Erkan Çelebi: Otomobil vurgununda sözleşme oyunları

Erkan ÇELEBİ

Delta, Boyut ve Ulusal Otomotiv'in tüketicilere imzalattığı sözleşmeler incelendikçe vurgunun boyutu büyüyor. Bu kuruluşlar, zamların yansıtılmasının yanı sıra, sözleşmelerine ekledikleri kampanyadan ayrılmadan Kasko'ya, taksitlerin ödenmesinden aracın teslimine kadar dört ayrı maddeyle de tüketicileri oyuna getiriyor.

SANAYİ Bakanlığı, Delta, Ulusal ve Boyut Otomotiv adlı kuruluşların organize ettiği otomobil kampanyalarında sadece, zamların yansıtılmasında değil, Kasko'dan kampanyadan ayrılmaya, taksitlerin ödenmesinden aracın teslimine kadar bir çok sözleşme oyununa gidildiğini belirledi. Bakanlığın yaptığı inceleme, 7 milyar liralık otomobil için, 25 milyar lira ödemek zorunda bırakılan bu sözleşmelerle tüketicilerin tüm yasal haklarının elinden alındığını ortaya koydu.

Sanayi ve Ticaret Bakanlığı Tüketici ve Rekabetin Korunması Genel Müdürlüğü'nün yaptığı inceleme sonucunda, Delta, Ulusal ve Boyut Otomotiv'in düzenlediği sözleşmelerin, Tüketici, Borçlar ve Medeni Kanun'a aykırı olduğu belirlendi. Otomobil organizasyonlarında tüketicilerin mağduriyetini önleyecek kanuni düzenlemeler için çalışma başlatan Sanayi Bakanlığı'nın Delta, Boyut ve Ulusal Otomotiv'in tüketicilere imzalattığı sözleşmeler incelendikçe vurgunun boyutu büyüyor.

Arkadaşımız Zeliha Aslan'ın yaptığı araştırmaya göre bu kuruluşlar, zamların yansıtılmasının yanı sıra, sözleşmelerine ekledikleri dört ayrı maddeyle de tüketicileri oyuna getiriyor. Sanayi ve Ticaret Bakanlığı Tüketicinin ve Rekabetin Korunması Genel Müdürlüğü'nün yaptığı inceleme sonucunda otomobil kampanya sözleşmelerindeki yasalara aykırı olan maddelerle ilgili olarak ayrıca şu değerlendirmeler yapılıyor:

AYRILMAK ZOR

Sözleşmenin organizasyondan ayrılma maddesinde ‘‘organizasyondan ayrılmak isteyenlerin paraları bu hususta yazılı, imzalı dilekçelerini satıcı şirket merkezine vermelerine müteakip 6 ay sonra katılım ücreti, sigorta paraları, kendi arabalarını almışlarsa arabanın yıpranma payı ve kira bedeli düşüldükten sonra Türk Lirası olarak faizsiz iştirakçiye geri ödenir’’ deniliyor. Borçlar Kanunu'nda düzenlenen sözleşme hürriyeti ilkesinin bir görünümü de sözleşmeyi ortadan kaldırma hürriyetidir. Ancak şirketler, bu hükümle sözleşmeyi ortadan kaldırma hürriyetini sınırlıyorlar. Diğer bir ifade ile madde bu haliyle açık bir dengesizliği beraberinde getirerek, tüketicinin sözleşmeden vazgeçmesini önemli ölçüde zorlaştırıyorlar.

ZORLA KASKO

Sözleşmelerde Kasko Sigortası yaptırma konusu da düzenleniyor. ‘‘Otomobili teslim edilen müşteri, son taksit bitinceye kadar Kasko Sigortası'nı kuruluş aracılığıyla yaptırmak ve kasko prim tutarını peşin ödemek zorundadır’’ deniliyor. Ayrıca Kasko Sigortası'nın şirketin kendisinin yapacağı ve zorunlu olduğu da belirtiliyor. Tüketici Kanunu'nda bir mal veya hizmetin satışının başka bir mal ve hizmet satışına bağlı kılınması yasaktır. Şirketin Kasko Sigortası'nı kendisine yaptırma zorunluluğu getirmesi, 4077 sayılı Tüketici Kanunu'nun 5'inci maddesine aykırıdır.

