Fahişenin ‘piçi’ 10 dolar savaşını nasıl kazandı
Şarkı şu sözlerle başlıyordu: “Kim bilebilirdi ki Karayipli bir piç, bir fahişenin öksüz çocuğu, bir gün büyücek ve 10 doların üzerindeki adam olacaktı...”
1- 20 Nisan 2016 Çarşamba...
Amerika Birleşik Devletleri Hazine Bakanı Jacob J. Lew şu açıklamayı yaptı: “10 dolarlık banknot değişikliğinden vazgeçilmiştir. Bunun yerine 20 dolarlık banknot üzerindeki Andrew Jackson’ın resmi değiştirilerek yerine Harriett Tubman’ın resmi konulacaktır.”
Amerikan Hazinesi’nin bu kararı birçok Amerikalı için sürpriz oldu...
Çünkü aynı Hazine Bakanı 10 ay önce, 17 Haziran 2015 günü şu açıklamayı yapmıştı:
“10 dolarlık banknot üzerindeki Alexander Hamilton resmi değiştirilip yerine bir kadının fotoğrafı konulacaktır...”
İyi ama o 10 aylık sürede ne olmuştu da Amerikan Hazinesi’nin bu tarihi kararı 180 derece değişmişti...
Şimdi size Amerikan ekonomi tarihinin en ilginç olaylarından birini anlatacağım.
2- TATİLE GİDEN GENCİN ELİNDEKİ KİTABIN ADI
10 dolar üzerindeki resmin kaderi aslında, ondan 6 yıl önce bir Amerikan havaalanında başlıyordu.
Lin-Manuel Miranda o gün 29 yaşında bir gençti.
Ailesi Porto Riko’dan göç etmiş bir çocuktu.
Yedek öğretmenlik yaparken kendini yazar olarak bulmuştu.
“Heights” adlı müzikali Off Broadway’de iyi iş yapmıştı.
Tatile gidiyordu ve yanına kalınca bir kitap almıştı.
Kitabın adı “Hamilton”dı...
2004 yılında yayınlanan kitap, Ron Chernow’un yazdığı, Amerika Birleşik Devletleri’nin kurucu babalarından sayılan Alexander Hamilton’un hayatını anlatan bir biyografiydi.
Lin Manuel daha kitabın ilk bölümünü bitirdiğinde karar verdi...
Bundan bir müzikal yazacaktı.
İlk bölümü ve ilk şarkıyı o tatilde yazdı.
Tatilden döndüğünde kendisini büyük bir sürpriz bekliyordu.
20 Mayıs 2009 gecesi Beyaz Saray’da yapılacak olan “Şiir ve Müzik” gecesine davet edilmişti.
Off Broadway’daki Heigts’in başarısı, 1980 doğumlu çocuğa Beyaz Saray’ın kapısını açmıştı.
Lin Manuel, 20 Mayıs gecesi, Beyaz Saray’da sahneye davet edildiğinde herkes onun ‘Heights’ten bir şarkı okumasını bekliyordu...
Ama biraz sonra sahnede hiç bilmedikleri, ilk defa işittikleri bir şarkı başlıyordu...
Bir hip-hop...
Yani sokakların rap müziği...
O gece Obama ve Michelle dahil kimse, bu şarkının 6 yıl sonra Amerika Birleşik Devletleri tarihinin en büyük kültürel fenomenlerinden biri haline geleceğini bilmiyordu.
Şarkı şu sözlerle başlıyordu:
“Kim bilebilirdi ki Karayipli bir piç, bir fahişenin öksüz çocuğu, bir gün büyücek ve 10 doların üzerindeki adam olacaktı...”
Arkasından bu piç kendi tanıtıyordu:
“Benim adım Alexander Hamilton...”
1776’daki Amerikan devriminden sonra 2016 Amerikan kültür devrimi geliyordu...
Sokağın, rap müziğin diliyle, bu “o... çocuklarının ihtilaliydi...”
Kenar mahalle çocukları, West Side Story’den sonra sokak çocukları ikinci kültür devrimini yapıyordu.
Birincisi hispanik çocukların sokak savaşıydı. Bu defa siyah çocuklar hispaniklerle birleşip müesses Amerikan nizamını yıkmaya hazırlanıyordu.
İlk savaş 10 dolar üzerindeki resimdi...
3- KATİLİ ONA,‘OĞLUM AZ KONUŞ, ÇOK GÜL’ DEMİŞTİ
ALEXANDER Hamilton 11 Ocak 1757 günü Karayipler’in Nevis Adası’nda doğdu.
Babası İskoç asıllı biriydi.
Annesinin ise Fransız bir fahişe olduğu söyleniyordu ve oğlu evlilik dışı bu ilişkiden doğmuştu.
Bir piçti ve her piç gibi ona da bu küçük adada hayat yoktu.
Tek başına Amerika Birleşik Devletleri’ne göç ettiğinde 15 yaşındaydı...
Hayat orada ona yardımcı oldu ve Columbia Üniversitesi’ne girip okudu.
