Caddeler... Sokaklar... İsimler... Anılar... Geçmiş Zamanlar...

Hangimiz caddelerini, sokaklarını, meydanlarını adımlamadık ki! Peki, bu güzergahların tabelalardaki veya şehir haritalarındaki isimlerine hiç dikkat ettiniz mi? Ya da bu isimler nasıl kondu, ne tür anılarla yüklü hikayesi var diye sorguladınız mı? Çankaya’dan Keçiören’e, Mamak’tan Altındağ’a, Yenimahalle’den Sincan’a, Etimesgut’a kısacası tüm yerleşkeleri say saya bildiğin kadar, dolaştığımızda geçmiş zamanların rüzgârını teninizde hissettiniz mi?
İşte bu ve benzeri soruların yanıtını arayanlar için anılarla yüklü bazı Ankara caddesi, meydanı ve sokağına gideceğiz. Dolayısıyla da isimlerin konuş hikayelerine göz atacağız... Sağ olsun gazeteci arkadaşım Serhat Hürkan yine tüyo vermekle yetinmeyip, ara gazı da verdi ve köşemin bu haftaki formatını belirledi. Kavaklıdere’deki Tunus Caddesi, Tunalı Hilmi Caddesi’ne ulaşıp çaprazlama karşıya doğru devam eder. O noktadan itibaren cadde çağdaş Kazak şiirinin kurucusu şairin adıyla bilinir: Abay Kunanbay Caddesi.
Çankaya’da Atakule’nin bulunduğu meydana açılan sokaklar gazetecilik ve dergicilik tarihimizin ünlü adlarını taşır. Onlardan biri de, Osmanlı İmparatorluğu’nun son yıllarında çıkardığı İçtihat dergisiyle “Batı hümanizmi” savunuculuğu yapan, üzerine çok eleştiri çekmiş bir yazarın adıyla bilinir: Abdullah Cevdet Sokağı.

ORADA DÖNEMİN GÜÇLÜ TÜRK DEVLETLERİ YAŞAR

Türk güreş tarihinin temel direklerinden bir pehlivanın adı, Altındağ ilçesindeki Örnek Mahallesi’nde yaşar ki, Babür Caddesi’ni, Turgut Özal Bulvarı’na bağlayan Adalı Halil Sokağı’nda.
Kurtuluş Savaşı’nın Mustafa Kemal Paşa tarafından saptanan temel ilkelerini 1919’da açıklayan bildirgeyi bize, Sincan’da Eryaman Sağlık Evi’ne ulaşan Amasya Beyannamesi Caddesi hatırlatır.
Döneminin güçlü Türk devletlerinin anısı, Sincan Sanayi Sitesi’ndeki Avrupa Hun Caddesi’nde, Büyük Selçuklu Caddesi’nde ve yine Sincan’daki Büyük Hun Caddesi’nde yaşar. Kurucusu Celaleddin’in soyadıyla bilinen, ön Asya’daki eski Türk devletini anan Harzemşahlılar Caddesi de aynı bölgede konuşlanır. Sincan’da Şehit Osman Avcı Mahallesi’nden geçerek Göksu Parkı’na ulaşan Selçuklular Caddesi ile de, bu köklü Türk imparatorluğunun adı hatırlanmış olur.
Sincan Sanayi Sitesi’ndeki başka bir yol da, 1402’deki Ankara Savaşı’nda Osmanlı Padişahı Yıldırım Beyazıt’ı yenerek, İstanbul’un fethini elli yıl geciktiren Özbek hükümdarının adını taşır: Büyük Timur Caddesi.