SORUMLULUK YOK

Sözleşmelerde şirketin sorumlu tutulamayacağı haller de düzenleniyor. Savaş hali, yangın, doğal ve ekonomik afetlerle otomotiv sektöründe meydana gelebilecek grev, lokavt, üretim yavaşlaması, zam beklentisi ya da talep fazlalığı nedeniyle piyasada uygun fiyatla otomobil bulamama durumunda sözleşme konusu otomobilin teslim tarihi geçerse satıcı bundan sorumlu tutulmuyor. Zarar, ziyan talebinde bulunulamıyor. Bu gibi durumların çözüme kavuşturulmasında alıcı taraf satıcı tarafa tabi tutuluyor. Sözleşmede satıcının sorumsuzluk halinin belirlenmesi, sözleşme özgürlüğü ilkesi çerçevesinde mümkündür. Ancak zam beklentisi, talep fazlalığı gibi belirsiz durumlarda şirketin sorumluluğunun ortadan kalkması, tüketici için haksız şart teşkil ediyor. Bu durum Medeni Kanun'un iyi niyet kuralı düzenlemesine aykırı. Çünkü, satıcının tüketiciye karşı sorumluluktan kurtulma durumları belirsiz ifadelere bağlanarak, genişletilmiş.

BORÇ KAPATMA

Sözleşmelerde yer alan bir madde uyarınca, firma şayet izin vermezse, birkaç taksidi birden ödemek ya da tüm taksitleri toptan kapamak mümkün olmuyor. Oysa, Tüketici Kanunu taksitli satışlarda tüketiciye borçlandığı toplam miktarı önceden ödeme hakkı tanıyor. Tüketicilerin bu yasal hakkını sözleşmeyle ortadan kaldırmak mümkün değildir.

Zeliha ASLAN

Kart hırsızı önce kuyumcuya gidiyor

CITIBANK'ın özel güvenlik sistemi aracılığıyla yaptığı belirlemeye göre, kredi kartı hırsızları soluğu ya kuyumcuda ya da halıcıda alıyor. Oluşturdukları güvenlik sistemi aracılığıyla tüm kredi kartı müşterilerinin yaptıkları harcamaları anında takip edebildiklerine değinen Citibank Halkla İlişkiler Müdürü Zeynep Türkmen, ‘‘Bu yolla müşteri alışkanlıklarını belirliyoruz. Böylece, müşterimizin kartıyla bir başkası harcama yapmak istese bile müşterimizin alışkanlıklarını bildiğimiz için anında yapılan harcamaya müdahale edebiliyoruz’’ dedi.

Kredi kartı hırsızlarının kartın yanı sıra, nüfus cüzdanı numarası gibi kart sahibine ait özel bilgilere bile ulaşabildiğine dikkat çeken Türkmen, ‘‘Çalıntı kredi kartları da genellikle kuyumcu ya da halıcı gibi yüksek meblağlı alışverişlerin yapıldığı yerlerde kullanılıyor’’ diye konuştu.

Citibank'ın olağan dışı yapılan harcamalarda, kredi kartını bloke ederek, provizyon vermediğine değinen Türkmen, ‘‘Bu yolla kredi kartının bir başkası tarafından kullanılmasını engellemeye çalışıyoruz’’dedi.

