Bir soygun, 175 dolarlık bir tablo ve bir meydan savaşı

Verona Castelveccio Müzesi...

Yüzlerinde kar maskesi bulunan kişiler, müzeye girip gece bekçilerini etkisiz hale getiriyorlar.
Alarmı kapatıyorlar ve müzenin galeri kısmına geçip çalışmaya başlıyorlar.
Kısa süre içinde duvarlardaki bazı tablolar yerlerinden çıkarılıyor.
Bazılarının çerçeveleri çıkarılıp rulo haline getiriliyor. Bazıları ise çerçeveleriyle alınıyor.
Her şey 20 dakika sürüyor.
Soyguncular çıkıp, müze bekçilerinin kullandığı bir araçla uzaklaşıyorlar.
Ertesi gün olay meydana çıktığında, İtalyan sanat tarihinin en büyük soygunlarından biriyle karşı karşıya olunduğu anlaşılıyor.
Ama işin çok daha ilginç bir yanı vardır.

NEREDE ORTAYA ÇIKACAK

Sabah erken saatlerinde müzeye çağrılan uzmanlardan biri ilk teşhisi koyuyor:
“Gelenler çok perofesyonel. Alacakları tabloları çok iyi belirlemişler...”
Fransız haber ajansı AFP daha o gün, soygunun acı bilançosunu verir.
17 tablo çalınmıştır.
Bunlar içinde Rönesans’ın en önemli eserlerinden bazıları da vardır.
Peter Paul Rubens’in “Licnidi Leydisi” çalınanlar arasındadır.
Pisanello’nun “Madonna della Quaglia’sı, Andrea Mantegna’nın “Aziz ve Kutsal Aile” tabloları da götürülmüştür.
Çalınanlar arasında Jacobo Tintaretto, Jacobo Bellini, Giovanni Françesca Caroto gibi daha çok Rönesans uzmanlarının çok iyi bilidği tablolar da vardır.
Verona Belediye Başkanı daha o gün teşhisi şöyle koyacaktı:
“Gelenler çok büyük ihtimalle, daha önceden bu tabloları isteyen birinden sipariş almıştı. Tablolar şu an büyük bir ihtimalle bir özel koleksiyoncunun evindedir.”

8 AY ÖNCE GAZZE’DE

1 Nisan 2015...
Gazze Şeridi...
Rabie Darduna adlı Filistinlinin 2 katlı evi...
Gazze’li bir yerel satıcı, 700 şekili verdikten sonra Darduna’a elini uzatıyor ve el sıkışıyorlar.
İkisi de, bu olayın ocak ayında, İstanbul’un Galata semtindeki bir serginin açılışında en çok konuşulacak konu olacağının farkında değiller.
Darduna, daha sonra bu satış anını BBC’ye şöyle anlatacaktı.
“Bir ay kadar önce, genç bir adam geldi ve kapımıza bir resim yaptı... Ben de bunu 700 şekele sattım.”
Olay bu kadar basit değildi...
Resim yapmaya gelen adam, dünyanın en ünlü sokak ressamı Banksy’di...

GİZLİ RESSAM KİMDİ

Kapıya çizdiği desen Yunan Tanrıçası Niobe’ydi...
Ve o tabloyu 175 dolara bu işin ne olduğunu anlayan mahalli bir sanat çakalına satmıştı.
Resim bir hafta sona yüz binlerce dolara alıcı bulacak ve Ocak ayında İstanbul’da açılacak olan Banksy sergisinin en çok konuşulan olayı haline gelecekti.
Son 10 ay içinde yaşanan bu 2 ilginç olay, bu ay başında İstanbul’da açılan Banksy sergisinin en çok konuşulan konusuydu.
Bu olayların şimdi anlatacağımla görünür bir ilgisi yok.
Ancak bu iki olay, sanat uzmanlarının gözünü gittikçe belirginleşen bir gelişmeye çevirdi.
Özel satışlar. Yani müzayede dışındaki satışlar.
Bu da sanat ticaretinde danışmanlık fonksiyonunu iyice öne çıkarıyordu.
İşte tam bunlar konuşulurken, New York’ta patlayan bir haber, bomba etkisi yapacaktı.

VERİLEN SON KARAR

8 Ocak 2016 Cuma akşamüzeri New York...
72’nci sokak ile York Caddesi’nin kesiştiği binada, Tad Smith’in odası...
Burası dünyanın en büyük 2 sanat müzayede şirketinden biri olan Sotheby’s’in genel yönetim binası...
Şirketin CEO’su Tad Smith, yardımcısının kendine gösterdiği metne bakar ve “Pazartesi, borsa açılmadan açıklayabilirsiniz” der...
Biraz sonra harika bir weekend programı başlayacaktır ve içi rahattır.
Sotheby’s artık 9 Mayıs akşamı yapılacak olan tarihi rövanş maçına hazırdır.

SAHNE 2

22 aylık küçük şirket 85 milyona neden alınır

11 Ocak  2016 Pazartesi sabahı
Dünyanın 2 numaralı sanat müzayede şirketi Sotheby’s, o gün sanat ekonomisi kulislerini altüst eden açıklamasını yapar.
Şirket, “AAP (Art Agency, Partners” şirketini satın almıştır.
Üstelik bu küçücük şirket için tam 85 milyon dolar para ödemeyi kabul etmiştir.
Aynı anda, New York Borsası’nda tuhaf bir şeyler olmaya başlamıştır.
Geçen mart ayından beri hisseleri yüzde 50 oranında düşen Sotheby’s bir anda yüzde 20 artış sağlamıştır.
Şirket tarihindeki en büyük hisse sıçramasıdır bu.
Wall Street”in sanat kulvarlarında dolaşanların kulaklardı bu habere alırırken, gözler genç bir kadına çevrilir.

