Zırtgel, ivik duyunç vb.

Kafası karışanlar için hemen olayların nasıl geliştiğini aktarayım.
AKP Adana Milletvekili Necdet Ünüvar 2012 bütçe görüşmeleri sırasında TDK’nın “flaş haber” yerine “zırtgel”i önermesini eleştirdi.
Bunun üzerine TDK Başkanı Prof. Dr. Haluk Akalın bir açıklama gönderdi ve özetle dedi ki “Zırtgel halktan gelen öneriler arasındaydı, kurum tarafından onaylanmadı.”
Akalın bu fırsatı kullanarak “Çok oturgaçlı götürgeç de bir şehir efsanesidir” dedi.
Malum, dost ortamlarında kuşaklardır koşturulan geyik muhabbeti sürülerinin güzide bir malzemesiydi “çok oturgaçlı götürgeç...”

* * *

Van’daki depremin ardından yazdığım “Acil ihtiyaç listesi” başlıklı yazıya bir okurdan itiraz geldi.
İtiraz içerikten çok kullandığım kelimelereydi.
Gazete yazarlarının alışkın olduğu bir durumdur.
Dil konusunda “Öyle yazılmaz böyle yazılır” tarzı uyarılar gelir ara sıra.
“Acil ihtiyaç listesi”ne itiraz eden kıymetli okur, doğru başlığın “İvik gereksinim dizgesi” olması gerektiğini vurguluyordu yolladığı elektronik postada.
Yazıda kullandığım “yabancı kelimelerin” Türkçe karşılıklarını da eklemiş, sağ olsun:
Lazım= Gerek
Hasta= Sökel, sayrı, ağru
İlaç= Sem
Doktor= Sagun
Psikolog= Tinbilimci
Taze= Körpe
Şifa= Ongu
Acil vicdan= İvik duyunç...
Uyarı için teşekkür ederim ancak “acil” yerine “ivik” kullanmam pek mümkün (olası) değil.

* * *

Kadıköy’deki Efruz Bey, fırsat buldukça uğramayı sevdiğim sahaflardan.
Geçen ay bulduğum “Yeni kelimeleri nasıl kullanmalıyız?” adlı kitap epeyce oyalanmamı sağlamıştı.
1935’te, Ulus gazetesinde yayınlanan “Kılavuz Dersleri”nin bir kitapta toplanmış hali.
Kültür Bakanlığı tarafından okullara dağıtılmak üzere 1935’te bastırılmış.
Eski kelimelere, yeni Türkçe önerilerin bir derlemesi.
Kitabı incelerken bazı önerilerin eskiyi sildiğini, bazılarının hiç tutmadığını, bazılarının da eskiyi silmediğini ama eşanlamlısı olarak ayakta kaldığını görmek mümkün.
“Serbest” yerine “özgür” önerilmiş; ikisi de yaşıyor.
“Adi” yerine “bayağı” önerilmiş; ikisi de yaşıyor.
“Vaziyet” yerine “durum” önerilmiş; ikisi de yaşıyor.
“Millet Meclisi” yerine “Kamutay”?.. Bak işte o tutmamış.
“Rekabet” yerine “önürdeşme”?.. Bak işte o tutmamış.
“Kurûn-ı ûlâ” yerine “ilkçağ”; “kurûn-ı vustâ” yerine “ortaçağ”?.. Bak işte onlar tutmuş.
“Madun” yerine “ast”; “mafevk” yerine “üst”?.. Bak işte onlar tutmuş...
Örnekleri çoğaltmak mümküm.

* * *

Bundan sonrası büyüğüm Hakkı Devrim’in alanına girmek olur ki; şuurumu o kadar kaybetmiş değilim.
“Zırtgel” üzerine ona kulak vermek lazım (Pardon, ‘lazım’ olmaz; ‘gerek’ demeliydim... Pardon da olmaz Fransızca, ‘özür dilerim’... Pof!)