Bitcoin çakılsa bile 'blok zinciri' yeni toplumsal sözleşmemiz olabilir

Konu önemli, çünkü Bitcoin fiyatları tarihteki "lale çılgınlığı" dönemindeki gibi bir spekülasyon ve geçici heves bile olsa, "blok zinciri" (blockchain) denen kavram modern insanlığın yeni toplumsal sözleşmesine zemin hazırlayabilecek kadar büyük bir yenilik ve kalıcı olacak...

1) HER ŞEYİN BAŞI MUHASEBE

Dünya ekonomisinin ve mali sistemin kalbinde, kökeni Ortaçağ İtalyası'na dayanan "çift taraflı muhasebe" yer alıyor. Bu kayıt tekniğinde bir işletmenin varlıkları ve bu varlıklardaki değişimler, alacak ve borç taraflarını ifade edecek şekilde iki kez kayda geçirilir. Bu kayıtlar "yevmiye" defterinde günlük olarak tutulur ve ayrıca eskilerin "defteri kebir" dediği büyük hesap defterine de geçirilir.

Hataların daha kolay ortaya çıkarılmasıyla bilanço eşitliğinin bozulmamasını sağlayan bu sağlama sistemi yüzyıllar içinde sadece alelade şirketlerin değil, devlet hazinelerinden borsalara dek küresel finansın tamamı için ortak bir muhasebe dili oluşturulmasını sağladı.

2) EŞİK BEKÇİSİ OLARAK BANKA

"Defterlerin" sadece kendi içinde uyumunu değil, işlemler sırasında birbirleriyle uyumunu da sağlamak için, yani örneğin bir şirketin bir başka şirkete gerçekten 100 bin TL havale yapıp yapmadığını teyit etmek için, bankalar gibi "güvenilir üçüncü taraf'lara ihtiyaç doğdu.

Böylece küresel finans, eşik bekçilerine kavuştu.

3) DİJİTALLEŞME VE ŞİFRELEME

Son yıllarda dijitalleşmenin hız kazanmasıyla hem veriler, hem de bu verilerin birbiriyle ilişkilerini yöneten işlem sayısı öyle muazzam miktarlara ulaştı ve dijital teknolojiler öyle yeni imkanlar doğurdu ki, asırlardır oturan bu sistemi kökünden sarsacak özgürlükçü fikirler de ortaya atılmaya başladı.

Bu fikirlerin bence en önemlisi olan ve ilk kez 2008'de yaratılan "blok zinciri," çift taraflı geleneksel muhasebenin yerine, aynı girdinin çok sayıda konumda bulunan çok sayıdaki bilgisayarın dijital defterlerine aynı anda işlenmesini, bilanço dengesini özerk biçimde sağlayıp birkaç dakikada sağlamasını yapmasını öngörüyor.

4) ARACILARA GEREK KALMIYOR

Sisteme giren herkesin bir tane kamuya açık, bir tane de özel anahtarı oluyor. "Blok" denilen bilgi dizilerinin ucuna en son işlem kaydediliyor ve oluşan "zincirler" sahtekarlığa karşı şifrelemeyle korunuyor. Böylece farklı türdeki gerçek zamanlı işlemler, aracılara gerek kalmadan güvenli bir biçimde gerçekleştirilip tüm geçmişi kimsenin asla bozamayacağı bir şekilde sicillenebiliyor.

Dördüncü Endüstri Devrimi'nin bulut bilişim, otomasyon, Şeylerin İnterneti, nano teknoloji, yapay zeka ve paylaşım ekonomisi gibi atılımlarıyla tetiklenen sessiz dönüşüm, yakın bir gelecekte, "blok zincirini" esas alan yeni bir toplumsal sözleşme oluşmasıyla sonlanabilir.

İşsizliğin, eşitsizliğin ve iktidar asimetrisinin yapısal bir kimlik kazandığı, demokrasinin krize girdiği ve kurumların güç kaybettiği çağımızda yeniden istikrara kavuşmak, 'iş' kavramının yeniden tanımlanması, zenginliğin henüz oluşmadan adil dağıtılması, mülkiyetin demokratikleştirilmesi ve kurumların şeffaf ve etkin kılınmasıyla mümkün olabilir.

Gazeteciliğin yeni yöntemlerle finansmanından oyun sektörüne, sağlık hizmetlerinden emlakçılığa dek çok farklı alanlarda blok zinciri temelli uygulamalar çıktı şimdiden.

Geleneksel bankalar dönüşüme ayak uydurmaya çalışırken, Türkiye Merkez Bankası bile açıklama yaptı.

Ayrıca yakında blok zinciri sayesinde telif haklarınızı daha etkin korumanız veya kişisel verilerinizi bedava etrafa saçmak yerine istediğiniz ölçüde paraya tahvil etmeniz de mümkün olacak.

5) BITCOIN SİZİ YANILTMASIN

Bitcoin ise "blok zinciri" mantığını kullanan çok sayıda kripto para biriminden en yaygın olanı.

Son dönemde fiyatları uçan Bitcoin'in ben de bir gün çakılabileceğini düşünüyorum ama bunu 17. yüzyılın lale çılgınlığına benzetmek doğru değil.

Öncelikle lale neredeyse sınırsız bir kaynaktı. Yani fiyatı artınca hızlı bir şekilde birkaç kat daha fazla lale üretilip piyasaya sürülebiliyordu. O yüzden, spekülasyonla oluşan fiyat, üretimdeki ani artış ve talepteki hızlı daralma sonucu çakılmıştı.

Bitcoin ise başından beri maksimum 21 milyon adet para üretileceği kuralını koymuş durumda. Bu sınıra erişildiğinde, o noktada oluşan fiyat gerçeklikten uzaksa, o halde bir düşüş yaşanacaktır ama hiçbir zaman lale çılgınlığında görülen "felaket" ortaya çıkmayacaktır.

Ha, bu arada Rusya Başkanı Vladimir Putin'in ülkesinin kendi kripto-ruble'sini üreteceğini söylediği bildirildi.

Türkiye de bir gün "yerli ve milli kripto para" işine girebilir, ama "milli otomobil" gibi bu konuda da harekete geçmeden önce işin ve zamanın ruhunu anlamak önemli.

Bitcoin'in kaderi ne olursa olsun, blok zincirle mümkün hale gelen "akıllı sözleşme" gibi araçlar dünyayı değiştirmeye başladı bile.

Bunun üstüne "vatandaşlık maaşı" gibi bazı ülkelerde denenmeye başlayan yeni kavramları eklerseniz, işlerin çoğunu robotların ve yapay zekanın yaptığı, buna rağmen siyasi istikrar ve toplumsal adaleti sağlayabilen bir yeni ekonomik düzeni de hayal edebilirsiniz.