Böbrek yetmezliği sinsi gelişir

Tüm dünyada diyaliz tedavisi gören veya böbrek nakli yapılmış olan 1,5 milyon hasta bulunuyor. Her yıl 220 bin hasta diyalize başlıyor. 2010 yılında sürekli diyaliz programında olan hasta sayısının 2 milyonu ve toplam maliyetin de 1 trilyon doları aşacağı tahmin ediliyor. Böbrek yetmezliğinin nedenleri arasında en başlarda yer alan şeker hastalığı ve yüksek tansiyon hastalığı giderek yaygınlaşıyor. Dünyada şeker hastası sayısının 2025’te 300 milyonu bulacağı hesaplanıyor.

Böbrek yetmezliği ne demek?

- Böbreklerimizin önemli görevleri vardır: Vücutta metabolizma sonucu oluşan zararlı maddeleri veya dışardan alınan kimyasal maddelerin atılmasını sağlamak birincisi. Vücut sıvılarının hacim ve bileşimini düzenlemek diğer önemli görevi. Yine böbrekler, hormon yapımında da (kan yapımını ayarlayan eritropoietin, normal kemik gelişimi ve olgunlaşması için aktif D vitamini yapımları vb.) aktif rol oynuyor. Böbrekler çeşitli hastalıklar nedeniyle bu görevleri yerine getiremezse böbrek yetmezliği durumu oluşur. Böbrek yetmezliği birkaç hafta içinde gelişirse akut, 3 ay veya daha uzun bir sürede oluşursa kronik olarak tanımlanır. Kronik böbrek yetmezliğinde 3 aydan daha uzun süren, sıklıkla ilerleyici ve geri dönüşü olmayan bir hasar söz konusudur.

Böbreğin işlevleri bozulunca ne olur?

- Böbrek işlevlerinin kalıcı bozulmasıyla, vücutta oluşan zararlı maddeler (üre, kreatinin gibi) kanda birikir (üremi) veya dışardan alınan kimyasal maddeler (ilaçlar gibi) atılmaz. Kan hacmi ve mineral dengesi bozulur. Hormon yapım yetersizliğine bağlı kansızlık, kemik zayıflaması ve tansiyon değişiklikleri gibi sorunlar ortaya çıkar. Böbrekler çalışmadığında diğer organlarda sorunlar başlar.

Daima iki böbrek mi etkilenir?

- Böbrek hastalıkları tek veya iki taraflı olabilir. Tek taraflı hastalıklarda diğer böbreğin çalışması iyi ise böbrek yetmezliği oluşmaz. Doğuştan bir böbreği bulunmayan veya sonradan bir hastalık nedeniyle böbreği çıkarılan hastalar diğer böbrekleri normal olduğu sürece yaşamlarını sağlıklı sürdürebilirler. Ürolojik hastalıklar taş, tümör, böbrek veremi ve tıkanıklar sıklıkla tek taraflıdır. Ancak şeker hastalığı, tansiyon yüksekliği, nefritler, polikistik böbrek hastalığı ve mesane düzeyindeki tıkanıklıklar her iki böbreği etkileyebilir.

Her zaman belirti verir mi?

- Evre 5 (üremi) şeklinde tanımlanan son döneme ulaşmış vakalarda birçok organ ile ilgili belirti ve bulgular ortaya çıkar. Başlangıcı çoğunlukla belirsiz ve sinsi gidişlidir. Belirtiler ortaya çıktığında genellikle hastalık son döneme ulaşmıştır. Erken evrede geceleri sık idrara çıkma, tansiyon yüksekliği ve idrar değişiklikleri görülebilir. Son dönemlerde bulantı, kusma, iştahsızlık, halsizlik, çarpıntı, nefes darlığı, tansiyon yüksekliği, yüzde ve bacaklarda şişlik, bilinç bozuklukları, ruhsal sorunlar, deride kuruma, koyulaşma, kaşıntı, sık rastlanır.

Kronik böbrek yetmezliğine yol açan faktörler nedir?

- Kronik böbrek yetmezliğinin en sık rastlanan nedenleri arasında, şeker hastalığı, tansiyon yüksekliği, nefrit, böbreğin kistik hastalıkları, taş hastalığı, idrar yolu tıkanıklığı, tekrarlayan idrar yolu enfeksiyonları ve uzun süreli ağrı kesici ilaç kullanımı...

Tarama yapılmasının ve ulusal politikaların geliştirilmesinin pratikteki yararı nedir?

- Ülkemizde kronik böbrek hastalığının taranmasına yönelik çalışma 1 ay önce başlamıştır. Bu çalışmaya kısaca CREDIT deniyor. Türk Nefroloji Derneği’nin yönetiminde, Sağlık Bakanlığı ve TÜBİTAK’ın desteği ile yürütülecek. Kronik böbrek hastalığının önlenebildiği biliniyor. Planan Ulusal Böbrek Yemezliği Önleme Programı’nın amacı bu hastalığa bağlı sakatlık ve ölümlerin azaltılması. CREDİT’le böbrek hastalığı ve risk faktörlerinin sıklığı ve coğrafi dağılımı saptanacak. Araştırma, 27 ilde 10 bin 500 erişkin ve 5 bin çocukta yapılacak. Çalışmanın erişkin bölümü Türk Nefroloji Derneği’nin, çocuk bölümü Pediatrik Nefroloji Derneği’nin sorumluluğunda yürütülecek. İkinci aşamada saptanan böbrek hastaları 2-5 yıl süreyle izlenerek böbrek hastalığının seyri gözlenecek.