Donmuş sperm ve yumurta nesli geliyor

M.A.’ya bundan bir buçuk yıl önce, 24 yaşındayken lösemi tanısı kondu. Tedavi planlanırken annesinin kanser hastası bir arkadaşı hiç akıllarına gelmeyen bir fikir verdi: “Henüz çok genç. Kanser tedavisinden yumurtalıkları zarar görebilir. Yurt dışında yumurta veya yumurtalıkları donduruyorlar. Belki Türkiye’de de yapılıyordur, mutlaka araştırın...” Ailenin böyle bir seçenekten haberi yoktu. Öncelik, M.A.’nın hastalığının üstesinden gelmesiydi elbette ama böyle bir olanak varsa pekala kullanabilirlerdi...
Zaten henüz tedaviye bile başlanmamıştı. Annesi, Amerikan Hastanesi’ndeki doktorlarına danıştı. Hastanede yapılabildiğini öğrenince hızla karar verildi. Ameliyathanede kateter takılırken, yumurtalık dokusu da alındı ve donduruldu. M.A. 5 aylık yoğun bir kemoterapi sürecini atlattı. Arkasından ağabeyinden alınan ilik nakledildi. Hastalığın üstesinden geldi. Günde 20-25 ilaç içtiği günler geride kaldı. Yavaş yavaş normale dönmeye başladı. “İyi ki yumurtalığım dondurulmuş. Tedavilerden yumurtalıklar zarar görüyor ama ileride çocuk sahibi olmak isterim tabii ki” diyor şimdi.
Yumurta, yumurtalık veya sperm dondurmaya tıp dilinde, ‘fertilite (üreme yeteneği) koruyucu işlemler’ deniyor. Amerikan Hastanesi kadın hastalıkları ve doğum uzmanı Dr. Özgür Öktem, “Kanser nedeniyle milyonlarca çocuk ve genç toksik kemoterapi ve radyoterapiye maruz kalıyor. İyileşme oranlarında ciddi bir artış var. Ama kanser ilaçları ve radyoterapiler, kanser dokusunun yanı sıra yumurtalık ve testis dokularına da zarar veriyor. Hasta iyileşse bile çocuk sahibi olma ihtimali kalmayabiliyor. Bu hastalara iyileştikten sonra, anne veya baba olma şansı tanıyoruz” diyor.

ÜÇ AYRI SEÇENEK VAR KİŞİYE GÖRE UYGULANIYOR

Aslında sperm dondurmak yıllardır bilinen basit bir işlem. Asıl mesele yumurta ve yumurtalıkların dondurulmasıydı, o da başarıldı. Kanser hastası kadınlara üç ayrı yöntem uygulamak mümkün. Hasta evliyse, tüp bebek tedavisi uygulanıyor, toplanan yumurtalar eşinden alınan spermle dölleniyor. Elde edilen embriyolar donduruluyor. İkinci yöntem oosit, yani yumurta dondurmak. Yine tüp bebek tedavisiyle yumurtalar büyütülüyor ve toplanıyor. Embriyo gibi donduruluyor. Üçüncü yöntemse yumurtalık dokusunu dondurmak. Bunun için hastanın yumurtalığı kapalı ameliyat yöntemiyle (laparosokopi) çıkarılıyor. Küçük parçalara ayrılıp donduruluyor. Yurt dışındaki merkezlerde her üç yöntemle de çok sayıda bebek dünyaya gelmiş.
Hasta çocuksa, önünde üç seçenek yok tabii ki. Dr. Öktem, “Ergenlikteki bir kız çocuğu için en doğrusu hem yumurtalık dokusunu hem de yumurtasını dondurmak” diyor. Erkek çocuklarda da durum aynı. Sperm verebilir yaştaysa spermleri donduruluyor. Buluğ çağına gelmediyse de testis dokusu saklanıyor.

BAŞKA HASTALIKLARDA DA KULLANILABİLİYOR

Özgür Öktem, “Tekrarlayan kist gibi nedenlerle yumurtalık dokusunun çıkarılması ve kanser olmadığı halde kanser tedavisi alması gerekenler de (bazı kan hastalıkları gibi) bu olanaktan yararlanabiliyor” diyor. Pek çok ülkede kadınlar sağlık sorunları olmasa da üreme yeteneklerini ileriki yaşlara taşımak için yumurtalarını dondurarabiliyor. Türkiye’de henüz buna izin yok!

