Öldüklerinde hatırladıklarımız

1930 ve 40’larda tarımda ücretli olarak çalışanlar genelde çiftçilerdi. Kendi ürünlerinin hasat zamanı gelmeden ya da geçtikten sonra ücret karşılığında çalışmak üzere geçici olarak başka yerlere göç ederlerdi. ‘Amele’, ‘ırgat’, ‘gündelikçi’ diye anılır oldular.
Tarımda verimin yüksek olduğu yıllarda işgücü kıtlığı yaşandı, hatta Adana Talimatnamesi düzenlendi. Uygulanıp uygulanmadığı bilinmez ama mevsimlik gezici tarım işçilerinin çalışma yaşamlarının istenirse düzenlenebilir olduğunu göstermesi açısından anlamlıydı.

*

Bugün artık mevsimlik gezici tarım işçileri toplumumuzun en zor durumda olan, en yoksul kesimi. Yılın büyük bölümünde yaşadıkları yerden uzak bir bölgede tarım işçiliği yapmalarının nedeni yaşadıkları bölgenin toprak mülkiyetindeki sürekli değişmeler, iş imkânı olmaması, düşük gelir düzeyi ve yüksek doğurganlık hızı.
İşçilere mevsimsel ihtiyaç duyulması Türkiye’de tarımın makineleşmesiyle açıklanıyor. Ama bu tür kısa süreli işlerin hâlâ var olabilmesi, işverenlerin bu yönde talep oluşturmasından ziyade, geçici olarak göç etmeye, ekmek parası kazanmaya istekli bir kesimin olması.
Nitelik gerektirmeyen işlerde çalışıyorlar. Sayıları bilinmiyor, ortada veri yok. Ancak tarım sektöründe çalışan nüfusun yarısının mevsimlik gezici tarım işçiliği yaptığı tahmin ediliyor. O kadar çoklar.
Yine de onlara dair özel bir yasa yok.
Onlar devlet nezdinde görünmez olan insanlar.
Onlar, günde 12 saat 35 TL yevmiyeyle çalışanlar.
Onlar, taşındıkları otobüslerin yaptığı kazalarda ölen ya da çalıştıkları tarlanın yakınındaki nehirde çocuğu boğulanlar.

*

2002’den bu yana mevsimlik gezici tarım işçilerine yönelik araştırma, planlama, eylem planı hazırlama, hakları savunma çalışmaları yapan Kalkınma Atölyesi en son bir araştırma yayımladı: Batı Karadeniz İllerinde Fındık Hasadında Yer Alan Mevsimlik Gezici Tarım İşçileri, Çocukları, Tarım Aracıları ve Bahçe Sahipleri Temel Araştırması.
Bu araştırmaya göre:
-Yoksulluk en temel belirleyici.
-Farklı etnik kökenden gelen, çoğunlukla Kürt, Roman ve Arap kökenli işçiler ayrımcılığa maruz kalıyor. Kendi dillerini konuşmaları bile bu ayrımcılığın gerekçesi. Mahalli işçilere daha fazla ücret ödeniyor.
-Göç nedeniyle eğitime ara verenlerin sayısı yaşla birlikte artıyor. Kız çocukları her öğretim kademesinde dezavantajlı grubu oluşturuyor.
-Ücretleri çok düşük, tüm yıl geçinmelerini sağlamıyor; borçlanma yoluyla bir sonraki yılın gelirlerini tüketiyorlar.
-Kötü besleniyor ve uzun saatler çalışıyorlar. Tarım aracıları ve bahçe sahipleri işçilerin verimlerinin düşük olduğundan şikâyet ediyor ama nedenin işçilerin çalışma saatlerinin uzun olması, yaşam koşulları, beslenme zorlukları veya sağlık durumları olduğunu düşünmüyorlar.
-Koruyucu malzeme kullanılmıyor, iş kazaları kaçınılmaz.
-İşçiler sağlık haklarından mahrum kalıyor.
-Barınma koşulları insan sağlığına uygun değil.

*

Cuma sabahı Isparta’nın Yalvaç ilçesi yakınlarında mevsimlik işçileri taşıyan bir midibüs şarampole yuvarlandı; 18 işçi öldü.
Sadece 2013’te bile 101 mevsimlik tarım işçisi trafik kazasında hayatını kaybetti.
Hayatta olanların halini de yazdım işte.