YILDIZI DEV SATIŞLA BAŞLADI

Adı Amy Cappellazzo’dur.
Dünyanın en büyük müzayede şirketi olan Christie’s’te yıllarca uzman olarak çalıştıktan sonra, 22 ay önce ayrılıp, 2 arkadaşı ile bir şirket kurmuştu.
Arkadaşlarından biri sanat danışmanı Allan Schartzman, öteki ise hukuk kökenli banker Adam Chinn’dir...
Bu 3 kişinin kurduğu AAP, 22 ay gibi kısa bir süre içinde, dünya sanat piyasasının kurallarını değiştirmeye başlamıştı.
Kendilerine yepyeni bir iş modeli kurmuş, yepyeni bir anlayış getirmişlerdi.
Yaptıkları işin adını stratejik sanat danrışmanlığı koymuşlardı.
Onlara göre, artık müzayede döneminin önemi azalacak, evlerdeki özel satışlar önem kazanacaktı.
1 Nisan’da Gazze’den, 19 Kasım’da Verona’dan gelen haberler, sanat ekonomisinin yeraltına, kapalı kapılar arkasına geçeceğinin işaretleriydi.
“Private sale” dönemi açılıyordu...
Ama onları asıl herkesin gözüne sokan olay, 13 Mayıs 2015 çarşamba akşamı New York Plaza’da Christie’s’in yaptığı müzadeyedeki performansları olmuştu.
Satışa onların hazırladığı, ünlü ressam Rothka’nın “Number 10” adlı talosu 82 milyon dolara satıldı.
Üç arkadaş o sırada Christie’s’e çalışıyordu ve 658 milyon dolarlık satışının en büyük parçası onların hazırladıkları bu Rothko’ydu. Müzayede satışları düşme eğilimine girmişti. 2014’te 6.1 milyar dolar olan satışlar, 2015’te 6 milyar dolara inmişti.
Ancak Sotheby’s 2015 yılında en büyük rakibi Christie’s’in epey altında kalmıştı.
Christie’s, 2015 yılında New York ve Londra müzayedelerinden 1.5 milyar dolarlık satış yapmışken, Sothebey’s 1.1 milyar dolarda kalmıştı.
Şimdi AAP’yi alarak, hem rakibine çalışan çok kuvvetli bir aseti alarak, hem rakibini zayıflatıyor, hem de kendine yeni güç katıyor.

RÖVANŞI ALABİLECEK Mİ

Sanatın bu yüzyıldaki en büyük savaşlarından biri 9 Mayıs gecesi yaşanacak. İki taraf ta kılıçlarını biliyor.
Sotheby’s ve Christie’s, o gece New York ve Londra’da aynı saatlerde müzayede düzenleyecekler.
Sotheby’s saflarına kattığı yeni isimlerle, 13 Mayıs 2015 hezimetinin rövanşını almayı planlıyor.
Gazze ve Verona’da iki esrarengiz olayla başlattağımız bu sanat thriller’ı, önümüzdeki yıllarda çok daha ilginç bir hal alacak.
Çünkü sanat pazarı büyüyor...
Hem de çok büyüyor...
Dünyadaki karanlık paranın küçümsenmeyecek bölümü bu pazarda kılık değiştiriyor.
O nedenle savaş da çok sert geçiyor.

85 milyonluk satışın perde arkasından notlar

AAP’nin satış şartları da belli olmaya saşladı.
Sotheby’s, paranın 50 milyon dolarlık kısmını peşin ödedi. Kalan 35 milyon dolar ise, önümüzdeki 5 yıl için kontrata konulan bazı hedeflerin gerçekleşmesine bağlı olacak.
AAP, özellikle iki alanda odaklanacak.
Özel satışlar ve emlak ve mekân planlaması.
Şirketin ilgi alanı 20 ve 21’nci yüzyıl sanatçıları olacak.

Danışmanın portföyündeki çok VIP isimler

Yeni şirketin ünlü uzmanı Allan Schwartzman, dünyanın en ünlü bireysel koleksiyoncularını çok iyi tanıyor ve işbirliği yapıyor.
Bunlar arasında, Dallas”lı zengin Howard Rachowski, Brezilyalı Bernardo Paz gibi çok büyük koleksiyloncular var.

Sanat pazarı ağızları sulandıracak şekilde büyüyor

Küresel sanat ekonomisi, 2000 ile 2014 arasında yüzde 13 hızla büyüdü. Yani dünyanın tanığıdığı en büyük ekonomik krizde bile bu hızı tutturdu.
Pazardaki en büyük oyuncular liginde ise önemli bir değişiklik var. Çin ikinci sıraya oturdu.

NOT: Yazıdaki bilgiler New York Times ve Guardian gazeteleri, Widewalls ve öteki sanat siteleri, iAFP Ajansı ve Global Art Market Report’tan alındı. Senaryo ve kurgu bana ait.