Atatürk'ün yalancılara ihtiyacı yok

Amerikalı girişimci Elon Musk Anıtkabir'i ziyaret ettikten sonra, Atatürk'e atfedilen "Eğer bir gün benim sözlerim bilimle ters düşerse, bilimi seçin" sözünü Twitter'da 14 yıl milyon takipçisi ile paylaşmıştı.

Bunun üzerine Musk'a cevaben şu tweet'i attım: "Atatürk'ün bu sözü söylediğini nakleden bir kaynak yok. Buna karşın 'Hayatta en hakiki mürşit ilimdir' diye bir sözü mevcut. Bilime değer verenler için bu söz de yeterlidir. Atatürk'ün bilgeliğini ölüm yıldönümü arifesinde milyonlarca insanın dikkatine sunduğunuz için teşekkürler."

There is no source quoting him saying that. But it is certified that he once said "Science is the genuine guide in life." I think it is enough for all those who value science. Thanks for bringing Ataturk's wisdom to the attention of millions on the eve of his death anniversary.

— Emre KIZILKAYA (@ekizilkaya) November 9, 2017

Buna benzer bir ifadeyi ilgili haberimizle birlikte Türkçe olarak da paylaştım:

Elon Musk'ın alıntıladığı sözü Atatürk muhtemelen hiç söylemedi, tek kaynak yok, kulağa da uydurma gibi geliyor. Ama onun "Hayatta en hakiki mürşit ilimdir, fendir" demesi zaten yeter. Saygıyla anıyoruz. https://t.co/0gReWZEzjg

— Emre KIZILKAYA (@ekizilkaya) November 9, 2017

Bunun üzerine pek de beklemediğim bir şekilde, çok sayıda Twitter kullanıcısı bana tepki gösterdi; Atatürk düşmanlığıyla, hatta vatan hainliğiyle suçlayanlar bile oldu.

Bazı kullanıcılar, "Arşivlere bakın, hepsi orada" diye ısrar ettiler. (Geçmişte de yetkililerin canlı yayında sarf ettiği sözlerin yanlış olduğunu delilleriyle paylaştığımda iktidar yanlısı trollerin hedefi olduğumdan, muhalif trollerin hedefi olmak bana ağır gelmedi, alışığım. Bu arada aynı gün benden sonra teyit.org da bu yönde bir haber yapınca benzer tepkiler aldı).

Neyse ki sosyal medya, suyu bulandırmak kadar, bulanan suyu yeniden berraklaştırmanın da mümkün olduğu bir yer. O yüzden tepki gösterenlerden daha fazla insan bana destek verdi, gelen tepkileri onlar cevapladılar.

Kitaplığımda Atatürk ile ilgili birincil kaynakların neredeyse hepsi var. Atatürk'ün sözleri de yıllardan beri özel ilgi alanım. Bu yüzden bu sözün uydurma olduğundan neredeyse emindim, fakat tepkiler üzerine tüm kaynakları bir kez daha taradım ve böyle bir sözün olmadığını teyit ettim.

"Belge bulan varsa getirsin, herkese duyuralım" diye tweet attım, kimse belge koyamadı, kaynak gösteremedi. 

Bununla da yetinmeyip İlber Ortaylı ve Murat Bardakçı'yı aradım, ikisi de böyle bir sözü herhangi kaynakta görmediklerini söylediler.

Bunun üzerine şunu yazdım: "Öyle görünüyor ki hakikat sizi ikna etmiyor ... Bir şeyin yokluğu kanıtlanamaz. Eğer var olduğunu iddia ediyorsunuz, sizin bunu delil getirerek kanıtlamanız lazım. Geçmişte bu sözlerin yer aldığı tek kaynak bulunamıyor. Ve Atatürk'ün anısı öyle büyük ki, böyle uydurmalara ihtiyacı yok."

it seems that you cannot be persuaded by the truth. but can't you just please share us a link or the photo of a historical document to prove your claim, instead of telling people "to check archives" or "read"?

— Emre KIZILKAYA (@ekizilkaya) November 9, 2017

One cannot prove the non-existence of something. If you claim that it exists, you are the one who should prove it by bringing the evidence. No one had found any source for these words in the past. And Ataturk's memory is so big that he doesn't need such fabrications.