İğne deliğinden kalp kapağı ameliyatı

Vücut bütünlüğüne olabildiğince az zarar vererek girişimde bulunmak dünyada giderek yükselen bir eğilim. Hastanın göğüs kafesi boydan boya açılıp, kalp-akciğer pompasına bağlanarak yapılan aort kapağı ameliyatları yerini yavaş yavaş TAVİ denen ve kasıktan girilerek yapılan yönteme bırakmaya başladı. Özel hastanelerdeki bu yarışa Halkalı’daki devlet hastanesi Mehmet Akif Ersoy Kalp ve Damar Hastalıkları Hastanesi de katıldı. Ülke genelindeki yaklaşık 30 TAVİ ameliyatından altısı burada gerçekleştirildi. Başhekim Doç. Dr. İhsan Bakır, “Yöntemi, ameliyatı ve yoğun bakım sürecini kaldıramayacak, ciddi akciğer sorunları olan hastalara uyguluyoruz. TAVİ özellikle ileri yaşta ve ciddi akciğer hastaları için büyük bir şans ve lüks” diyor. Yöntemin bir benzeri, pulmoner arter denilen kalpten çıkan damarın kapağına yönelik uygulanıyor. Bu yöntemde de kasıktan girilerek, pulmoner artere ulaşılıyor. Özellikle ‘mavi çocuk’ denilen, çocuk yaşta kalp ameliyatı geçiren vakalarda daha sonraki yıllarda gelişen pulmoner arter kapağı sorunları için ideal. Bu ameliyatı da kamuda ilk yapan Mehmet Akif Ersoy Hastanesi oldu. Bakır, “TAVİ’yi devlet ödüyor. Ancak pulmoner artere yönelik ameliyat henüz karşılanmıyor. Aslında bu da ödense çok sayıda hasta bu yöntemden yararlanacak” diyor.

Tüp bebek tedavisine akupunktur desteği
TAMAMLAYICI TIP

Kadın hastalıkları ve doğum uzmanı Prof. Dr. Erkut Attar, tüp bebek tedavisi uyguladığı kadınların stresle baş etmesi için akupunkturdan yardım alıyor. Akupunkturu Prof. Dr. Kaya Akkuş uyguluyor. Limbik sistemi düzenleyici etkisiyle anne adayının strese dayanıklılığını arttırıyor. Tüp bebekte başarıyı engelleyen önemli faktörlerden bir de anne adayında döllenmiş yumurtanın transferden sonra tutunup yerleşeceği endometrium tabakasının yeterli damarsal olgunluğa ve kalınlığa ulaşamaması. Akupunktur uygulaması sonrasında rahime kan akışı artıyor. Endometrium olgunlaştığı için gebelik kolaylaşıyor.

Ceyda Düvenci (oyuncu)
SAĞLIĞIM İÇİN

MUTLAKA YAPARIM: Yediklerime dikkat ederim. Mutlaka beş öğün yerim. Günde iki buçuk litre su içerim. Bol sebze ve yeşillik tüketiyorum. Sebzeleri özellikle mevsiminde tüketmeye özen gösteriyorum. İçtiğim suyun PH oranına dikkat ediyorum. Altı ayda bir check-up yaptırıyorum.
ASLA YAPMAM: Kırmızı et yemem, sigara içmem. Asitli içeceklerden uzak dururum. Alkol çok tüketmem. Beyaz un tüketmemeye çalışırım.
MUTLAKA YAPACAĞIM: Baharla birlikte yürüyüşe başlamak ve düzenli spor yapmak.

Ebeveyn ölümüyle baş etmek
ŞİFA KÜTÜPHANESİ

Teksas Üniversitesi’nden Debra Umberson, ‘Ebeveynin Ölümü’nde ebeveyn kaybının yetişkin için anlamını ve sonuçlarını anlatıyor. İletişim Yayınları’ndan çıkan kitap, ABD Ulusal Yaşlılık Enstitüsü’nden ödüllü.

UZUN LAFIN KISASI

YANLIŞ: Maden suyuyla soda aynı şey. İkisi de sağlığa çok yararlı. Mineral açısından iyi birer kaynak. Şifa niyetine içelim.
DOĞRU: İçilebilir nitelikteki herhangi bir suya karbondioksit eklenmesiyle soda yapılır. Maden suyuysa yerin en derin katmanlarından çıkar. Yeryüzüne çıkarken bu katmanlardan mineralleri de alır. Soda mineral içermez.