Hayyam bugün yaşasaydı

Geçenlerde Ömer Hayyam'ın dörtlüklerini bir kez daha okudum. 900 yıl önce yaşamış olan matematikçi, astronom ve şairin, din, para ve cinsellik anlayışındaki modernliği çarpıcı. Dörtlükleri bugün dünyanın haline pek uyuyor. Gazetelerin başlıklarına bir göz atın, ardından Ömer Hayyam'ın dörtlüklerini okuyun, ne demek istediğimi anlayacaksınız.Mesela önceki gün bir gazetede şöyle bir manşet: ‘‘RP'nin kayıp 1 trilyonunun 118 milyarlık bölümüyle et, sucuk ve peynir alınmış’’. Bir diğerinki ise ‘‘İstiklal Marşı'nı ilahi gibi okuyan memura öfke’’. Sabahattin Eyuboğlu'nun türkçesiyle Hayyam'ın bu manşetlere uygun dörtlükleri aynen aşağıdaki gibi:İçin temiz olmadıktan sonraHacı hoca olmuşsun, kaç para!Hırka, tesbih, post, seccade güzel:Ama Tanrı kanar mı bunlaraSen sofusun, hep dinden dem vurursun;Bana da sapık, dinsiz der durursunPeki, ben ne görüyorsam oyum:Ya sen? Ne görünüyorsan o musun?Aynı gün başka bir gazetede yolsuzlukla ilgili bir manşeti naklediyorum: ‘‘Fındık Vurgunu. Artvinli tüccarlar, Gürcistan'dan kaçak getirdikleri fındığı Fiskobirlik'e yerli diye satıyor. Tatlı kar 1.2 trilyon’’. Hayyam da tanıyor böyle yüzsüzleri:Felek ne cömert aşağılık insanlaraHan hamam, dolap değirmen, hep onlara.Kendini satmıyan adama ekmek yokSen gel de yuf çekme böylesi dünyaya!Burada Ömer Hayyam için küçük bir parantez açıyorum. 11. yüzyılda Horasan'da yaşamış olan Hayyam, serseri ruhuyla renklendirdiği bilge kişiliğinin yanısıra döneminin en ünlü matematikçisi. Yunanlı Euklidies'in matematik bilgisinden yola çıkarak çözdüğü problemleri Avrupalı meslekdaşları ancak 500-600 yıl sonra çözebilmiş. 19. yüzyılda Hayyam'ın dörtlüklerini ingilizceye çeviren Edward Fitzgerald'ın versiyonuna göre, şairin yaşamı dönemin diğer iki önemli şahsiyetinin yaşamlarıyla ilginç bir şekilde kesişiyor: Nizamülmülk ve Hasan Bin Sabbah. Aynı ünlü hoca tarafından eğitilen Hayyam, Nizamülmülk, Hasan Bin Sabbah büyüdüklerinde birbirlerine destek olma andı içmişler. Nitekim, Nizamülmülk vezir olunca ona ilk giden Hasan Bin Sabbah olmuş; ünvan ve para talebinde bulunmuş. Ancak bu karanlık din adamı, daha sonra Nizamülmülk'ü devirmeye yönelik komploya karışınca Saray'dan kovulmuş. Para ve ün peşinde koşmayan Ömer Hayyam ise vezirden, kendisini bilime adamak için küçük bir maaş bağlanmasını istemiş. Ömer Hayyam'ın şu dörtlüğünü, seks bağımlılığı yüzünden dünya aleme rezil olan Başkan Clinton'a ithaf ediyorum:Var mı dünyada günah işlemeyen söyle,Yaşanır mı hiç günah işlemeden, söyle;Bana kötü deyip kötülük edeceksenYüce Tanrı, ne farkın kalır benden, söyle.