da fayda var.

O nedenle bu gri alana girmeden önce tarafların ‘Türkiye’siz NATO neye benzer’, ‘NATO üyesi olmayan Türkiye neye benzer’ enine boyuna düşünmesi gerekir.