YEŞİLÇAM’IN KENDİSİ DEĞİL ÜNLÜLERİ GELDİ

Türk sineması da Başkentte kendine yer bulur. Yeşilçam’ın unutulmaz oyuncusunu, yolunuz Oran semtinden geçerken anabilirsiniz: Ayhan Işık Sokağı... Beyaz perdenin hüzünlü-komik bir rahmetli yıldızı ise, adının verildiği Sincan’daki Sadri Alışık Sokak’ta yaşatılır.
1999’un sonbaharında uğradığı suikast sonucu kaybettiğimiz Prof. Ahmet Taner Kışlalı’nın Çayyolu’ndaki evinin bulunduğu cadde, Bengaldeş devletinin kurucusunun adını taşır: Bangabanhu Şeyh Mucibur Rahman Bulvarı.
İstanbul’un üç büyükler diye bilinen futbol takımlarından yalnızca biri, Ankara’da mekân adı olmayı başarmış durumdadır: Keçiören Uyanış Mahallesi’nde Âşık Paşa ve Kızlarpınarı caddeleri arasında uzanan Beşiktaş Sokağı’ndan siyah-beyazlılar mutlulukla geçerler.
Hz.Muhammed çağında ezanı ilk kez makamla okuyan güzel sesli müezzinin adı hafızalarda, Eryaman’da Yunus Emre Lisesi ile Yunus Emre İlköğretim Okulu’nun yakınındaki Bilal-i Habeşî Sokağı’nda tazelenir.

DELİLER TEPESİ SOKAĞI’NA GİTTİNİZ Mİ?

Asya içlerinden Avrupa’ya kadar uzanan Moğol İmparatorluğu’nun kurucusu, Mamak’ta adının verildiği Cengiz Han Mahallesi’nde anılır.
Altındağ’da Turgut Reis Mahallesi’nde Akşehir ile Lodos sokaklarını birleştiren yol adının ilginçliğiyle dikkatleri çeker: Deliler Tepesi Sokağı...
Atatürk döneminde yapılan reformların adları, Sincan ilçesindeki Eryaman’da bulunan caddelerde yaşatılır: Dil Devrimi, Medeni Kanun, Şapka Devrimi caddeleri. Yine Sincan’da Ulubatlı Hasan Mahallesi’ndeki bir yol da, Harf Devrimi Caddesi adını taşır.
Malumunuz üzere Ankara’da şehirlerarası otobüs terminalinin yeri üç kez değişmişti. Üstelik günümüzde, dördüncü terminal için plânlamalar söz konusu. Konya yolu üzerindeki AŞTİ’ye her Ankara sakininin işi düşer. Tandoğan Meydanı’ndan aşağı inen cadde üzerinde bulunan önceki terminal arsasında bugün Büyükşehir Belediyesi’nin gökdeleni yükselir. Ellili ve altmışlı yıllarda otobüslerle başkente gelenler ise Etlik semtindeki garajlara varırlardı. Geçmiş derin izler bırakmış olacak ki, bugün o yöre, Eski Terminal adıyla bilinir.

DEVRİM KAHRAMANI ASFALTI GÖZLÜYOR

Ankara Sular İdaresi’nin yeraltındaki su borularının haritasını hafızasında karış karış muhafaza eden, emekli olduktan sonra dahi bir arıza olduğunda su borularının nereden geçtiğini öğrenmek için göreve çağırılan rahmetli teknisyenin adı Oran’da anılır: Eşref Özant Sokağı, bu semtte bulunur.
Mustafa Kemal Paşa’yı karşılamaya hazırlanan 1919 Ankara’sında, direnişin en önde gelen isimlerinden Beynamlı Hacı Mustafa’nın adı da Oran semtinde bir sokakta yaşatılır. Hacı Mustafa Beynam Sokağı, Kemal Paşa’nın şehre geldiği yol olan Konya-Ankara asfaltını görür.
1992-1995 arasında süren Saraybosna kuşatmasında, Sırp milislerin işlediği cinayete kurban giden Boşnak devlet adamının adı Milli Kütüphane binasının yanındaki yola verildi: Hakkı Turayliç Caddesi, Eskişehir Yolu’nu Emek-Bahçelievler arasındaki Bosna- Hersek Caddesi’ne bağlar.
İslam dünyasının kullandığı takvimin başlangıcı olan, Hz. Muhammed’in Mekke’den Medine’ye göçü “hicret” adıyla bilinir. Hicret Sokağı, Sincan’da Mareşal Fevzi Çakmak Mahallesi’nde konumlanır.

