Küresel köyün korona sınavı

Çin çıkışlı koronavirüs salgını dünyayı yeni bir sınavla karşı karşıya bırakıyor. Antarktika dışında neredeyse hastalığın gitmediği kıta kalmadı. Başta bölgesel bir salgın olarak görülen ‘Kovid-19’ giderek tüm dünyayı etkileyebilecek bir salgına, yani pandemiye doğru gidiyor gibi.

*

PANDEMİ UYARISI

‘Pandemi’, Yunanca ‘herkese ait’ anlamına gelen ‘pandemos’ kelimesinden geliyor. ‘Pan’ın manası ‘herkes’, ‘demos’un ise ‘nüfus’. Pandemi de tüm dünya nüfusunun bu enfeksiyon ile karşı karşıya gelebileceği ve insanların bir bölümünün hastalanabileceğini ifade etmek için kullanılıyor. Henüz Dünya Sağlık Örgütü, ‘pandemi’ demese de hazırlıkların o yönde yapılması uyarısı gittikçe artıyor.

*

DAHA BULAŞICI

En son pandemi 2009’da yaşanmıştı. H1N1 kuş gribi salgınında dünyada binlerce insan hayatını kaybetmişti. Kovid-19 koronavirüs familyasından olması nedeniyle başlangıçta 2002-3 yıllarında görülen SARS salgınıyla karşılaştırıldı. Ancak uzmanlara göre Kovid-19, SARS’a göre daha az ölümcül, ama daha bulaşıcı bir hastalık.

*

PROTEİN FARKI

Virüsün yüzeyinde bulunan bir protein, SARS’takine göre insan hücrelerine 10 ile 20 kez daha güçlü bir şekilde tutunuyor. Bilimsel makalelerin yayınlandığı Science dergisinde yayınlanan araştırmaya göre, bu da hastalığın niye bu kadar bulaşıcı olduğunu açıklayıcı bir unsur olabilir. Ancak Kovid-19 ile ilgili daha bilinmeyen çok şey var.

*

İLAÇ, AŞI VS.

Kuluçka dönemi 2 ile 14 gün olabileceği söylense de bunun 27 güne çıkabileceğine dair iddialar da mevcut. Birçok ilaç şirketi aşı bulmak için zamana karşı yarış içinde. Ancak aşının geliştirilmesi 18 ayı bulabilir. Öte yandan Amerikan Gilead Sciences şirketinin Ebola’ya karşı geliştirdiği antiviral ilacın hastalığın çıkış yeri Çin’in Vuhan kenti ve ABD’nin Nebraska eyaletinde denendiği yakında insanlar üzerinde yeni testlerin başlayacağı belirtiliyor.

*

PİYASALAR KIRILGAN

Koronavirüs ile ilgili belirsizlikler uluslararası piyasalarda dalgalanmaya neden olurken Gilead, hisseleri yükselişe geçen ender şirketlerden biri oldu. Çin’in dünya ekonomisinin büyüme hızının üçte birinden sorumlu olması ve yılda 2.3 trilyon dolarlık ihracat yapması nedeniyle bu ülkedeki belirsizliğin küresel ekonomide bir pandemi riski yaratma endişesi hakim.

*

TEDARİK ZİNCİRİ

Çin aynı zamanda önemli bir hammadde, ara mamül üreten bir sanayi devi olarak da öne çıkıyor. Çin’de milyonlarca kişinin karantina ya da kısıtlamaların uygulandığı bölgede yaşadığı hesaplamaları var. Birçok Çinli ve uluslararası şirketin salgına hazırlıksız yakalandığı ve B planı olmadığı, dolayısıyla tedarik zincirinde sıkıntılar yaşanabileceği, bu nedenle dünya ekonomisinin yavaşlayabileceği öngörüleri söz konusu.

*

KRİTİK SINAV SORUSU

Dünya 20’nci yılın sonlarından itibaren haberleşme, internet ve ulaşım kolaylığıyla küresel bir köye dönüşürken, şimdi o koca köy karşı karşıya kaldığı birçok siyasi ve ekonomik sınamanın ardından Kovid-19 salgınıyla baş etmek durumunda. Fransa Maliye Bakanı Bruno Le Maire, geçtiğimiz günlerde koronavirüs salgınını küreselleşme için bir ‘oyun değiştirici’ olarak tanımladı.

İlaçtan tekstile, kimyasaldan otomotive tedarik zincirinde ‘Sorumsuz bir şekilde Çin’e bağımlı kalmaya devam edecek miyiz, etmeyecek miyiz? Yoksa ucuz ürün ve kâr hırsını bir tarafa bırakıp üretimimizi çeşitlendirmeyi mi seçeceğiz?’ Kovid-19’un dünyaya sınav sorularından biri de bu olacağa benziyor.