Yazık oldu Efes’e

Vücudunun tüm uzuvları eksiksiz ve işçiliği mükemmel olduğu için heykelciğe “eşsiz” deniyor.

Bu topraklarda ortaya çıkmış o kadar çok “eşsiz” şey var ki.

Zeugma’nın ünlü “Çingene Kızı”, Antakya Müzesindeki “Şuppiluliuma Heykeli”, Karkamış kazılarının gümüş kılıçlı “Fırtına Tanrısı” .
Göbeklitepe, Efes, Afrodisias ve niceleri.

“Eşsiz” şeyler saymakla bitmez zira Anadolu neolitik çağlardan, bronz, demir, antik çağlara sayısız medeniyet gördü.

Sadece antik yerleşim merkezleri Yunanistan, İtalya, Tunus ve Fas’ın toplamından fazla.

İşte bu “eşsiz” yerlerden biri Efes’in başına gelenleri okuduk geçenlerde.

Avusturya ile diplomatik sürtüşme nedeniyle Dışişleri Bakanlığı, Efes kazılarını yaklaşık 120 yıldan beri sürdüren Avusturya Arkeoloji Enstitüsü’nün kazı çalışmalarını durdurdu.

Kuşkusuz Dışişleri Bakanlığı’nın haklı nedenleri vardır.

Viyana Havalimanı’nda temmuz, ağustosta peş peşe yer alan yazılar kabul edilemez.

Ancak Türkiye ile Avusturya arasında diplomatik krizden arkeolojiye cezalandırmak niye?

Vaktinde Ertuğrul Günay, Almanya’nın buradan kaçırıp iade etmeyi sürekli ertelediği eserler için Alman heyetlerin kazılarını durdurma tehdidinde bulunmuştu.

Bu belki bir dereceye kadar anlaşılabilir.

Neticede kültür alanında karşılıklı bir atışma söz konusuydu.

Şimdi ise mesele bambaşka.

ARKEOLOJİYİ ZENGİNLEŞTİREN YAPI

Arkeologlar Derneği’nin Efes kazılarının durdurulmasına tepki vererek pek güzel özetliyor durumu:

“Politikacıların diplomatik yollardan çözemedikleri sorunlar nedeniyle cezayı, kazılarını kapatma şeklinde bilim üreten kişi ve kurumlara kesmeleri büyük talihsizliktir.”

Dernek, dış politikanın, ülkedeki arkeoloji camiasının yansıttığı uluslararası çalışma potansiyelini baltalamak yerine örnek alması diliyor.

Türkiye’nin imajının, algının iyi olmadığı bir dönemde pek yerinde bir dilek.

Arkeologlar Derneği’nin vurguladığı ülkemizde arkeoloji ortamı kimlik gözetmeksizin birlikte çalışan, çeşitli dallardan saygın bilim insanlarından oluşan bir yapıya sahip.

Dil, din ve ırk gözetmeyen bu yapısı sayesinde ülkemizde arkeoloji önemli bir birikim oluştu, zenginleşti.

Aynen “eşsiz” buluntularımız gibi üzerinde özenle titrememiz gereken bir yapı bu.

Öte yandan arkeolojiye merakım yüzünden Türkiye’de kazılar sürdüren pek çok yabancı kazı başkanıyla tanışma fırsatım oldu.

Çatalhöyük’ü yıllar önce Prof. İan Hodder, Truva’yı Prof. Manfred Korfmann, Sagalassos’u Prof. Marc Waelkens, Efes’i Doç.Dr. Sabine Ladstatter, Aslantepe’yi Prof. Marcella Frangipane, Gaziantep’teki Tilmen Höyüğünü Prof. Nicolo Marchetti ile gezdim.

Aynen bizim yerli kazı ekipleri gibi nasıl bir özveriyle, aşkla çalıştıklarına tanık oldum.

Şimdi kazı başkanlığını bırakan Prof.Waelkens boşuna “Sagalassos sağlığıma mal oldu” dememişti.

Nitekim Osman Manfred Korfmann, Göbeklitepe’yi dünyaya tanıtan Prof. Klaus Schmidt ağır koşullarda sürdürdükleri kazılar nedeniyle aramızda erken ayrıldılar.

MADDİ İMKâNLAR KISITLI

Madalyonun diğer yüzünde ise kazılar derken Türkiye’nin pek kısıtlı maddi imk^anları ve teknolojik donanımı var.

Geçenlerde “Aydın’ı Keşfet” programında Aydın Büyükşehir Belediye Başkanı Özlem Çerçioğlu antik Nysa kentini gezerken bakın ne demişti.

“Nysa çok önemli bir antik şehir. Kültür ve Turizm Bakanlığı’nın buraya ayırdığı bütçe çok düşük. Yılda 60-70 bin lira. Bu bütçeyle torunlarım bile görmez burayı. Belediye olarak kazılara taraf olmak istiyoruz”.

Arkeolojik kazıların yerli-yabancı güçlü sponsorlara, yerli- yabancı üniversitelerin bilimsel desteğine ihtiyacı var.

Arkeoloji bizim petrolümüz.

Yukarıda saydığım dört ülkenin toplamından daha fazlasına sahip olduğumuz bu zenginlikleri Türkiye tek başına nasıl ortaya çıkarsın, nasıl tanıtımını yapsın?

Geçtiğimiz temmuz ayında Unesco’nun dünya mirası listesine giren Efes için sunumu, kazı başkanı Sabine Ladstatter yapmıştı.

Unesco’nun tam Efes pulu çıkarttığı günlerde, biz kazıları durdurmuş bulunuyoruz.

Yazık oldu Efes’e...