Çirkin kolesterol ile tanışın
Bugüne kadar kolesterolün sadece iyi ve kötü türlerini biliyorduk ama işler maalesef giderek çirkinleşiyor. Son zamanlarda haber başlıklarında araştırmacıların farklı bir türden, yani ‘çirkin’ kolesterolden bahsettiklerini de görüyoruz. Aslında doktorlar onun varlığını hep biliyorlardı ancak yapılan son araştırmalar, vücuttaki rolünün düşünüldüğünden daha önemli olabileceğini gösteriyor. Sağlığımızı koruyabilmek için bu konuda hepimizin dikkat etmesi gereken şeyler var.
Kolesterol seviyenizi hayat boyu kontrol altında tutmak yaşamsal öneme sahiptir; çünkü yüksek kolesterol seviyesi göğüs ağrısı, kalp hastalığı hatta felç gibi bir dolu sağlık problemine yol açabilir. Yeni bir araştırmaya göre ülkemizdeki 3.4 milyon yetişkin, kardiyovasküler rahatsızlıklardan mustarip. Aynı araştırma bu sayının 2035 yılına kadar yaklaşık 5.4 milyona çıkacağını öngörüyor. Bu gerçekten de tehlikeli bir artış hızı. Çalışmalar Türkiye’deki erkeklerin yüzde 5.8’inin, kadınların da yüzde 5’inin kalp hastalığı geçmişi olduğunu gösteriyor.
Şimdi isterseniz bu konuda bilmeniz gereken her şeyi özetleyelim ve sayıları daha iyi anlamanıza yardımcı olalım...
Hangisi doğru, bilelim
Çirkin kolesterolün ne olduğunu açıklamadan önce, kolesterolün ne olduğuna bakmamız gerek. Çoğunlukla kolesterol iyi bir şey; tüm hücrelerimizin zarını oluşturan bir molekül olduğundan yaşamak için gerekli. Kolesterol yoksa, hücre de yoktur. Hücre yoksa biz de yokuz. Kolesterol, vücudumuzu kan dolaşımı yolu ile dolaşır. İyi kolesterol (HDL / high-density lipoprotein) yani yüksek yoğunluklu lipoproteindir. Kötü kolesterolse (LDL / low-density lipoprotein) düşük yoğunluklu lipoproteindir. Ancak lipoproteinlerin HDL ve LDL dışında da çeşitleri var. Kanımızdaki yağlar anlamına gelen trigliseridler de lipoproteinlerin içinde vücudumuzu dolaşabilir ve bunlara da trigliserid zengini lipoproteinler adı verilir. Kolesterol yalnızca HDL ve LDL içinde de bulunmuyor. Trigliserid zengini lipoproteinlerin içinde de bir miktar kolesterol mevcut ve bunlara ‘artık kolesterol’ deniyor. Bu aynı zamanda çirkin kolesterolün bilimsel adı. Basitçe ifade etmek gerekirse, lipoproteinlerin içindeki HDL veya LDL olmayan kolesterol tipine çirkin kolesterol adını veriyoruz.
Benim de çirkin kolesterolüm var mı?
Herkeste iyi (HDL) ve kötü (LDL) kolesterol olduğu gibi, çirkin kolesterol de vardır. Yüksek çirkin kolesterole sahip olma risk faktörleri ile yüksek kötü kolesterol ve trigliseride sahip olma risk faktörleri çok benzer; sağlıksız beslenme, yüksek kiloda olma, aktif olmayan bir yaşam tarzına sahip olma gibi. Genetik faktörlerin de rolü büyük elbette.
Bu değerleri nasıl takip edebiliriz?
Kolesterol değerlerinize baktırdığınızda genellikle önünüzdeki sayılar size tüm kolesterol oranlarınızı gösterir; HDL, LDL ve trigliseridler. Hangi oranda çirkin kolesterole sahip olduğunuzu anlamak için trigliserid oranınızı beşe bölmeniz gerekir. Çirkin kolesteroller de trigliseridlerle aynı lipoproteinlerin içinde vücudunuzu dolaştığı için trigliserid oranı baz alınabilir. Yakın gelecekte çirkin kolesterolü direkt olarak ölçmenin daha rutin yolları bulunabilir. Bu konuda yapılan araştırmalar arttıkça, çirkin kolesterolün hangi oranlarda gerçekten zararlı olduğu ve sağlıklı bir yaşam sürmek için nelerin güvenli olarak tanımlanabileceği hakkında daha fazla şey öğrenebileceğiz.
Neden herkes ondan bahsediyor?
Vücut fonksiyonları için kolesterol gerekli. Ancak vücutta fazla oranda kolesterolün dolaşması sorun yaratıyor.
Kanda yüksek oranda kötü kolesterol olduğu zaman, damarlarınızın içinde birikip damarlarınızın duvarına yapışarak plaklar oluşturabilir. Bu plaklar kötüdür çünkü damarları daraltır ve sertleştirir, bu da kan akışını zorlaştırır. Kan akışının yavaşlaması kalp hastalığı, kalp krizi, felç, periferik arter hastalığı ve bunlar gibi birçok hastalığa sebep olabilir.
Çirkin kolesterol hakkında yeni olan şey ise, araştırmacıların elde ettiği yeni bulgulara göre bazı bölgelerde yaşayan insanlarda daha önce düşünüldüğünden çok daha fazla olduğunun ortaya çıkmasıdır. Bu kötü bir şey çünkü aynı LDL gibi çirkin kolesterol de kalp hastalığı riskini arttırabilir. Örneğin, bir araştırmaya göre LDL seviyeleri düşük bile olsa çirkin kolesterol seviyelerinin plaklarla bir bağlantısı olduğu ortaya çıktı. Bunun anlamı, LDL’den bağımsız olarak çirkin kolesterol tek başına bile kalp hastalıkları için risk oluşturmaya devam ediyor. Başka bir araştırma ise yüksek seviyelerdeki çirkin kolesterolün felç riskini ciddi oranda arttırdığını gösteriyor.
Yalnızca LDL seviyelerine dikkat etmenin maalesef yeterli olmadığı ortada. Artık yeni tanıştığımız çirkin kolesterol seviyelerine de aynı oranda dikkat etmemiz gerekiyor.
