Panik atak bilmecesi

Danışan: Kalbimde bir sıkıntı oluyor, göğüs kafesim sıkışıyor ve nefes alamayacakmış gibi hissediyorum, sonra birden ter boşanıyor. O an sanki kalp krizi geçiriyorum. Birkaç kez acile gittim, “Bir şeyin yok, panik atak yaşıyorsun” dediler ve size yolladılar. Bunun psikolojik olduğuna inanmak çok zor.
- Dr. Başak: Çünkü panik atak sırasında yaşadığınız tüm şikayetler; nefes alamama, aşırı terleme, bayılacak gibi olma, kalp krizi belirtilerine benziyor, sizi çok korkutuyor. Doğal olarak bunun psikolojik olduğuna inanmak gerçekten çok zor.
Danışan: Siz olsanız inanır mıydınız? Göğsünüze bir ağrı saplanıyor, bayılacak gibi oluyorsunuz ve bu psikolojik. Ben hâlâ kalbimde bir şey var da göremediler mi diye korkuyorum.
- Dr. Başak: Öyleyse size panik hakkında biraz bilgi vereyim. Panik, bütün insanların tehlike olarak algıladığı durumlara karşı verdiği doğal bir fiziksel reaksiyondur. Panik anında verdiğimiz tepkiler hayatta kalmamızı sağlar. Diyelim işlek bir caddede karşıdan karşıya geçerken düşüyorsunuz. O sırada bir araba üstünüze doğru geliyor. Neler hissedersiniz?
Danışan: Korku, endişe, panik.
- Dr. Başak: Kalbiniz normal hızıyla mı çarpar yoksa hızlanır mı?
Danışan: Çok hızlanır, nefesim kesilir.
- Dr. Başak: Çünkü o anda bütün bedeniniz kurtulabilmek için harekete geçer. Yavaş hareket edip yavaş nefes alabilir misiniz?
Danışan: Alamam, yavaş davranırsam arabanın altında kalırım.
- Dr. Başak: Kaçabilmek için çok hızlı hareket etmeniz gerekir. Bedeninizin hızlı hareket edebilmesi için kaslarınıza kan pompalanır, bunun için kalbinizin daha hızlı çalışması gerekir. Gözbebekleriniz büyür ki tehlikeyi daha iyi görün, burun delikleri daha kolay nefes alabilmek için açılır, ter bezleri de o sırada çok çalışan bütün bedeni soğutmak için devreye girer. Yaşadığınız tüm bedensel reaksiyonların faydası vardır.�
BU RAHATSIZLIĞIN BELİRTİLERİ NELER
Danışan: Demek ki heyecanlanınca bedenimizin verdiği tepkiler bizi tehlikelerden korumak için.
- Dr. Başak: Evet, tehlikelerden ve tehlike olarak algıladığımız her şeyden. Bazı kişiler bir böcek gördüğünde de panik atak yaşayıp aynı bedensel tepkileri verir. Bazı kişiler ise toplum içinde konuşurken aynı fiziksel tepkileri gösterir. Kısacası spesifik bir fobi yaşayan insanlar panik atak yaşayabilirler. Panik atak sırasında gözlenen belirtiler kişiden kişiye değişmekle beraber, ortak özellikleri vardır. Bahsedeceğim belirtilerden dört tanesinin görülmesi, tanısının konması için çoğu zaman yeterli olur:
1- Çarpıntı
2- Terleme
3- Titreme ya da sarsılma
4- Nefes darlığı
5- Soluğun kesilmesi
6- Göğüs ağrısı
7- Bulantı ya da karın ağrısı
8- Baş dönmesi ya da bayılacakmış gibi olma
9- Derealizasyon (gerçekdışılık duyguları) ya da depersonalizasyon (benliğinden ayrılmış gibi hissetme)
10- Kontrolünü kaybedeceği korkusu
11- Ölüm korkusu
12- Uyuşma ve karıncalanma duygusu
13- Üşüme, ürperme ve ateş basması
Danışan: Bence fobisi olanların durumu daha kolay.
- Dr. Başak: Neden?
Danışan: Çünkü onlar en azından neden panik atak yaşadıklarını biliyorlar. Benimkinin ne zaman geldiği belli değil. O zaman insan nasıl önleyeceğini bilemiyor.
- Dr. Başak: Haklısınız. Panik atak ve panik bozukluk arasında fark var. Panik bozukluk yaşayan kişilerde daha önce söz ettiğimiz fiziksel reaksiyonlar durup dururken ortaya çıkabilir. Bu daha korkutucu ve gerçek bir fiziksel hastalık gibi algılanabilir. O zaman da insanlar doktor doktor dolaşıp hastalığının ne olduğunu anlamaya çalışıyor, psikolojik olduğuna ikna olamıyor.
Danışan: Son altı ay içinde iki kere check-up yaptırdıktan, ayrıca dört değişik kalp doktoruna gidip her seferinde “Sapasağlamsın” lafını duyduktan sonra inanmaktan başka çarem kalmadı.
- Dr. Başak: Check-up yaptırmakla iyi etmişsiniz. Bu şikayetleri yaşayan kişiye, hiç araştırmadan “panik atak yaşıyorsun” demek doğru değil. Kan şekerinin düşmesi, yüksek tansiyon, astım, gibi birçok hastalık, panik atakta yaşanan şikayetlere yol açabilir.