Sonra Amerikan iç savaşına katıldı.
George Washington’un yanında yer aldı. Amerika’nın bugünkü mali ideolojisinin de kurucu babasıydı.
“Kendine yeten Amerika” iddiasına karşı, “Borçlanan ve dünyaya açılmış Amerika” tezini savundu.
Onun tezi kazandı.
Amerikan Hazinesi’ni o kurdu. Amerika’nın ilk siyasi partisi olan Federalist Parti’yi o kurdu. Ama o bir maceraperestti...
Oyunun başında bir sahnede siyasete ilk girdiğinde karşılaştığı Aaron Burr ona şu tavsiyede bulunuyordu:
“Az konuş, çok gül...”
O ise tersi yapıyordu.
Öğrendiği ilk şey, “belagat şehvetiydi...”
Konuşarak etkilemek yani...
Belki sonu da ondan olacaktı.
12 Temmuz 1804’te Thomas Jefferson’un yardımcısı Aaron Burr ile yaptığı düelloda hayatını kaybetti.
Onun ölümünden 2 yüzyıl sonra, yine Karayipler’den gelen Porto Riko göçmeni bir ailenin çocuğu olan Lin-Manuel Miranda onun müzikalini yazıyordu.
10 dolar üzerinde unutulmuş bir kurucu baba yeniden yükseliyordu.
4- HAMİLTON’UN ZAFERİ
ALEXANDER Hamilton müzikali, 2015 yılının şubat ayında, Manhattan’da aykırı ve marjinal oyunların sergilendiği “Off Broadway”in tiyatrolarından birinde sahnelenmeye başladı. Daha ilk hafta biletler tükendi. Sadece bu bile, “kapitalist” gerçek Broadway’in gözlerinin dikilmesine yeterdi. Oyun 6 ay sonra
Richard Rodgers Tiyatrosu’na taşınmıştı bile...
Oyun başlamadan bir hafta önce 30 milyon dolarlık bilet satılmıştı.
Şu an hangi Amerikan dergisine baksanız kapağında Hamilton var.
Son olarak Amerika’nın ünlü pop müzik kültürü dergisi Rolling Stone 16 Haziran 2016 sayısının kapağını ona ayırdı.
Başlığı şuydu:
“Hamiltonmania...”
Altbaşlığı da şu: “Lin-Manuel Miranda ve bir hip-hop müzikal nasıl dünyanın en büyük bilet rekortmeni oldu...”
2016 Eylül ayında Chicago’da başlayacak oyunun bütün biletleri satıldı.
2017 yılında San Francisco ve Los Angeles’tan başlayacak Amerika turunun biletleri tükendi. Ama en önemlisi şu...
Amerikan okullarının tarih öğretmenleri “kurucu babaların” tarihini bu müzikalin rap şarkıları ile öğretmeye başladılar.
SON SAHNE: 10 DOLAR ÜZERİNDEKİ HAMİLTON KALIYOR AMA BAKIN KİM GİDİYOR
20 Nisan 2016 Çarşamba...
Amerikan Hazine Bakanı o gün işte şu açıklamayı yapıyor:
“20 dolarlık banknot üzerindeki Andrew Jackson’ın resmi değiştirilerek yerine Harriet Tubman’ın resmi konulacaktır.”
10 dolar üzerindeki Hamilton resmi kalmış ama 20 dolar üzerindeki Jackson resmi gitmişti...
Andrew Jackson, ABD’nin 7’nci başkanıydı ve Merkez Bankası’nı kaldıran adam olarak biliniyordu.
Alexander Hamilton ise Amerikan Hazinesi’nin, yani Merkez Bankası’nın kurucu babasıydı.
Kurucu kalmış, yıkıcı gitmişti.
Hamilton’un 10 dolarlık banknot üzerinde kalmasının tek nedeni müzikalin Amerikan kamuoyunda yarattığı havaydı...
Peki Jackson’un resmi yerine konan Harriet Tubman kimdi...
1812 yılında Maryland’da doğmuş “zenci bir köleydi”.
Köleliğe ilk başkaldıranlardandı.
İç savaşta ‘konfederasyon’a karşı ‘birlik’ lehine casusluk yapmıştı.
Ve siyah bir kadındı...
SONUÇ: İNŞALLAH BİR GÜN SURİYELİ BİR MÜLTECİ ÇOCUK
SON günlerde en çok dinlediğim albüm Hamilton’du...
İçimden ne geçti biliyor musunuz?
İnşallah bir gün Suriyeli bir göçmen çocuk, Cumhuriyet’i kuran kurucu babalarının hikâyesini böyle bir kültür olayı haline getirir...
Çünkü biz, bu nesiller, kurucu babalarımızın kıymetini bilemedik, onlara ihanet ettik...
------------
NOT: Bu yazıdaki bilgiler, son aylarda okuduğum çok sayıda gazete ve dergi yazısından ve Google araştırmasından elde edildi. Senaryo her zamanki gibi bana ait.
