Son kullanma tarihi geçmiş aşılar kafa karıştırdı
Dün iki arkadaşım 3. doz aşılarını olmak için hastaneye gitti ancak aşılarını olmadan geri döndüler. Sebep, aşıların üzerindeki son kullanma tarihinin geçmiş olmasıydı. Sağlık Bakanlığı’nın “BioNTech aşıları dahil tüm aşıların raf ömrü, üretim tarihinden itibaren 9 aya çıkarılmıştır. Son kullanma tarihlerinin geçmesi gibi bir durum söz konusu değildir” açıklamasını göstersem de inandıramadım. Ben de alanında uzman iki isme son kullanma tarihi geçmiş ya da üzerinde Çince etiket olan aşıların kullanılıp kullanılmayacağını ve durumun neden kaynaklandığını sordum.
GÖNÜL RAHATLIĞI İLE AŞINIZI OLUN
Sağlık Bakanlığı Bilim Kurulu Üyesi ve Göğüs Cerrahisi Uzmanı Prof. Dr. Nurettin Yiyit, son söylemesi gerekeni başta söylüyor: “Aşıları gönül rahatlığı ile olabilirsiniz.” Olalım ama nasıl? Bugün marketten alışveriş yaparken bile her şeyin son kullanma tarihini kontrol ediyoruz. Bazı aşıların son kullanma tarihinin geçmiş olması özellikle aşı tereddüttü yaşayanlara haklı olarak ‘Acaba?’ dedirtiyor. Aşıların üzerinde neden eski tarih var? Normal şartlarda yeni bir aşı ya da ilacın geliştirilmesi için uzun zaman gerektiğini belirten Prof. Dr. Yiyit, COVID-19 aşılarının acil kullanım onayı alarak piyasaya sürüldüğünü hatırlatarak sorumu şöyle yanıtlıyor: “Piyasaya çıkmadan önce ilaç ya da aşılar son kullanma tarihinin belirlenmesi için gerçek zamanlı testlere tabi tutulur. Mesela -5 derecede saklanması gereken bir aşı faz çalışmaları boyunca belirlenen sıcaklık koşullarında saklanır ve o süre dolduğunda aşının içindeki etken maddelerin kaybolup kaybolmadığına bakılır. Buna göre de son kullanma tarihi belirlenir. Ancak COVID-19 aşıları acil kullanım onayı ile çıktı, biliyorsun. Raf ömrü belirlenirken bir yandan da testler devam ediyordu. O nedenle kısa süreli raf ömrü verildi ama sonra bakıldı ki 2 yıl rafta kalabiliyor, etkinliği kaybolmuyor, son kullanım tarihleri de güncellendi.”
DERİN DONDURUCUDAN ÇIKAMAZ
Madem son kullanma tarihleri güncellendi, flakonların üzerine yeni tarihler basılamaz mıydı?
Prof. Dr. Yiyit, “Hayır, mümkün değil” diyor ve şöyle devam ediyor: “Biz bu aşıları -80 derecede muhafaza ediyoruz. -80’de saklanan bir aşıyı çıkarıp ambalajını değiştirip yeniden -80’e sokamazsınız. Dondurucudan çıkardığınız gıdayı buzunu çözdürüp nasıl dondurucuya geri koyamıyorsanız burada da aynısı söz konusu.
O nedenle aşıların üzerindeki etiketlerin değiştirilmesi gibi bir lüksümüz yok.”
ÜNLÜ OYUNCU GÜNDEME TAŞIDI
ÜÇÜNCÜ doz aşısını olmak için hastaneye giden ve benzer bir durumla karşılaşan ünlü oyuncu Hazal Kaya da sosyal medya hesabından Sağlık Bakanlığı’nı da etiketleyerek, “Bize yapacakları aşının son kullanma tarihi 11 Aralık çıktı. İyi ki kontrol etmişiz. Bakanlık, ‘Tarihi geçmiş aşılar 9 ay daha kullanılabilir’ diye yazı yayınlamış. Madem öyle, bu son kullanma tarihinin anlamı ne?” diye sordu.
ÇİN ETİKETLİ AŞILAR GÜVENLİ
Dünya Sağlık Örgütü’nden emekli Halk Sağlığı Uzmanı Dr. Ümit Kartoğlu iddiaların tamamen bilgisiz kişilerin çıkarımlarından kaynaklandığını belirtirken, bazı aşıların neden Çince etikete sahip olduğu sorusunu sosyal medya hesabından şöyle yanıtlıyor: “Olay basına yansıyınca, Sağlık Bakanlığı aşı tedarikinin yeterli seviyede olmadığı dönemde BioNTech firmasından ‘acil’ olarak tedarikin artırılması talebinde bulunduğunu ve bir Uzakdoğu ülkesi için üretilen Çince etiketli aşıların onaylanarak Türkiye’ye yönlendirildiğini açıkladı. Farklı dillerde yeniden etiketlemek lojistik olarak aşı tedarikinde ek zamana mal olmakta. O nedenle aşılar Çince etiketli. Bakanlık aşılar geldiğinde konu ile alakalı açıklama yapsaydı kafalar karışmazdı. Olay basına yansıyınca açıklama yapmak sıkıntı. Gelelim etiketteki 2021/12/09 son kullanma tarihine... Nasıl okunmalı? GS1 standardına göre son kullanma tarihi formatı YY (yıl) MM (ay) DD (gün)dür. Örneğin 211209, yani 9 Aralık 2021. Bu format bilinmeyince fotoğraftaki aşıdaki son kullanma tarihinin 9 Aralık mı yoksa 12 Eylül mü olduğu yolunda kuşku oluşuyor. Ancak Türkiye’de kullanılan barkod sistemi hiçbir kuşkuya yer bırakmaz. Yapılacak aşının barkodu okutulduğunda sistem son kullanma tarihini göz önüne alarak aşıya olur
verir. SKT geçmiş ise uyarı verir.”
ENDİŞENİZ VARSA AŞI TAKİP SİSTEMİNE BAKIN
PROF. Dr. Nurettin Yiyit, dünyada aşı takip sistemi en güçlü ülkelerin başında geldiğimizi belirterek, “Aşılar bakanlığın de-posuna girdiği andan itibaren her anı barkod ile takip ediliyor. Hatta bu aşıların ısı aralığı bile iki dakikada bir veri olarak mer-keze gidiyor. Mesela, korunduğu aralıktaki ısı düşerse alarm veriyor sistem. Yani bu kadar hassas. Son kullanma tarihleri de aşı takip sistemimizde güncel. Aşının barkodu okutulduğunda gerçek son kullanım tarihini gösterebilir durumdayız. Endişeye mahal yok! Yerli aşımız, Turkovac da acil kullanım onayı aldı. Şimdi bizim aşımızın da raf ömrü başta kısa olacak. Ancak zaman içerisinde stabilite ve raf ömrü çalışmaları sonuç verdikçe biz de bunu belki iki yıla kadar uzatacağız” diyor.
