Elektrikli bazı notlar

Kitabı yayına hazırlayanlar Seyhan Erözçelik, Bahadır Bayrıl ve Serdar Yılmaz. Sertaç Kayserilioğlu ve Gökhan Akçura da danışmanlık yapmış. Güçlü bir kadro.
“Elektrik” üzerine yazılmış bir kitap, ilk bakışta son derece sıkıcı gelebilir.
Böyle düşünseydim, neler kaçıracakmışım neler?
Kitabı hazırlayan ekipteki Seyhan Erözçelik ile Gökhan Akçura’dan asla kötü bir iş çıkmayacağını bildiğimden, bir cesaret attım kendimi sayfalara...
Detaylı, eğlenceli, bilgi ve belgeyle dolu bir popüler kültür vesikası.
Elektrik ve elektrikli ev aletlerinin tarihinden sizin için notlar seçtim...
¡ ¡ ¡
*  Türkiye’ye elektrik 1914’te geliyor. New York 1882’de elektrik kullanmaya başlamış ve hızla yayılmış. Ancak bizdeki ilerleme son derece yavaş. 1923’te Cumhuriyet ilan edildiğinde sadece İstanbul, Tarsus ve Adapazarı’nda elektrik var.
*  Türkiye’nin ilk “direct mail” dergisi Ameli Elektrik, 1932 yılında 42 bin 500 adet basılarak elektrik abonelerine dağıtılmış. Kitabın yanında Ameli Elektrik’in 1930’da abonelerine dağıttığı takvimin yeniden basımı var. Çeşitli elektrikli aletlerin tanıtımları yapılıyor. Örnek mi?..
BUZDOLABI: Elektrik vasıtası ile soğuk husule getirilmesi. Yemekleri muhafazası. Her asrî eve elzemdir. Alet susuz olarak vazifesini ifa eder. Cereyan sarfiyatı pek cüzidir.
BULAŞIK YIKAMA MAKİNESİ: Bu makine el ile bulaşık yıkamanın yerine faideli surette kaim olur. Zamanca tasarruf temin eder. Tam bir temizlik vücuda getirir.
*  Takvimdeki bulaşık yıkama makinesinin içine bir sumo güreşçisi oturup yıkanabilir, kovboyların duş teknesi gibi bir şey. “Fakat o yıllarda da varmış bulaşık makinesi” diyecekken, ilk makinenin 1850’de ABD’de yapıldığını, 1886’da ise ilk makul makinenin piyasaya çıktığını öğrendim. Türkiye’de ilk bulaşık makinesinin üretimi için aradan 100 yıl geçmesi gerekmiş. Arçelik Leydi, 10 Mayıs 1985’te piyasaya çıktı!
*  Buzdolabı Türkiye’ye 1930’larda geliyor. Burla Biraderler’in getirttiği Frigidaire meşhur. Zaten o dönem buzdolabına “frijitör” deniyor. Üretim ise 1958’de Arçelik’le başlıyor. Hedef: Yılda 5 bin adet!
*  İlk yerli çamaşır makinesi ise Kamil Tolon tarafından 1950’de başlayan deneme üretimi neticesinde ortaya çıkar. 1 Eylül 1955 tarihli Hürriyet gazetesi, Bursa’da Kamil Tolon’un seri üretime geçtiğini duyuruyor.
*   İlk televizyon yayını BBC’de 1932’de yapılıyor. 17 Aralık 1953’te de Amerika’da RCA ilk renkli yayını yapıyor. Türkiye’de ilk yayın 1952’de İTÜ’de. Ancak malum, TRT yayını 1967’de başlıyor...
*  En hızlı gelen elektrikli yenilik sinema olmuş. Lumiere Kardeşler’in ilk film gösterisi 1895’te. Bir yıl sonra, 1896’da II. Abdülhamid’e Fransa’dan her sene yenilikler getiren Bertrand adlı bir ‘taklitçi’, Yıldız Sarayı’nda film gösterir. Türkiye’deki ilk sinema salonu Pate ise 1908’de açılıyor.
*  Telefonda durum şöyle. 1876’da ABD’de keşfediliyor. Memleketimize ulaşması için 1911’de İngilizlerin gelmesini beklemek gerekmiş! İkinci santral İzmir’de, üçüncüsü ise 1926’da Ankara’da kurulmuş. Ankara aynı zamanda ilk otomatik santral. (Bu noktada izin verirseniz yuh demek istiyorum. 50 yıl sonra 1976’da ben çocuktum ve asırlardır telefon bekleyen komşularımız vardı. Ne ağır memleketmişiz be birader!)
*  İlk ampul 1811’de yanmış fakat bildiğimiz manada “Edison model ampul” 1879’da beliriyor. Yerli ampul ise 1948’de General Electric’ten çıkıyor.