‘Doğrudan’ vurgun

Türkiye’de yıllık hacmi 1 milyar 152 milyon dolara, temsilci sayısının da 1 milyon 190 bine ulaştığı alternatif pazarlama sistemi ‘doğrudan satış’ta faturalama işleminin nihai tüketici yerine bağımsız temsilciler üzerinden gerçekleştirilmesi, yılda 140 milyon dolarlık vergi kaybına yol açıyor. Türkiye’de faaliyet gösteren 60 doğrudan satış firmasının büyük bölümünün bu yöntemi uyguladığına dikkat çeken Malezya merkezli QNet’in Türkiye Genel Müdürü Cem Geyik, devletin uğradığı vergi kaybının yasal düzenlemelerle giderilebileceğini savunuyor.

1.2 MİLYON TEMSİLCİ

Türkiye, 1 milyon 190 bin kişi doğrudan satış şirketlerinin temsilcisi konumunda. Doğrudan satış şirketlerinin temsilciliğini yüretenlerin sayısı, Tayland ve Amerika’da 15 milyonu, Malezya’da 7.4 milyonu, Hindistan’da da 4 milyon kişiyi buluyor. Rusya’da 4 milyon, Fransa’da da 480 bin kişi doğrudan satış işiyle uğraşıyor. Türkiye’de yılda ortalama yüzde 18 büyüyen sektördeki bu büyüme dünya genelinde ise yüzde 10 civarında gerçekleşiyor. Sektörde dünya genelinde 91.5 milyon kişi tam ve yarı zamanlı olarak bu alanda faaliyet gösteriyor. Doğrudan satış sistemini uygulayan alanlar arasında kozmetik, kişisel bakım, gıda takviyeleri ve temizlik malzemeleri ön plana çıkıyor. Ayrıca tencereden bahçe bakımına kadar her türlü ürün bu yöntemle satılıyor.

MÜŞTERİYE FATURA YOK

Forbes Dergisi’ne göre yıllık cirosu 4.3 milyar doları bulan QI Group’un, 150 ülkede 9 milyon bağımsız temsilcisi bulunan doğrudan satış firması QNet’in Türkiye Genel Müdürü Cem Geyik, sektörün Türkiye’de yol açtığı vergi kaybının faaliyet gösteren firmaların bağımsız temsilcilerinin gerçekleştirdiği ürün satışlarından kaynaklandığını söyledi. Geyik, “Oysa ürünü satın alan temsilci değil, onların müşterisi. Satın alınan ürün ve bu ürüne ait fatura, doğrudan bağımsız temsilciye gitmekte ve bağımsız temsilci ürünü nihai müşteriye satmakta. Satış işlemi gerçekleştiğinde nihai tüketici vermiş olduğu ürün bedeli karşılığında ise herhangi bir fatura almamakta” dedi.

Tüketici de mağdur oluyor

MAĞAZACILIK sisteminin alternatifi olan doğrudan satış sisteminde uygulanan fatura yöntemi sağdece vergi kaybına yol açmıyor, tüketici mağduriyetlerini de beraberinde getiriyor. Türkiye’de 2 yıl gibi kısa sürede 65 bin bağımsız temsilci sayısına ulaşan QNet’in Genel Müdürü Cem Geyik’e göre, aldıkları üründen memnun kalmayan müşteriler, yasal hakları gereği kendisine tanınan iade hakkını da kullanamayabiliyor. Bu da ürünle birlikte firmaya başvurduğunda ortaya çıkıyor. Firma, müşterinin elinde doğal olarak fatura olmadığından iadeyi kabul etmeyip, müşteriyi kendisine ürün satan temsilciye yönlendiriyor. Bu da mağduriyetleri beraberinde getirebiliyor.

Vergi kaybı nasıl oluşuyor ?

QNet’in Türkiye Genel Müdürü Cem Geyik yaşanan vergi kaybıyla ilgili şu örneği verdi: “Bağımsız temsilciler ürünü şirketten satın aldığında yüzde 20 ile yüzde 45 oranında değişen indirimlerden yararlanıyor. Bu indirimin belli bir miktarını isterlerse müşteriye kullandırıyor, istemezse kullandırmıyor. Böyle olunca da nihai tüketici fiyatı 140 TL olan bir ürün, temsilciye 100 TL’ye veriliyor. Kendisinden bu ürünü nihai tüketiciye 140 TL’ye satması isteniyor. Ürün 100 TL üzerinden fatura edilerek, temsilciye gönderiliyor. Aradaki 40 TL’nin herhangi bir faturası olmadığından direkt bağımsız temsilcinin cebine giriyor. Böyle olunca da temsilciler gerçekleştirdikleri satıştan devlete herhangi bir gelir vergisi verilmemekte.”

İlk ansiklopedi satışıyla başladı

TÜRKİYE’de 1970’li yılların sonlarında kitap ve ansiklopedi satışıyla başlayan oğrudan satış uygulaması, son 10 yılda Amway, Avon, Oriflame, QNet, Tupperware gibi firmaların Türk pazarına girmesiyle yaygınlaştı. Bunlara, BMS Batı Makine Sanayii, Birleşik Metal Sanayii, Aphrodie Esthetique gibi yerli firmaların da eklenmesiyle sektörde faaliyet gösteren firma sayısı 60’ı buldu. Bunlara bağlı temsilci sayısı da 1 milyon 190 bine ulaştı. Pazarın yıllık hacmi 1.2 milyar dolara yaklaştı. Dünya Doğrudan Satış Dernekleri Federasyonu’nun (WFDSA) verilerine göre, sektörün dünya genelinde ki yıllık toplam hacmi 153.7 milyar dolara ulaşıyor. Bundan yüzde 20 ile en büyük payı Amerika alıyor. Amerika’yı yüzde 16 ile Japonya, yüzde 11’le de Çin izliyor. Kore ve Brezilya’nın yüzde 8, Meksika’nın da yüzde 4 payı bulunuyor. Bunları Fransa yüzde 3, İtalya, Almanya ve Rusya’da yüzde 2’lik paylarla izliyor. 1 milyar 152 milyon dolarla Türkiye, doğrudan satış sektöründe dünyanın en büyük iş hacmine sahip 20 ülkesi arasında bulunuyor. Türkiye, bu işlem hacmiyle Avrupa’nın da en büyük 6’ncı ülkesi konumunda yer alıyor.