PANİK ATAKTAN KİMSE DELİRMEZ

Danışan: Sağlıklı olduğumu bilmek bir nevi rahatlattı ama yine de bir daha olursa diye korkmaktan kendimi alamıyorum.
- Dr. Başak: Panik bozukluğun en önemli özelliklerinden biri de bu korkudur. Panik atak anında yaşanılan fiziksel şikayetler o kadar ürkütücüdür ki, kişi bunları bir daha yaşarsa baş edemeyeceğini düşünür. Bu şikayetlere neden olacak dışarıdan gelen bir tehlike olmadığına göre “tehlike bedenimin içinde” şeklinde düşünür. Kalbi çarptığında “kalp krizi geçiriyorum” şeklinde düşünceler yoğunlaşır. Kendinize “kalp krizi geçiriyorum” dediğinizde korkunuz iki misline çıkar. Korku iki misline çıkınca ne olur?
Danışan: Kalbim daha da hızlı çarpmaya başlar. Bu kısır döngüden kurtulmak için çözüm psikoterapi mi?
- Dr. Başak: Panik bozukluk psikoterapi ile kolaylıkla tedavi edilebilir. Panik bozukluk hakkında bilgi sahibi olmak tedavinin ilk adımıdır. Yaşadığınız fiziksel şikayetlere yüklediğiniz anlamlar yerine daha gerçekçi düşünceler yaratmak terapistinizle yaptığınız çalışmaların önemli bir parçasıdır. Terapi sırasında, düşündüğünüz tehlikenin hayal ürünü olduğunu, kalbinizde bir problem olmadığını ama bu şekilde düşünen her kişinin doğal olarak korkacağını öğrenirsiniz. Panik atakla ilgili bütün gerçek dışı cümlelerinizi ve bu cümlelerin karşısına da rasyonel açıklamalarınızı bir kağıda yazabiliriz:
- Panik atak kalp krizine neden olmaz. Heyecanlandığınızda kalbinizin hızlı çarpması vücudunuzun normal reaksiyonudur.
- Panik atak yaşarken nefesiniz yetmez gibi gelebilir ama nefessiz kalmazsınız. Stres halindeyken boynunuzdaki kaslar gerilebilir, bu nefes almanızı güçleştirebilir.
? Panik atak sırasında bayılmazsınız. Başınız dönüyor gibi hissedebilirsiniz. Hızlı nefes alıp verince herkesin başı dönebilir.
- Panik atak sırasında yaşadığınız fiziksel şikayetler çok rahatsız edicidir. Kişi bununla baş edemeyeceğini ve delireceğini düşünebilir. Oysa panik ataktan deliren kişi görülmemiştir.

BAŞLAMADAN ÖNLEM ALIN

Kaygınızın derecesi hakkında farkındalığınızı artırmak, kaygıyı yönetebilmek açısından çok önemli. Bunun için dünya çapında bilinen, Panik Atak Tedavi Programı’nın kurucusu Dr. Arthur Hardy’nin geliştirdiği Kaygı Ölçeği’ni kullanabiliriz. Kaygınızın şiddetini değerlendirerek, kaygı tırmanmadan ve panik daha başlamadan önlem alırsanız, şikayetlerinizi kontrol altına almanız daha kolay olur.
0- Gevşeme durumu, sakin, huzurlu
1- Hafif kaygı, hafif gerginlik
2- Biraz kaygı, hafif karın ağrısı, kasların gerginleşmesi, gerginlik hissi
3- Orta kaygı, rahatsız hissetmek, kalp daha hızlı çarpmaya başlıyor, hızlı nefes almaya başlamak, ellerin terlemesi
4- Belirgin kaygı, rahatsızlık hissi arttı ve kontrolü kaybetme korkusu başladı, kaslar daha gergin, kalp daha hızlı çarpıyor
5- Hafif panik, kalp düzensiz bir şekilde hızlı çarpıyor, nefes daraldı, baş dönmesi, kontrolü kaybetme korkusu çok belirgin, kaçma duygusu
6- Orta panik, kalp çarpıntısı, nefes almada zorluk, kontrolü kaybetme paniği, kendini kaybetme duygusu
7-10- 6’da yaşanan tüm şikayetlerin abartılı bir şekilde yaşanmaya başlaması, ayrıca ölüm korkusu, delirme korkusu ve kaçma isteği