Bankanın bu uygulamasından Emel Koban da nasibini aldı. Koban, geçtiğimiz Aralık ayında Citibank'tan 3 milyar 500 milyon lira limiti olan bir kredi kartı aldı. Bu kartla 2 milyar liralık ilk alışverişini de kuyumcuda yapınca, Citibank'ın güvenlik sistemine takıldı. Banka, 3.5 milyar lira limitli karta ilk alışverişte sadece 500 milyon liralık provizyon verdi. Konuyla ilgili olarak görüştüğümüz Citibank Halkla İlişkiler Müdürü Zeynep Türkmen, ‘‘Müşterilerimiz arasına yeni katılan Emel Koban'ın harcama alışkanlıklarını bilmediğimiz için ilk kez kuyumcuda kullanılan bu kartın çalınma ihtimali göz önünde bulundurularak, provizyonda limit düşük tutuldu’’ dedi.

Şikayetler internette

TÜKETİCİLERİN internet aracılığıyla şikayetlerini iletebileceği web sitelerine bir yenisi daha katıldı. Vom Bilgi İşlem adlı kuruluş tarafından açılan ‘‘http:/www.sikayet.com’’ adresindeki sitede, tüketicilerin şikayet ve eleştirilerine yer veriliyor. Tüketicilerin haklarıyla ilgili bilgilere de ulaşabildiği siteye tüketiciler, şikayetlerini iletebiliyor. Bu şikayetlerde, ilgili firmalara iletilerek, sorunlara çözüm bulunmaya çalışılıyor.

Mağazalarda erken indirim tartışması

ESKİDEN indirim dönemlerini sadece ticaret odaları belirler, mağazalar da belirlenen bu tarihler dışında indirim yapamazdı. Ticaret odalarının bu uygulamadan vazgeçmesiyle birlikte, artık sezonda bile indirimli satışlara rastlanılabiliyor. Ancak bu, tüketicilerle mağaza yöneticileri arasında tatsız tartışmalara da neden olabiliyor.

Okuyucularımızdan Levent Cenker de geçtiğimiz ay, Capitol'deki Pierre Cardin mağazasına giderek, mağaza görevlilerine indirim yapılıp, yapılmayacağını sordu. Şubat ayından önce indirime gidilmeyeceği yanıtı alınca da 190 milyon lira karşılığında iki adet ceket aldı. Kol ve etek boylarının kısaltılması için mağazaya bıraktığı ceketleri, iki gün sonra almaya gittiğinde mağazanın yüzde 50 indirim uygulamasına gittiğini gördü. Cenker'in başvurusuyla ilgili olarak Pierre Cardin Mağazalar Koordinatörü Filiz Vural Çağlar'la görüştük. Çağlar, mağazada çalışanların indirim döneminin hangi tarihte başlayacağını bilmediğini belirterek ‘‘Diğer mağazalar erken indirime girince biz de zamansız indirim yapmak zorunda kaldık. İndirim kararını rekabet şartlarını göz önüne alarak, aniden aldık. ’’ dedi.

Cep faturası Ecevit'in danışmanını da kızdırdı

CEP telefonu faturaları, Başbakanlık Danışmanı Osman Yazıcı'yı da çileden çıkardı. Turkcell, ocak ayında 279 bin 139 liralık görüşme yapan Yazıcı'nın eşi Meliha Yazıcı'ya 25 milyon 780 bin liralık fatura çıkardı. Yazıcı, ‘‘Eşim cep telefonunu yeni aldı. Sadece 279 bin 139 liralık görüşme yapmış. Ancak vergilerle birlikte çıkan fatura, 25 milyon 780 bin lirayı buluyor’’ dedi. Meliha Yazıcı'ya ait cep telefonuna çıkarılan faturada, 279 bin 139 liralık görüşmenin yanı sıra, 2 milyon 173 bin 913 lira aylık sabit ücret yer alıyor. Ayrıca, 1 milyon 689 bin 565 lira Damga Vergisi, 20 milyon 597 bin 826 lira Telsiz Genel Müdürlüğü ücreti ve Eğitime Katkı payı, 428 bin 848 lira KDV ve 630 bin 654 lira Özel İletişim Vergisi bulunuyor.