Nazarlık apartmanı

“Başkentin ölü yakma merkezine” gidiyoruz.
Başkentte ölen insanlar, parlamento binası yakınlarında bir cenaze merkezine getiriliyor. Burası 3 bölümden oluşuyor.
Biri açık bir mekân.
Önünde musalla taşına benzeyen 3 tezgâh var.
Geleneksel tören isteyenler, Katmandu’da da gördüğümüz gibi bu tezgâhların üzerinde yakılıyor.
Onun yan tarafında ise kapalı bir yer var. Orası krematoryummuş.
Modern usulle yakılmayı arzu edenler orada yakılıyormuş.
Üçüncü bina ise rahiplere aitti.
Fotoğraf çekmek istedik ama nazikçe “Lütfen çekmeyin” dediler. Sebati yine de birkaç kare çekti. Ama verdiğimiz söze sadık kalarak yayınlamıyoruz.
Orada bir kere daha anlıyoruz ki, bir Budist için ölüm korkulacak bir şey değil.
Bizdeki gibi toprağın altına girme duygusu da yok.
Butan Budizmi’nde “penisle” ilgili gerçeğin ilk işaretini, bu merkezin kapısından çıkarken alacağımız aklımızın ucundan bile geçmezdi.
Çıkarken, yan tarafta duvara işeyen iki erkek görüyorum. Bir Batılı için terbiyesizlikten de öte bir şey.
Genç kız mihmandarımıza bakıyorum, hiç oralı değil... “İlkellik, kültürsüzlük” diye geçiyor içimden.
Ben de sormaya cesaret edemiyorum.
Ama ertesi gün yolda bir binanın üzerinde gördüğüm penis resmi, tanık olduğum şeyin kültürsüzlük değil, tam aksine kendine has kültür olduğunu anlatacak bana.

BUTAN'A DAİR HAVADAN SUDAN NOTLAR / HÜRRİYET TV

BİNANIN ÜZERİNDEKİ DEV PENİS RESMİNE ŞAŞIRIYORUZ

Arabamız şehrin varoşlarından kurtulup dağ ve orman yoluna sapmadan biraz önce bir binanın üzerinde ilk “dev penis” resmini görüyoruz.
Sebati, şoförümüze “Dur” deyip kamerasını kaptığı gibi fırlıyor.
Yanımızda genç bir kız rehber var ve klasik Türk erkekleri olarak biraz çekingen davranıyoruz. Neticede penisin en büyük “tabu”lardan biri sayıldığı bir ülkeden geliyoruz.
Ama rehberimizde hiç öyle rahatsız olmuş, çekingen bir hava yok.
Bundan cesaret alıp soruyoruz ve büyük rahatlıkla anlatıyor.
Butan’ın bazı bölgelerinde penis bir tür nazar boncuğu olarak kabul ediliyor. Ereksiyon halindeki erkek organının, nazara ve kötü dedikodulara karşı evi koruduğuna inanılıyor.
Bu inanışın çıkış noktası da Punakha yakınlarındaki Chimi Lakang manastırıymış.
Bu manastırda 15-16’ncı yüzyılda Lama Durukpa Kunley adlı bir Budist aziz yaşamış. Kendisine “Deli Aziz” deniyormuş.
Penis figürü, bu rahibin Ortodoks eğitim anlayışının bir parçasıymış.
Akşamüzeri başkentte çarşıda turistik eşya satılan küçük bir dükkânda penis heykelcikleri görüyoruz.
Bıyıklı ve gülen penisler.
Her kültürün kendine göre anlayışları var...

