Türkiye’nin yumuşak karnı orta gelir tuzağı

Hürriyet ekonomi ekibinin şahane mizanpajıyla insanı gelişmede nerede olduğumuzu açık seçik bir şekilde görürken, Türkiye’nin zayıf halkaları bir kez daha düşündürdü. UNDP raporun tanıtımını önce Ankara’da sonra İstanbul’da yaptı. Tanıtımın İstanbul ayağında, gecenin oldukça geç bir vaktinde, UNDP Türkiye Mukim Temsilcisi ve BM Türkiye Mukim Koordinatörü Kamal Malhotra ile buluştuk. Türkiye’den önce Malezya, Singapur’da görev yapmış olan Malhotra uzun yıllar UNDP bünyesinde “Kapsayıcı Küreselleşme” uzmanı olarak çalışmış.
Ekonomik ve siyasi kalkınma alanlarındaki çalışmaları nedeniyle sivil toplumcu yanı hayli güçlü. Diğer bir özelliği de uzun yıllar yaşadığı “Yükselen Doğu”yu çok iyi analiz ederek karşılaştırmalar yapabilmesi. 2013 yılının nisan ayından beri görev yaptığı Türkiye’yle ilgili tespitleri önemli. Malhotra’ya göre, Türkiye gibi ülkelerde kişi başı milli gelir yükseldiği halde bu yoksulluğun azalmasına yansımıyor. Türkiye ile ilgili esas soru ise şu: Yoksulluğun boyutları nedir?
UNDP’nin bu son raporunda örneğin Türkiye’nin Çok Boyutlu Yoksulluk Endeksi yok.
“Endekse yer verilmedi çünkü elimizde taze veriler yok” diyor Malhotra.
2013 raporunda yer alan Çok Boyutlu Yoksulluk Endeksi’ndeki veriler 10 yıl öncesine yani 2003 yılına aitmiş.
UNDP’nin 2013 İnsani Gelişme Raporu’na raporuna göre, Türkiye’de nüfusun yüzde 6,6’sı çok boyutlu yoksulluk içinde yaşarken, yüzde 7,7’lik bir kesim çok boyutlu yoksulluk riski altında bulunuyor.
Malhotra “Türkiye’ye bu verileri toplamasına yardımcı olmak için öneride bulunduk. Verileri toplamak için 10 göstergeye bakıyoruz. Örneğin Malezya’ya yardımcı olduk ve bu ülkenin verileri güncellemiş durumda” diyor.
Yoksulluğun boyutlarını tam bilmeden yoksullukla nasıl mücadele edilir?

ORTA GELİR TUZAĞI

Malhotra’ya göre, Türkiye’nin önemli bir başka zayıf halkası “orta gelir tuzağı”.
“Kanımca orta gelir tuzağı Türkiye’de fazla tartışılmayan bir konu. Bunun ekonomistler tarafından da, akademik çevreler tarafından tartışılması, gündeme getirilmesi gerekir” diyor.
Orta Gelir Tuzağı’yla ilgili tarifi ise şöyle:
“Emek yoğun alanlarda rekabet gücünüz azalmıştır. Zira Vietnam, Bangladeş, Çin gibi ülkelerde işçilik daha ucuz. Katma değeri yüksek ürünlerde ise insan kaynağına, Ar-Ge, inovasyon gibi şeylere yeterince yatırım yapmamış olduğunuzdan rekabet gücünüz zayıftır. Yani üretim zincirinin en altı ile üstü arasında sıkışıp kalmışsınız”.
Türkiye’yle ilgili tespiti şöyle:
“Yüksek katma değeri olan ürünlerin ihracatı aşağıya doğru bir eğilim gösteriyor. Oysa Orta Gelir Tuzağı’ndan ancak ihracatta yükseliş varsa çıkabilirsiniz”.
Katma değeri yüksek üretimin anahtarları eğitim, Ar-Ge, inovasyona yatırım ve geçenlerde İstanbul’da konuşan Stiglitz’in ifadesiyle “Öğrenen Toplum”.

ALARM VERİCİ

Malhotra’ya göre, BRİCS ülkelerinin büyük çoğunluğunu Türkiye’den ayıran en büyük özelliklik Ar-Ge’ye yatırımları, yenilikçi ekonomi olmaları.
“BRİCS derken Rusya’yı ayrı tutuyorum zira yenilikçi bir ekonomi değil ve daha fazla enerji gelirlerine yoğunlaşmış durumda” diyor.
“Çin, Hindistan, Brezilya “Öğrenen Ekonomiler”. Ar-Ge’ye önemli yatırım yapıyorlar. Güney Kore ve Singapur inovasyon ve Ar-Ge’ye yatırım yaptıkları için Orta Gelir Tuzağı’ndan çıkabildiler” diye ekliyor.
Şöyle devam ediyor:
“Ali Babacan’ın önceki gün dikkat çektiği gibi Türkiye’de imalat sanayinin payı daha yukarı çıkmak zorunda. Babacan’ın alarm verici açıklamasını hükümetin anlaması gerek. Zira ekonominin tümü Orta Gelir Tuzağı’nda”.

Türkiye’nin büyümesi abartılıyor

MALHOTRA’ya göre, son 10 yılda Türkiye’nin büyümesi fazlasıyla abartılmış.“Anlamadığım nokta şu. İnsanlar Türkiye son 10 yılda çok iyi büyüdü diyor. Ancak son 10 yıldaki büyüme oranı son 50 yıldaki büyüme oranında pek farklı değil”.
“Yüzde 5’lik bir büyüme BRİCS standartlarında değil” diye ilave ediyor. Çin yüzde 10’u, Hindistan yüzde 8-9 oranlarını görmüş. “Şimdi Hindistan yüzde 5-6 büyüme oranı yüzünden halinden hiç mutlu değil. Oysa Türkiye yüzde 5’i yeterli buluyor. Avrupa Birliği ülkeleriyle karşılaştırırsanız öyle tabii ki” diye konuşuyor. Türkiye’nin potansiyelini daha iyi kullanabileceğine dikkat çekiyor. “Mesele 16.ekonomi olmak ya da 2023 yılında ilk 10 ekonomi arasına girmek değil. Önemli olan büyümenin kalitesi” diyor.