Ege Cansen: Tükettikçe artıyor

Ege CANSEN

Aman petrol, canım petrol. Petrol, yani ‘‘taşyağı’’ (petr: taş; ol: yağ) üzerine şarkılar bile söylendi. Yıllarca bir petrolümüz olsa diye hayal kurup durduk. Türkiye'de petrol olmadığına bir türlü inanamadık. Hoş hálá da inanmıyoruz ya! Türkiye'nin üç yanı denizlerle, iki yanı da petrolle çevrili olduğuna göre, bu cenabetten bizde de bol bol olması lazım. Rivayete göre var olmasına varmış da, mahsustan bulunmuyormuş...

Benim aklıma takılan bir soru var? Bu petrol ne zaman bitecek? BP Amaco şirketi tarafından yayınlanan ‘‘Dünya Enerji İstatistikleri’’ adlı derginin 1996 yılına ait olanından bir tane de bana yollamışlar. İlk baktığım rakam, dünyada bugünkü düzeyde petrol tüketilse, ispat edilmiş rezervlere göre daha kaç yıl petrolsüz kalmayız. Cevap, 43 sene. Hesap şöyle, rezerv 143 milyar ton. Yıllık tüketim 3.3 milyar ton. Bölerseniz 43 çıkıyor. Aman şunun şurasında ne kalmış, petrol bitti bitecek diye sakın telaşlanmayın. Dergide yer alan istatistiklere göre, tüketime rağmen rezerv azalmıyor, artıyor. Çünkü her yıl yeni sahalar keşfediliyor. Aklımda yanlış kalmadıysa, yüz yıl önce yapılan tahminlerde yeryüzünde 20 yıllık tüketime yetecek kadar petrol olduğu söylenmiş. Üzerinden bir asır geçmiş, petrol tüketimi inanılmaz hacimlere çıkmış, yine de 40 yıllık petrol olduğu söyleniyor. Petrol rezervlerinin yüzde 64'ü Ortadoğu'da. Bunun dışında kalan bölgelerden, Rusya Federasyonu'nda yüzde 6.7, Azerbaycan'da yüzde 1, Kazakistan'da yüzde 1.1, Türkmenistan ve Özbekistan'da da binde 1'er rezerv var. Türkiye'nin listede yeri yok. Zaten, payı binde 1'den az olanları, bu listeye dahil etmemişler.

Gelelim doğal gaza. İspatlanmış rezervler 146 trilyon metreküp. Aşağı yukarı enerji bakımından petrole eşit. Yıllık tüketim ise 2.3 trilyon metreküp. Bu durumda 64 yıllık rezerv var demek. 64 yıl ne ki, göz açıp kapayıncaya kadar geçer, üstelik tüketim her yıl artıyor, demek ki, doğal gazsız da kalacağız diye üzülmeyin. Bu maddenin de rezervi, tüm tüketime rağmen artıyor. Son 25 yıl içinde ispatlanmış rezervler, neredeyse 3 katına çıkmış.

En büyük rezerv sahibi ülke Rusya Federasyonu. Tek başına tüm dünya doğal gazının üçte biri topraklarının altında yatıyor. İran, ikinci sırada geliyor. Dünya rezervinin yüzde 15'ine sahip. Dostlarımızın dünya rezerv payları şöyle: Azerbaycan'da binde 6, Kazakistan'da yüzde 1.3, Türkmenistan'da yüzde 1.9, Özbekistan'da yüzde 1.3.

Yukarıdaki istatistiklerden anlaşılacağı üzere, Türk cumhuriyetlerinin petrolü ve doğal gazı var. Ama ne yalan söyleyeyim, ben rezervleri daha büyük sanıyordum. Yine de önemli yeraltı zenginliğine sahipler.

* * *

İki satır da fiyatlardan bahsedelim. 1998'de petrol fiyatları bir yıl öncesine göre yüzde 32 düşerek, 1976 seviyesine gerilemiş. 1999'da ise yükselerek, bir önceki yılın intikamını almış bulunuyor. Ancak tüketim sabit seviyelerde dolaştığı, hatta düştüğü için petrol fiyatları istikrarlı olmaya devam ediyor.

SON SÖZ: Bugünün teknikleriyle, yarının sorunlarına çözüm geliştirilemez.