Gayrisafi mutluluk hasılası nasıl hesaplanır

BUTAN’la ilgili işittiğim ilk şey şuydu.
Bu ülkede gayrisafi milli hasıla hesabı yapılmıyordu.
Bunun yerine “gayrisafi milli mutluluk hasılası” diye bir kavram bulmuşlar.
Kavramı ilk ortaya atan kişi de bundan önceki kral.
Bir gün “Parayla saadet olmaz” deyip bunun yerine insanı mutlu edecek moral değerlerin üzerinde durulmasını istemiş.
İngilizlerin bir lafı vardır. “It’s good to be a king”, yani “Kral olmak güzel bir şeydir.”
Kral böyle deyince dönemin başbakanı da bunu ciddiye alıp “mutluluk kriterlerini, katsayılarını” araştırmaya başlamışlar.
Önce Devlet Planlama Teşkilatı’nın adını değiştirip “Gayrisafi Milli Mutluluk Komisyonu” yapmışlar.
Bu komisyon yaptığı çalışmalar sonucunda “halkın mutluluğunu” belirleyen 8 kriter belirlenmiş.
Bu kriterler şunlar:
Çevre koruma
Kültür
Sağlık
Hayat standardı
Psikolojik refah
İyi yönetim.
Tahmin edeceğiniz gibi, “psikolojik refah” içinde din ve inanç çok büyük yer tutuyor.
En çok dikkatimi çeken unsurlardan biri tabii ki “iyi yönetim” oldu.
Bundan ne anladığını sordum, şunları saydı:
“Yolsuzluğun önlenmesi, cinsiyet ayrımının önlenmesi, adil ve tarafsız bir yargı, şeffaflık ve halkın karar alma sürecine katılımı.”
Bunların hepsi güzel de, hayata nasıl geçiriliyor diye sorarsanız.
Devletin bütün projeleri bu bölüme geliyor ve “gayrisafi milli mutluluk” kriterlerine uygunluğu tartışılıp karara bağlanıyor.
Bunlar gerçekçi şeyler mi sorusuna gelince, ülkenin yeni Başbakanı New York Times gazetesine verdiği demeçte, “Artık daha somut şeylerle ilgilenmeliyiz” diyerek eleştirel bir tavır aldı.
Yine de bu ülkede böyle bir duygunun olması bile güzel.

Trafik Buda’ya emanet

BUTAN’da kaldığımız 6 gün içinde şunlar dikkatimi çekti.
Trafik polisi ve trafik ışığı yok.
MOBESE kamera yok.
Güvenlik görevlisi kavramı yok.
Koskoca ülkede tek trafik polisi var. O da başkent Thimphu’nun küçük bir meydanında.
Ülkenin parlamentosunun kapısından elimizi kolumuzu sallayarak bahçesine girdik.
Peki trafik düzeni nasıl sağlanıyor? Onu da şöyle ifade edebilirim.
“Trafik Buda’ya emanet...”
Hemen dudak bükmeyin. Etkili bir sistem.
Budizm’in temel kavramlarından biri “Stupa”lar.
Stupa, bir nevi kutsal yapı. Yolların tehlikeli olduğu kavşaklara, keskin virajlara Stupa’lar yapılıyor.
Bunlar çoğunlukla küçük derelerin yolla kesiştiği yerlerde.
İçinde suyla dönen bir değirmen var ve bu küçük bir çanı çaldırıyor.
İnsanlar buraya küçük bayraklar asıyor.
Bir sürücü bu bayrakları ve Stupa’yı gördüğü zaman, dikkat etmesi gereken bir noktaya geldiğini anlıyor.

BUDİZM VE TRAFİK ÇÖZÜMLERİ / HÜRRİYET TV

Gece meçhulden gelen at kişnemesi işitirseniz

BUTAN Budistlerinin şöyle bir inancı var.
Gece uyurken aniden bir at kişnemesi işitirseniz bu çok iyi bir haber.
Çünkü bunun anlamı şu: Üst mertebelere gelmiş, çok sevilen bir din adamı öldüğünde, kendine bir ev seçermiş. İyi bir insanın evine gider ve yeni kişiliğini orada bulurmuş.
Evinizde at kişnemesi duyarsanız, bu dini bütün rahibin sizin evinizi mekân tuttuğuna işaretmiş.
İyi bir Budist olan mihmadarımız Bay Kado, “Bu sesi işittiğinizde, sabah evinizin önüne bakarsanız nal izlerini görürsünüz” diyor.
Sen hiç gördün mü diye soruyorum, “Evet gördüm” diye cevap veriyor.

YARIN:

NİRVANA’YA ULAŞIYORUZ

Butan ziyaretimizin bir nevi hac farizası olan ve bütün dünyaca bilinen “Kaplan Yuvası” Manastırı’na tırmanırken neler yaşıyoruz.
Butan’ın, en sıkı şekilde kontrol edilen, cep telefonları alınan, içeriye giren herkesin üstünün arandığı manastır, Hürriyet’in kameralarına nasıl açıldı.
Buda’nın günlerce meditasyon yaptığı mağaranın zemindeki kapağını kaldırdığımızda neler gördük. Buda’yı sırtına alıp 3200 metredeki bu mağaraya çıkaran kaplanın sırrı neydi.
Budistlere göre, insanların içinde bulunduğu dünyada yer alan ‘Aç hayaletler’ kimlerdi. Cehennem neredeydi, cennet nerede...