ADININ VERİLDİĞİ MAHALLEDE ÖLÜMSÜZLEŞTİ

Damlacık, Pamuk Mensucat, İzmirspor, Galatasaray, Palermo duraklarından unutulmaz golleri ve tertemiz yüreğiyle gelip geçen “Taçsız kral” adının verildiği mahallede ölümsüzlüğünü yaşar: Metin Oktay Mahallesi, Seyranbağları ile Türközü arasında bulunur. Beşiktaş, Lazio, Galatasaray’da “Sihirli” sol ayağıyla harikalar yaratan rahmetli futbolcu Şükrü Gülesin ise, Keçiören Basınevleri semtinde adının verildiği sokakla hafızalarda yaşar.
Akdeniz’i “Türk Gölü” yapan denizci ailenin büyüğü, Barbaros Hayrettin Paşa’nın ağabeyi Baba Oruç’u, Altındağ Örnek Mahallesi’ndeki Oruç Reis Caddesi’nden geçerken rahmetle anarız. Dünya haritacılığının öncülerinden, büyük Türk amiralinin adı da yine Örnek Mahallesi’nde bulunan Piri Reis Sokağı’nda yaşatılır.
Herhalde Ankara’daki en disiplinli (!) hemşerilerimiz de, Sincan’daki Pınarbaşı semtinde bulunan Otoriter Sokağı’nda oturuyor olsalar gerek.
Çankaya Atakule’den gelen Simon Bolivar Bulvarı’ndan Yıldız’a sapan yol, Rabindranath Tagore Caddesi adını alır. Rahmetli Bülent Ecevit’in çok genç yaşta şiirlerini Türkçeye çevirdiği Hint şairi de böylece hatırlanmış olur.

İNTİHAR EDEN VALİ’DE UNUTULMAMIŞ

Dedesi Pandit Jawaharlal Nehru Hindistan’ın iki kurucularındandı. Kızı İndira babası gibi başbakanlık makamına yükseldi. Bir suikast sonucu hayatını kaybetti. Torun Rajiv de annesinin kaderini paylaştı. O da başbakan oldu ve suikasta kurban gitti. Rajiv Gandi Caddesi, Batıkent’te İnönü ve Uğur Mumcu mahallelerinin arasından geçer.
Eski Ankaralılar hatırlarlar: Pakistan’ın kurucusunun adıyla bilinen cadde, Vali Doktor Reşit Caddesi’ydi önceden. 1919’da İstanbul’da işgalcilerin emrindeki polislerden kurtulmak için intihar eden Vali’nin adı, bugün Piyade Sokak’tan Cinnah Caddesi’ne açılan bir sokakta yaşatılır.

ÇITIPITI’YI DÖN TABAKHANE ORADA

Aslına bakarsanız Ankara, sınırları, bürokrasiyi ve protokolü çok sever. Zira devletin kalbidir. Yolları bile yerli-yabancı devlet adamlarının isimlerini taşır. Daha önce de örneğini verdiğim gibi Turan Güneş Bulvarı, Fevzi Çakmak Sokak, saymakla bitmez.
Ya telaffuzu zor isimlere ne demeli? Yol tarif ederken, adres sorarken sanki tekerleme gibi ağzınızdan bir türlü dökülemez ya, o isimlerden bahsediyorum. Örneğin, Bangabandhu Şeyh Muciburrahman Bulvarı’nı bir çırpıda söylemek kolay mı? Kendisi Bangladeş’in kurucusu... Gerçi ülkesinde Başbakanlık ve Cumhurbaşkanlığı görevlerinde bulunmasına karşın askeri darbe sonucu idam edilmişti.
Bir de komik olanlar var. Ağaçkakan Sokak, Babaharmani Sokak, Yatıkmusluk Mahallesi, Tevekküller Sokak, Televizyon Caddesi, Çıpıtpıtı Sokak, Tabakhane Caddesi gibi...