Popülist hukuk

Mahkeme de bu talebi yerinde görerek yürütmeyi durdurma kararı vermişti. Büyükşehir Belediyesi, mahkemenin verdiği “zammı durdurma” kararına Bölge İdare Mahkemesi nezdinde itiraz etti. Ancak Bölge İdare Mahkemesi belediyenin itirazını reddetti. Kısaca zam durduruldu. Herhalde Büyükşehir Belediyesi zam kararından vazgeçmeyecektir. Çünkü İETT’nin gelir açığı vardır; zararın büyümemesi için bir fiyat yükseltmesi gereklidir deniyordu. Muhtemelen daha düşük bir fiyat zammı yürürlüğe konacaktır.

* * *

İktisatçılar, siyasi iktidarların “halk yardakçısı” (popülist) kararlar almasına karşıdır. Popülizm, ilk bakışta halkın lehine gibi duran ama aslında halkın lehine olmayan iktisadi kararlar almaktır. Bugünlerde adı sıkça geçen ve adına “Mali Kural” (Fiscal Rule) denilen düzenleme buna dairdir. Hükümetin kendi kendine “Mali Kural” koymasının amacı, iç ve dış finans çevrelerine “mali istikrara önem veriyoruz” mesajı vermektir. Bu kurala göre merkezi hükümet ve belediyeler, bütçe açıklarını büyütecek harcamalar yapmayacaktır. Bu kuralın kapsamına kamu kuruluşlarının piyasaya sunduğu hizmetlerin fiyatlarına gerektiğinde zam yapılması da girer. Demek ki sadece karşılığı olmayan harcama yapmamak değil, kamu kuruluşlarında gelir açığı doğuracak düşük fiyat politikası izlenmesi de “Mali Kural”ı zora sokar.

* * *

Soru şu: İdare mahkemelerinin veya diğer yargı organlarının, merkezi ve yerel idarelerinin aldığı fiyat zammı kararlarını iptal etmesi, mali kural uygulamasıyla nasıl bağdaşacaktır? İktisatçılar, gerekli fiyat zamlarını zamanında yapmayan siyasi iktidarları “popülist”tir diye yerden yere vururlar. Pekiyi, şimdi sonuç itibariyle benzeri bir kararı mahkeme alınca susacaklar mı? Metrobüs zammını durduran kararının gerekçesinde “özellikle düşük ve orta gelirli vatandaşlarca kullanılan toplu taşıma ücretlerine bir yıl içinde toplamda enflasyon oranını fahiş oranda aşacak şekilde yapılan zammın hukuka ve hakkaniyete uygun olmadığı” ifadesi yer alıyor. Böyle bir gerekçe iktisaden geçerli midir? Belki de ilk fiyat çok düşüktü. Şimdiki zam aslında bir düzeltmedir. Enflasyon bir “ortalama”dır. Her zam, enflasyona yakın veya eşit olmaz.

* * *

Metrobüs, kesinlikle iyi bir projedir. Ama yönetim hataları var. Mesela yokuş çıkamayan otobüs almak affedilemez. Gelir-gider hesabı hangi fiyattan yapıldı? Bu gelir açığı niçin öngörülemedi? Kim, kimi kandırdı acaba?�

Son Söz: En kötü kandırma, kendi kendini kandırmadır.