Kaç yıl oldu saymadım...

Hatta nedense en sunturlu küfürlerimizi onun üstünden ederiz. Oysa dünyada eşeğe çok büyük saygı duyuluyor. Eşek, geleceğin en kıymetli hayvanı olacak, demedi demeyin.

Geçenlerde posta kutuma bir ‘reklam-mail’ düştü. Bir krem tanıtılıyordu. Yazılanlara göre bu krem, cildi pürüzsüz hale getiriyor, ayak mantarını, nasırı ve tırnak batmasını önlüyordu. Kremin eşek sütünden yapılmış olması ilgimi çekti.

* * *

Eşek sütünün, anne sütü kadar besleyici, bazı hastalıkları iyileştirici özelliklerini biliyordum ama insanı güzelleştirdiğini ilk defa işitiyordum. Eşek sütünün bu özelliğinin ben farkında değildim ama antikçağdan beri -özellikle kadınlar- bunu biliyormuş. Sezin Öney’in, ‘Metro Gastro’ dergisindeki makalesinden öğrendiğime göre, MÖ 69 yıllarında yaşayan Mısır Kraliçesi Kleopatra’nın süt banyosunda kullanılacak sütü temin etmek için tam 700 eşek sağılıyormuş! Öney’in makalesinde, Kleopatra’nın banyo için kullandığı eşek sütünün, ‘ekşitilmiş süt’ olduğu öne sürülüyor. Bu iddiayı ortaya atanlar, sütteki şeker laktozunun bakteriler tarafından laktik aside dönüştürüldüğünü, ortaya çıkan ekşi sütün de ‘deriyi cilalama’ özelliğini kazandığını belirtiyor.

Papa da eşek sütü içiyormuş

Kleopatra’nın eşek sütüyle olan ilişkisini kanıtlayacak bir belge yok ama Roma İmparatoru Neron’un ikinci karısı Poppea Sabina’nın eşek sütüyle yıkandığına dair yazılı kayıtlar var. Bu kayıtlara göre, kraliçe süt banyosunun yanı sıra yüzünü de her gün eşek sütüyle yıkıyordu. Romalı tarihçi Gaius Plinius Secundus’a göre, Roma Kraliçesi’ne eşek sütünün, ‘cildini hastalıklardan ve güzelliğini bozulmaktan koruyacak bir sihir’ olduğu söylenmişti. Eşek sütünün sihrine inanan tek kişi kraliçe değildi. MÖ 48 ile 17 arasında yaşayan İmparator Birinci Claudius’un karısı Valeria Messalina, yüzüne eşek sütü emdirilmiş ekmekle yapılmış güzellik maskesi uyguluyordu. Romalı tarihçi ve doğa bilimcisi Gaius Plinius, ‘Doğa Tarihi’ adlı eserinde eşek sütünün yararlarını şöyle sıralamıştı: “Sallanan dişleri sağlamlaştırır, zehirlerin etkisini bertaraf eder, gözlerdeki hastalık izlerini siler”.

* * *

Hindistan’ın bazı bölgelerinde, yeni doğan çocuklar hâlâ eşek sütüyle besleniyor. Bu sütün, çocukların bağışıklık sistemini güçlendirdiğine ve sesini güzelleştirdiğine inanılıyor.
Papa Francis’in geçenlerde çocukluğunda annesinin sütüne ilave olarak eşek sütü de içtiğini söylemesi tüm dikkatleri bu konuya çevirdi. Eşek sütünden medet umanların sayısı bu açıklamadan sonra oldukça arttı. Avrupa’nın birçok kentinde eşek çiftlikleri kurulmaya başlandı. Eşek sütünden para kazanmaya başlayanların sayısı giderek artıyor. Bu, en çok Kıbrıs Rum Kesimi’ndeki girişimcilerin işine yaradı. Dünyaca ünlü Kıbrıs eşekleri, Avrupalı yatırımcılar tarafından adeta kapışılıyor. Bu arada, günde üç litre süt veren Sicilya eşekleri de oldukça rağbet görüyor. İtalya’daki 780 eşek çiftliğinde Sicilya eşekleri besleniyor.
Eşek sütü öyle kolay ulaşılacak bir besin maddesi değil. Çünkü çok pahalı. Bir eşekten günde ancak bir ile üç litre arası süt sağılabildiği için üretim miktarı çok düşük. İtalya ve Sırbistan’da bir kilo eşek peyniri, kilosu bin Euro’dan satılıyor. Fiyatın bu kadar yüksek olmasının nedeni de 100 kilo sütten ancak bir kilo peynir yapılabilmesi. İsviçre ve İtalya’da bazı firmalar, eşek sütü tozu üretebilmek için büyük yatırımlar yapıyor. Yatırımcılar, eşek sütü tozunun, çocukların beslenmesinde ve kozmetik sanayiinde daha verimli kullanılacağını öne sürüyor.

Türkiye’deki en büyük eşek çiftliği

Gelelim bize... Malum, gözlerinin güzelliği dışında bizde pek sevilmez eşek. En sunturlu küfürlerimizi onun üstünden ederiz. Birisi sözünüzü dinlemediği zaman, ‘Eşek başı mıyım’ deriz. Bir şeyin kıymetini bilmeyenler için, ‘Eşek hoşaftan ne anlar’ deyimini kullanırız. Birisinin aptallığını vurgulamak için, ‘eşek kafalı’ yakıştırmasını yaparız. Kötü duruma düşenlerle, ‘Eşekten düşmüşe döndü’ diye alay ederiz... Batı’nın onunla ilgili yatırımlar yapması, bu güzel hayvana bakış açımızı değiştirecek mi acaba?

* * *

Türkiye’de de eşeğin kıymetini bilmeye başlayanlar var: İstanbullu üç girişimci, Tire’de 24 dönüm üstüne bir eşek çiftliği kurmuş. Şimdilik 60 eşekleri var. Girişimciler son yıllarda eşek fiyatlarının çok arttığını belirtiyor. Önceleri kimselerin yüzüne bakmadığı bu hayvanların tanesine, şimdilerde 2 bin 500 lira istendiğini öne sürüyorlar.
Bursa’nın Orhaneli ilçesindeki çiftlikse işe 24 eşekle başlamış. Çiftlik sahipleri süt siparişini karşılayamadıklarından yakınıyor. Türkiye’deki en büyük eşek çiftliğiyse Kırklareli’nde kurulmuş. Şimdilik 230 eşekleri var. İşletmeciler eşeklerin aylık masrafının 20 bin lirayı bulduğunu söylüyor. Çiftlik yetkilileri süttozunun 100 gramının 200 liradan satılacağını belirtiyor. Sözün özü; sütünden sağlık fışkıran eşekler, yakın geleceğin en kıymetli hayvanları arasında yer alacak. Aklınızda bulunsun.

Araştırmacılar anne sütü kadar besleyici olduğunu söylüyor

Eşek sütünün ateşli savunucularından biri de, tıp biliminin kurucusu Hipokrat’tı. MÖ 460-370 yılları arasında yaşayan Hipokrat; ateş, burun kanaması, enfeksiyon, karaciğer sorunları, ödem, zehirlenme ve yaralanmalara karşı eşek sütü öneriyordu. Araştırmacılar, eşek sütünün bu tedavi edici özelliğinin, içindeki laktoz oranının yüksek olmasından kaynaklandığını belirtiyor. Buna göre eşek sütü, anne sütü kadar besleyici.