— Emre KIZILKAYA (@ekizilkaya) November 9, 2017

Biraz araştırma metodolojisi bilen, epistemolojiye biraz olsun aşina herkes için tüm bunlar, malumun ilanıdır zaten...

Atatürk'ün ağzından söz uydurulmasına izin verirsek bu sadece hakikate ihanet olmayacak, aynı zamanda onun anısına zarar verecek bir yalan kapısı da açacak.

Bugün bile "Adalet mülkün temelidir," "Sağlam kafa sağlam vücutta bulunur" ve "Mevzubahis vatansa gerisi teferruattır" gibi sözleri Atatürk'ün söylediğine inanan çok insan var.

Bu tartışma önemli, çünkü hakikat sonrası çağda yalan haberlerin yanı sıra, her kesimde gerçekleri susturmak üzere hızla organize olabilen bağnazlığın ne kadar tehlikeli olduğunu gösteriyor.

Oysa hakikat, her zaman, ne kadar rahatsız edici olursa olsun yılmadan aranıp bulunmalı.

Bilim insanının temel sorusu "Ne" ve "nasıl;" tarihçininki "kim," "ne zaman" ve "nerede;" filozofunki 'neden'dir.

Tıpkı bu üç meslek gibi hakikatin peşinde olan gazetecinin işini zorlaştıran, tüm bu sorulara aynı anda yanıt verme zorunluluğudur: 5N+1K.

Üstelik bilim insanlarının, tarihçilerin ve filozofların bu cevapları bulmak için yıllarını harcama lüksü varken, gazeteci tüm soruları mümkünse hemen, en geç saatler içinde yanıtlamalıdır.

Hakikati "olduğu gibi" arayan bu dört meslekte de kamuoyunu bilgilendirmek, ikna etmek, ilerlemesine katkıda bulunmak esastır.

Kendisini rahatsız edici bir at sineğine benzeten Sokrates sorular sorup cevapları karşısındakine söyletirken felsefede, Pascal geçmiş deneylerin yanlışlarını ayıklayıp doğrularını alırken bilimde, Hobsbawn belirli bir dünya görüşüne bağlı kalarak da tarafsız analiz yapılabileceğini göstererek tarihte bunu yapmıştı.

Bugünün Yeni Medya dinamikleri, yalanları-yanlışları gerçek zamanlı olarak bertaraf etmeyi de gerekli kıldığından, gazetecilere çok daha büyük sorumluluk yüklüyor.

Atatürk hayatta olsa eminim bu tartışmada bana "Aferin" der, tepki gösterenleri ayıplardı.

E bu da bana yeter.

OKUYUN

Robert Sternberg'in editörlüğünü yaptığı "Neden zeki insanlar bu kadar aptal olabiliyor?" adlı kitapta Özlem Ayduk'un makalesini okumanızı tavsiye ederim. Bir de Carol Dweck imzalı "Zeki insanları aptal yapan inançlar" başlıklı makale var ki şu bulgusuyla yukarıdaki konulara ışık tutuyor: "Zekanın sabit bir veri olduğuna inanan zeki insanlar, öğrenme fırsatlarını kaçırarak en aptalca hataları yapar." (Tabii bu arada bilmeyenler, Dunning-Kruger Etkisi denen olguyu da inceleyebilir). 

DİNLEYİN

Karen Elson'dan bir parça: The Truth Is In The Dirt

YENİ MEDYA'DAN KISA KISA

* Kantar'ın dört ülkede yaptığı araştırmaya göre okurların en çok güvendiği mecra, basılı dergiler. Bunların ardından haber kanalları, radyo bültenleri ve ulusal gazeteler geliyor. Gazetelerin basılı sürümlerine, dijital sürümlerinden daha çok güveniliyor. (Link)

* Apple News İngilizce medya kuruluşları için giderek daha önemli bir trafik kaynağı haline geliyor. Telegraph'ın bu kanaldan çektiği aylık kullanıcı sayısı 5 milyona ulaştı. (Link)

* The Economist'in aboneliği temel gelir kaynağı haline getirmesini sağlayan dönüşümde püf noktaları... (Link)

* Amazon, Apple'ın artırılmış gerçeklik (AR) vizyonuna katılıyor (Link). Yeni iPhone'un AR'ı kitlesel kullanıma açacağını daha önce yazmıştım, şurada...